66- Yozgat Yöresi Halk Oyunları

HALK OYUNLARI:

Yozgat mahalli halk oyunları açısından zengin bir potansiyele sahiptir. Orta Anadolu’nun en zengin folklor merkezi olan İlimizde; 15 ayrı kadın oyunu, 50’ye yakın türkü, 10’a yakın erkek oyunu ve bir çok oyun havası vardır. Milli oyunlarda kadın kıyafeti; 3 etek ve pullu festir. Kadın oyunları davul-zurna, cümbüş, darbuka, keman ve saz eşliğinde oynanır. En çok oynanan kadın oyunları; burçak tarlası, kunduralım, nalinim, feyli turnam, darine-dariney, vıy vıy ve madımaktır. Erkek oyunlarında kıyafet; derme yelek, renkli gömlek, püsküllü fes ve şalvardır. Erkek oyunlarından en çok oynananları; Yozgat ağırlaması, Bopbili, Tekayak, Üçayak, cemo, yerli gelin, çekirge, aynalı ve kamalı'dır. Bunların yanı sıra, kaşık oyunları, çiftetelli, asmalarda Üzüm, loli, keçeci baba, vıy vıy, karanfilli, gelin, dünür gibi oyunlar da sergilenir.
Mahalli halk Oyunlarımızı: "İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Evci Köyü Erkek Halk Oyunları Topluluğu" temsil etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca 25 Eylül 2004 tarihinde Ankara'da yapılan yarışmalarda birinciliğe layık görülen bu topluluk "Yozgat Ağırlaması, Bopbili, Tekayak, Üçayak" adlı oyunlarıyla tescillenmiştir.
Ayrıca, bazı yörelerde semahlar da yaygındır. En yaygın olarak bilineni "Bozok Semahı" da denilen "Kırklar Semahı'’dır.

Yozgat Halk Oyunları

Yozgat Halk Oyunları bakımından da oldukça zengin bir bölgedir. 15 kadın, 10’a yakın erkek oyunu ve birçok oyun havası vardır.

Kadın Oyunları;
Kadın oyunları; Çümbüş, Davul-Zurna, Tef, Darbuka, Keman ve Saz eşliğinde oynanmaktadır. Başlıca kadın oyunlarının başlıcaları “ Burçak Tarlası, Kunduralım, Narinlim, Feyli Turnam, Dariney Dariney, Leblebici, Loli, Keçeci Baba, Vıy Vıy Karanfil “ oyunlarından ibarettir.

Erkek oyunları:
Erkek Oyunları; genellikle davul-zurna eşliğinde oynanır. Yozgat Ağırlaması, Poppili, Yerli Gelin, Cemo, Çekirge, Aynalı , Kamalı ve Sinsin oyunları başlıcalarıdır.Oyunlarda giyinen kıyafetler erkeklerde; göynek, delme yelek, potur, çorap, çarık, şal kuşak ve yağlıktır. Kadınlarda ise; Üç Etek, entari, şalvar, çorap, önlük, çarık ve bel boncuğudur.

BURÇAK TARLASI

Sabahleyin kalktım sütü pişirdim

Sütün köpüğünü yar yar yere taşırdım

Kaynanamdan korktum aklım şaşırdım

Ah ne yamanda zormuş burçak tarlası

Burçak tarlasında yar yar gelin olması

Elimi salladım değdi dikene

İlahi kaynana ömrün tükene

İntizar eyledim burçak ekene

Ah ne yamanda zormuş burçak tarlası

Burçak tarlasında yar yar gelin olması

Elimin kınasını ezdirmediler

Gözümün sürmesini sürdürmediler

Burçak tarlasında gezdirmediler

Ah ne yamanda zormuş burçak tarlası

Burçak tarlasında yar yar gelin olması

FEYLİ TURNAM

Feyli turnam göle gelsene

Feyli turnam feyli turnam göle insene

Feyli turman feyli turnam kanat çırpsana

Feyli turnam feyli turnam kanat gersene

Feyli turnam şöyle dönsene

Feyli turnam feyli turnam çay yolsana

Feyli turnam feyli turnam gölden kalksana

Feyli turnam feyli turnam gölden gitsen

Nalinlim Elma attım karşıya

Yuvarlandı çarşıya

Şu Yozgat’ın kızları

Birer tabak turşuya

NALİNLİM

Nalinlim dön dön dönelim

Sırtı sırta verelin

Vur elleri ellere

Koy elleri bellere

O yar kurbanlar olsun

Şıkırdayan ellere

Nalinlim hey tuluma tuluma

Su doldurdum tuluma

Seni kurban ederim

Sulaleme soyuma

Nalinlim dön dön dönelim

Sırtı sırta verelim

Vur elleri ellere

Koy elleri bellere

O yar kurbanlar olsun

Şıkırdayan ellere

Nalinlim karşıda kara çalı

Kararıp durma çalı

Ben sana varırmıyım

Sümüklü sıracalı

Nalinlim dön dön dönelim

Sırtı sırta verelim

Vur elleri ellere

Koy elleri bellere

O yar kurbanlar olsun

Şıkırdayan ellere

Nalinlim tefe vur sesi çıksın

Başından fesi çıksın

Yozgat’tan kız almayanın

Aklında baba çıksın


Yozgatlılar halay kelimesini "halay" veya "heley" şeklinde de telaffuz ederler. Def veya zillimaşa ile yürütülen halayları türkülüdür. Başlıca halayları şunlardır; Ağırlama Çırçırhanda Halayı Dilo (Ağırlama) Gelin Bindirme Gelin Halayı Gelin Yörütme Hopbara (Ağırlama ve Yelleme'den sonra gelen Hoplatma kısmı) Kadın Halayı ve Yeldirmesi Kamalı (Ağırlama ve Yeldirme) Karakuş Keriboz (Ağırlama) Kürt Haleyi Otlama Kol Oyunu Papiri (Ağırlama ve Yeldirme) Sinsin Yanlama ve Yeldirmesi Yeldirme (Yelleme) Yol Havası Üç Ayak Üç Ayak Yellemesi.

Akdağmadeni halay havalarını da alfabe sırasıyla hatırlatalım: Daban Haleyi Geline Yalvarma Havası Halime Haleyi İmmahan Kabak Haleyi Keklik Haleyi Uva Yanlaması (Ova Yellemesi) Yayık Haleyi (Ova Yellemesi).

Sorgun ilçesinde gün gören (yaşayan) halaylar şunlardır: Çıkırık Halayı Durnalar Halayı Fadimem Halayı Ellik Halayı Haralı Halayı (Hareli Halayı) Kartal Halayı Kıyılı halayı Mico Halayı Tek ayak.

Bunlardan Mico tabiri Bico'nun farklı bir söylenişi olabileceği gibi gemici miçosu olması da ihtimal dahilindedir

OYUNLARIN ÇALGILARI
Meydanlarda ve Kapalı Yerlerde: Saz Bağlama Tef

Ağırlama - Halay Erkek Kadın.
Akleyli -
Allı Turna -
Asmalarda üzüm - Halay Kadın.
Bapuri - (Bak. Papori)
Bebek oyunu - Taklitti Kadın Tek.
Bedicik oyunu -
Bozok - (Bak. Kılıç Kalkan)
Burçak Tarlası - Halay Kadın Türkülü.
Çevirme halayı - Halay Erkek Kadın.
Çıkrık - (Bak. Çıkrık halayı)
Çıkrık halayı - Halay Kadın Erkek.
Çırçır halayı - Halay Kadın Erkek Karma.
Çırçır hande - (Bak. Çırçır handa)
Daban halayı - Halay Erkek.
Dam hasında arılar - Halay Kadın.
Değirmenci -
Dillo - Halay Erkek.
DilloDillo - (Bak. Dillo)
DiLo - (Bak. Dillo)
Döne Döne halay - Halay Erkek Kadın.
Durmalar halayı - Kadın Erkek.
Düz oyun -
Ellik - (Bak. Ellik halayı)
Ellik Halayı - Halay Kadın Erkek.
Fadimem halayı - Halay Kadın.
Feyli Turnam - Halay Kadın.
Gelin -
Geline yalvarma -
Gelin bindirme -
Gelin halayı -
Gelin yürütme havası -
Geyik oyunu - Halay.
Halkalı alay - Halay Kadın.
Halime halayı - Halay Kadın.
Hareli -
Hopbara (Hopbare)-
Horoz oyunu -
İmmahan -
Kabak halayı - Halay Erkek Kadın.
Kadın halayı - Halay Kadın.
Kadın zeybeği -
Kamalı halay -
Karakuşun kanadı -
Kartal Halayı - Halay Erkek.
Keklik Halayı - Halay Erkek.
Kenan -
Keriboz - Halay Erkek.
Kerkçeşme -
Kılıç Kalkan - Erkek Çift - Toplu.
Kıyık Halayı - Halay Erkek.
Kol oyunu -
Kun duralım -
Kürtçe hora -
Küşdahlı - Halay Kadın.
Laz halayı - Halay Erkek.
Miço halayı - Halay Erkek Kadın.
Nalinlim - Halay.
Otlama -
Ova yellemesi -
Pağpuru - (Bak. Papori)
Papiri - (Bak. Papori)
Papori - Halayı Kadın Erkek Karma.
Pappıri - (Bak. Papori)
Sinisin - Erkek. Toplu meydan ateşi etrafında çember halinde oynanan oyun.
Şıbeyde -
Tek ayak -
Tilki oyunu -
Tonton -
Uva yanlaması -
Üç ayak - Halay Erkek.
Yanlama -
Yayık halayı - Halay Kadın.
Yelleme - Halay - Kadın.
Yol havası -