10. Sınıf 10. Sınıf Dünya'nın Katmanları

1. ÜNİTE: Doğal Sistemler​

1.Bölüm: Dünya'nın Yapısı ve Oluşum Süreci​

Dünyada yoğunluğu ve kalınlığı farklı 3 tabakadan konuşucaz.

Litosfer(Yer Kabuğu-Taş Küre)​

* Bu katman iki kısımdan oluşur. Bunlar Sial ve Sima tabakasından oluşur.Sial; yer kabuğunun bulunduğu bölümüne denir, okyanuslarda bulunan bölümüne ise Sima denir.
* Yer kürenin en hafif ve en ince tabakasıdır.
* Yerin üst kısmındaki katılaşmış bölümüdür.

MANTO(Ateş Küre)​

* Üst kısmına Astenosfer denir.
* Eriyik haldedir.
* Sıcaklığı, 2000-5000°C arasında değişmektedir.
* Yüksek sıcaklık yüzünden (demir,magnezyum) gibi mineraller erimiş halde bulunur.
* Konveksiyonel akıntılar görünür.

ÇEKİRDEK​

* Bu kısım iç çekirdek ve dış çekirdek olmak üzere ikiye ayrılır.
* Dış çekirdek, eriyik haldedir ve iç çekirdek ile en kalın katmandır.
* İç çekirdek; yer çekimini oluşturur, en sıcak ve en yoğun katmandır, nikel ve demir gibi elementler yoğunluktadır.
* Yerin merkezindeki katmandır.
* İç çekirdek katı (basınçtan dolayı) dış çekirdek sıvı haldedir.

Soru: Enver öğretmen derste "Dünya'nın İç Yapısı" konusunu işledikten sonra öğrencilerine derste işlenen konular hakkında bilgi vermelerini istemiştir. Söz alan öğrencilerden bazıları aşağıda verilen yorumlarda bulunmuştur.

Arda: Deprem, gücünü manto katmanından almaktadır.

Yudum: Dünya'nın merkezine doğru gidildikçe yoğunluk azalırken sıcaklık artar.

Bulut: Dünya'nın farklı özellikteki katmanlarından oluşan küreye Geosfer denilir.

Deniz: SIAL tabakası Marmara Denizi'nde Toros dağlarından daha incedir.

Hangi öğrenci yanlış yorum yapmıştır?

A) Yalnız Yudum
B) Yalnız Deniz
C) Yudum ve Deniz
D) Arda ve Bulut
E) Ali ve Yudum

CEVAP:A​

Levha Tektoniği​

Üzerinde yaşadığımız yer kabuğu uzaydan bakıldığında tek bir parçadan oluşmuş gibi görünür. Ancak yapılan araştırmalarda yer kabuğunun yapboz gibi parçalardan oluştuğunu görmekteyiz. Bu parçalara "levha" denir. Üzerinde okyanus bulunan levhalara "okyanusal levha" denir; üzerinde kara bulunan levhalara "kıtasal levha" denir.

* Kıtasal levha yoğunluğu az olan bir katmandır.
* Okyanusal levha yoğunluğu daha fazla olan bir katmandır.


Türkiye; Avrasya levhası, Arap levhası ve Afrika levhalarının tam kesişim noktalarıdır.

Levhalar Birbirine Yakınlaşıp Uzaklaştığında Neler Meydana Gelir?​

Levha Sınırlarında;​

* Volkanizma
* Tsunami
* Jeotermal Enerji
* Tektonik deprem sıkça görünür.

Kimliksizot dediki:

Soru: Enver öğretmen derste "Dünya'nın İç Yapısı" konusunu işledikten sonra öğrencilerine derste işlenen konular hakkında bilgi vermelerini istemiştir. Söz alan öğrencilerden bazıları aşağıda verilen yorumlarda bulunmuştur.

Arda: Deprem, gücünü manto katmanından almaktadır.

Yudum: Dünya'nın merkezine doğru gidildikçe yoğunluk azalırken sıcaklık artar.

Bulut: Dünya'nın farklı özellikteki katmanlarından oluşan küreye Geosfer denilir.

Deniz: SIAL tabakası Marmara Denizi'nde Toros dağlarından daha incedir.

Hangi öğrenci yanlış yorum yapmıştır?

A) Yalnız Yudum
B) Yalnız Deniz
C) Yudum ve Deniz
D) Arda ve Bulut
E) Ali ve Yudum

CEVAP:A​

Levha Tektoniği​

Üzerinde yaşadığımız yer kabuğu uzaydan bakıldığında tek bir parçadan oluşmuş gibi görünür. Ancak yapılan araştırmalarda yer kabuğunun yapboz gibi parçalardan oluştuğunu görmekteyiz. Bu parçalara "levha" denir. Üzerinde okyanus bulunan levhalara "okyanusal levha" denir; üzerinde kara bulunan levhalara "kıtasal levha" denir.

* Kıtasal levha yoğunluğu az olan bir katmandır.
* Okyanusal levha yoğunluğu daha fazla olan bir katmandır.

Ek dosyayı görüntüle 78851
Türkiye; Avrasya levhası, Arap levhası ve Afrika levhalarının tam kesişim noktalarıdır.

Levhalar Birbirine Yakınlaşıp Uzaklaştığında Neler Meydana Gelir?​

Ek dosyayı görüntüle 78852

Levha Sınırlarında;​

* Volkanizma
* Tsunami
* Jeotermal Enerji
* Tektonik deprem sıkça görünür.

Genişletmek için tıklayın...

Saol çok işe yarar bilgiler yazmışsın sınavlarda yaklaşıyor çok iyi oldu bunları okumam.

Çok ayrıntılı ve bilgili bir yazı olmuş. Eminim ki herkesin işine de çok yarar.

JEOLOJİK ZAMANLAR​

İlkel zaman (Prekambriyen)
- En eski kıta çekirdekleri meydana geliyor.
- Dönemin sonlarına doğru ilk bitkiler, tek hücreli canlılar, bakteri ve algler ortaya çıkıyor.

1. ZAMAN (Paleozoik) 254 milyon yıl önce​

* Hersiyen (Appalaş ve Ural Dağları), Kaledoniyen (Norveç ve Iskoçya'daki dağlar) sıradağları oluşmuştur.
* Pangea kıtası oluştu.
* Taşkömürü yatakları oluştu.
* Masif kütleler oluştu.
* Gür ormanlar oluştu.
* Şiddetli kıvrılmalar meydana gelmiştir.

2. ZAMAN (MEZAZOYİK) 186 MİLYON YIL ÖNCE​

* Okyanus ve deniz tabanlarında tortullaşmalar oldu.
* Dinozorlar ortaya çıkmıştır.
* Alp-Himalaya orojenezine hazırlık dönemidir.
* Bu zamanın sonlarında kara ve denizlerin dağılışı bugün ki görünüme benzer bir hal almıştır

3. Ve 4. ZAMAN (SENOZOİK) 65 milyon yıl önce​

​

3. ZAMAN (SENOZOYİK)​

* Alp kıvrımları Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar oluştu.
* Dünya genelinde şiddetli volkanizmalar yaşandı.
* Fay hatları oluştu.
* Linyıt, petrol ve tuz yatakları oluştu.
* Atlas ve Hint Okyanusları oluştu.
* Anadolu yükselmeye başladı.

4. ZAMAN (KUVATERNER)​

* Buzul çağı ve buzul sonrası çağ yaşandı.
* Günümüzdeki iklimler oluştu.
* Egeid karasının çökmesiyle Ege Denizi meydana geldi.
* İlk insanlar ortaya çıktı.
* İstanbul ve Çanakkale boğazı oluştu.
* Anadolu yükselmeye devam etti.
* Ria tipi kıyılar oluştu.

TÜRKİYENİN JEOLOJİK GEÇMİŞİ​

1. Jeolojik Zamanda (Paleozoik)​

* Türkiye arazisinin bulunduğu alan Tetis Denizi'inin yer aldığı yorumlanma sahası içindedir.
* Tetis denizinde biriken tortullar metamorfizmaya uğrayarak "masif" adı verilen sert kütleleri oluşturmuştur.
* Yıldız dağları, Menteşe yöresi, Kırşehir, Mardin, Bitlis, Anamur-Alanya arası masif arazilere örnektir.
* Zonguldak çevresinde taş kömürü yatakları oluşmuştur.

2. Jeolojik Zamanda (Mazozoik)​

* Masif araziler dış kuvvetler tarafından aşındırılarak düzleşmiş ve aşınan malzemeler Tetis Denizi'nde tortullanmalara neden olmuştur.

3. Jeolojik Zamanda (Tersiyer)​

* Bu dönemde Anadolunun büyük bir bölümü deniz yüzeyine çıkmıştır.
* Afrika ve Avrasya levhaları arasında kaman Tetis Denizi tabanındaki tortullar kıvrılarak yükseldi. Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları oluşmuştur.
* Anadoluda volkanik faaliyette etkili olmuş, yanardağlar oluşmuş ve fay hatları meydana gelmiştir.
* Linyit, Bor ve tuz yatakları oluşmuştur.

4. Jeolojik Zamanda (Kuaterner)​

* Egeid karasının çökmesiyle Ege Denizi oluşturmuştur.
* Eski akarsu vadileri sular altında kalmış ve böylece İstanbul ve Çanakkale boğazları oluşmuştur.
* Anadolu epirojeneze uğrayarak toptan yükselmiş ve bugünkü görünümünü kazanmıştır. Yüksek ova ve platolar oluşmuştur. Akarsular derin vadiler içerisine gömülmüştür.

​

TÜRKIYE'NİN TEKTONİZMASI​

* Türkiye'nin bulunduğu alan yaklaşık, 200 milyon yıl önce Tetis Denizi'nin altında yer almaktaydı. Levha hareketlerinin etkisiyle zamanla ülkemizin bulunduğu kara parçası şu yüzeyine çıkmıştır.

* Türkiye kuzeyde Avrasya levhası, güneyde ise Afrika ve Arabistan levhaları çevrilidir.

* Arabistan levhası kuzeye doğru hareket etmiş, Avrasya levhası ile karşılaşma alanlarında Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar oluşmuştur. Bu levha hareketleri fay hatlarını oluşturmuş, yer kabuğunun zayıf alanlarında volkanizma etkili olmuş ve volkanik dağlar oluşmuştur.

*Günümüzde Afrika levhası her yıl yaklaşık 10mm, Arabistan levhası işe 20mm kuzeye doğru hareket etmektedir. Bunun sonucunda orada sıkışan Anadolu levhası işe her yıl yaklaşık 20-30 mm batıya doğru hareket etmektedir.

İÇ KUVVETLER​

* Oluşumu için gereken enerjiyi Dünya'nın iç kesiminden olan olaylara iç kuvvetler denir.
* İç kuvvetler yerin şekillenmesinde yapıcı etkiye sahiptir.
* İç kuvvetlerin oluşum sürecinde meydana gelen hareketler tektonik hareketler denir.

İç kuvvetleri dörde ayırıyoruz:​

• Epirojenez (kıta oluşumu)
• Orojenez (dağ oluşumu)
• Volkanizma
• Seizma(deprem)

EPİROJENEZ​

* Yer kabuğunda meydana gelen geniş alanlı alçalma ve yükselme hareketlerine kıta oluşumu (epirojenez) denir.

* Yer kabuğunu oluşturan levhalar manto üzerinde dengede dururlar. Buna, "izostatik denge" denir. Bu dengenin bozulmasıyla epirojenez gerçekleşir.

#İzostatik denge;​

* Aşındırma ve biriktirme faaliyetleri
* Volkanizma
* İklimdeki değişimler (Buzullaşma ya da buzulların erimesi) sonucunda bozulur.

Karalar üzerindeki buzullaşma, volkanik faaliyetlere ya da birikimeler sonucu karaların ağırlığı artar ve kara kütlesi çöker. Böylece deniz, kara kütlesine doğru ilerler. Buna "teansgresyon (deniz ilerlemesi) denir.

* IV. Jeolojik zamanda Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerikanın buzullarla kaplanıp çökmesi
* Baltık denizinin çökmesi
* Belçika, Hollanda, Kuzey Almanya ovalarının çökmesi
* İtalyada Venedik'in çökmesi
epirojenik hareketlerle çökme oluşumlarına örnek gösterilebilir.

Aşınma ve buzulların erimesi sonucu karalar üzerindeki yük azalır, hafifler ve yükselir. Bunun sonucunda deniz seviyesi geriler. Buna regresyon (deniz gerilemesi) denir.

Kendimi bir an 10 uncu sınıf derste sandım heyecanla okudum eline emeğine sağlık hocam

Vallaha geldik bu yaşa hala öğreniyoruz ... Son nefese kadarda hep hayatta öğrenci kalacağız gibi.