Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Ordusu birçok cephede savaşmak zorunda kalmıştı. Fakat dünya tarihinin bu en büyük ve küresel çatışmasında savaşın gidişatına yön veren cephe Çanakkale olmuştur. Savaşa dâhil olan bütün tarafların büyük zayiatlar verdiği Çanakkale Cephesi’nde Osmanlı Devleti de çoğu hayatının baharında 250 binden fazla vatan evladını kayıp vermişti. Yedikıta Dergisi olarak dünya tarihinin seyrini değiştiren Çanakkale Zaferi’nin 101. yılı münasebetiyle 7 soru-cevapta bu savaşı mercek altına aldık…
1. Çanakkale Neden Bu Kadar Önemli?
Çanakkale Boğazı’nın önemi İstanbul’dan gelmektedir. Aslında Çanakkale’de Osmanlı Devleti’nin payitahtı İstanbul savunulmuştu. 26. Alay, 3. Tabur Komutanı Mahmud Sabri Bey bu durumu özetler nitelikte askerlerine hitap ederken, Çanakkale için “burası İstanbul’un kapısı, bütün Türkiye’nin kalbi sayılır” demiştir. Askeriyle, komutanıyla Çanakkale’de herkes İstanbul’un savunulduğunun farkındaydı. Askerler, “vatanın selamlık kapısında nöbet tutuyorlardı”.
2. Çanakkale Savaşları Nerede ve Ne Zaman Yaşandı?
Çanakkale Cephesi’nin, Birinci Cihan Harbi’ne ait bir cephe olduğu unutulmamalıdır. Bu minvalde Çanakkale Savaşları, 3 Kasım 1914’ten 9 Ocak 1916’ya kadar devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nin ezici zaferiyle sonuçlanan bu muharebelerin tamamı Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası’nda meydana gelmiştir.
3. Asıl Amaç Neydi?
Çanakkale Savaşları aslında madde ile mananın, kadim ile modernin meydan savaşıdır. Görünürdeki sebep zengin ve verimli Osmanlı topraklarını sömürmekken asıl maksat asırlarca dünyaya İslâm medeniyetini yayan ve adalet dağıtan Osmanlı’yı tarih sahnesinden tamamen silmekti.
4. Savaşın Kırılma Anları Nelerdi?
Savaş esnasında birçok kahramanlık yaşanırken bazı hadiseler ve kişiler ön plana çıkmıştır. Nusret mayın gemisinin döşediği 26 mayının Birleşik donanmaya çok büyük zayiat verdirmesi; mayın hattını geçen Ocean zırhlısını tek topla batıran Seyid Onbaşı; Seddülbahir’de Ezineli Yahya Çavuş’un 1 takım askerle (63 kişi) 3-4 alay düşman askerine (5000-6000 kişi) karşı verdiği mücadele; 57. Alay’ın, kumandanı Yarbay Hüseyin Avni Bey dâhil tamamen şehid olana kadar gösterdiği gayret savaşın kırılma noktalarından birkaçıdır.
5. Çanakkale’de İnsanlık ve Hukuk Dışı Davranışlar Oldu mu?
Bütün hukukî yaptırımlar ve anlaşmalara rağmen savaş sırasında İtilaf Devletleri’nin savaş kurallarını ihlal ettiği sıklıkla görülmüştür. Savaş esnasında Çanakkale ve civarında siviller de vurulmuş, hastaneler bombalanmış, zehirli gaz kullanıldığı tespit edilmiştir. (Tafsilat için: Hamit Pehlivanlı, “Çanakkale’de İnsanlık ve Hukuk Dışı Davranışlar”, Yedikıta Dergisi, Sayı 40)
6. Çanakkale Cephesi’nde Taraflar Ne Kadar Zayiat Verdi?
Büyük kayıplara sebep olan Çanakkale Cephesi’ne İtilaf Devletleri yaklaşık yarım milyon askerle katılmış ve yarısından fazla askerini zayi etmiştir. Türk birliklerinin sayısı da 500 bine yakın olmakla birlikte yarısından fazlası şehid olmuştur. Bu rakamlar kesin olmamakla beraber çeşitli kaynaklar neticesinde bu sayı aralığında olduğu tahmin edilmektedir.
7. Çanakkale Zaferi’nin Türk ve Dünya Tarihi Açısından Sonuçları Nelerdir?
Çanakkale Zaferi gerek Birinci Cihan Harbi’ne etkileri gerekse dünya tarihinin seyrini değiştirmesi açısından tarihimizde önemli bir yer teşkil eder. Çanakkale geçilemeyince; İngiltere ve Fransa’dan yardım alamayan Çarlık Rusya’sı devrilmiş, donanması büyük zarar gören İngiliz ve Fransız sömürgeciliği sekteye uğramış ve sömürgelerin kurtuluş fikri canlanmıştır. Bizim tarafımızda ise milli ve manevi duygularımızı pekiştiren bu zaferin ağır bedelleri olmuştur. Eğitimli ve genç neslimizi kaybetmekle hâlâ savaşın acı sonuçlarını yaşamaktayız.
1. Çanakkale Neden Bu Kadar Önemli?
Çanakkale Boğazı’nın önemi İstanbul’dan gelmektedir. Aslında Çanakkale’de Osmanlı Devleti’nin payitahtı İstanbul savunulmuştu. 26. Alay, 3. Tabur Komutanı Mahmud Sabri Bey bu durumu özetler nitelikte askerlerine hitap ederken, Çanakkale için “burası İstanbul’un kapısı, bütün Türkiye’nin kalbi sayılır” demiştir. Askeriyle, komutanıyla Çanakkale’de herkes İstanbul’un savunulduğunun farkındaydı. Askerler, “vatanın selamlık kapısında nöbet tutuyorlardı”.
2. Çanakkale Savaşları Nerede ve Ne Zaman Yaşandı?
Çanakkale Cephesi’nin, Birinci Cihan Harbi’ne ait bir cephe olduğu unutulmamalıdır. Bu minvalde Çanakkale Savaşları, 3 Kasım 1914’ten 9 Ocak 1916’ya kadar devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nin ezici zaferiyle sonuçlanan bu muharebelerin tamamı Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası’nda meydana gelmiştir.
3. Asıl Amaç Neydi?
Çanakkale Savaşları aslında madde ile mananın, kadim ile modernin meydan savaşıdır. Görünürdeki sebep zengin ve verimli Osmanlı topraklarını sömürmekken asıl maksat asırlarca dünyaya İslâm medeniyetini yayan ve adalet dağıtan Osmanlı’yı tarih sahnesinden tamamen silmekti.
4. Savaşın Kırılma Anları Nelerdi?
Savaş esnasında birçok kahramanlık yaşanırken bazı hadiseler ve kişiler ön plana çıkmıştır. Nusret mayın gemisinin döşediği 26 mayının Birleşik donanmaya çok büyük zayiat verdirmesi; mayın hattını geçen Ocean zırhlısını tek topla batıran Seyid Onbaşı; Seddülbahir’de Ezineli Yahya Çavuş’un 1 takım askerle (63 kişi) 3-4 alay düşman askerine (5000-6000 kişi) karşı verdiği mücadele; 57. Alay’ın, kumandanı Yarbay Hüseyin Avni Bey dâhil tamamen şehid olana kadar gösterdiği gayret savaşın kırılma noktalarından birkaçıdır.
5. Çanakkale’de İnsanlık ve Hukuk Dışı Davranışlar Oldu mu?
Bütün hukukî yaptırımlar ve anlaşmalara rağmen savaş sırasında İtilaf Devletleri’nin savaş kurallarını ihlal ettiği sıklıkla görülmüştür. Savaş esnasında Çanakkale ve civarında siviller de vurulmuş, hastaneler bombalanmış, zehirli gaz kullanıldığı tespit edilmiştir. (Tafsilat için: Hamit Pehlivanlı, “Çanakkale’de İnsanlık ve Hukuk Dışı Davranışlar”, Yedikıta Dergisi, Sayı 40)
6. Çanakkale Cephesi’nde Taraflar Ne Kadar Zayiat Verdi?
Büyük kayıplara sebep olan Çanakkale Cephesi’ne İtilaf Devletleri yaklaşık yarım milyon askerle katılmış ve yarısından fazla askerini zayi etmiştir. Türk birliklerinin sayısı da 500 bine yakın olmakla birlikte yarısından fazlası şehid olmuştur. Bu rakamlar kesin olmamakla beraber çeşitli kaynaklar neticesinde bu sayı aralığında olduğu tahmin edilmektedir.
7. Çanakkale Zaferi’nin Türk ve Dünya Tarihi Açısından Sonuçları Nelerdir?
Çanakkale Zaferi gerek Birinci Cihan Harbi’ne etkileri gerekse dünya tarihinin seyrini değiştirmesi açısından tarihimizde önemli bir yer teşkil eder. Çanakkale geçilemeyince; İngiltere ve Fransa’dan yardım alamayan Çarlık Rusya’sı devrilmiş, donanması büyük zarar gören İngiliz ve Fransız sömürgeciliği sekteye uğramış ve sömürgelerin kurtuluş fikri canlanmıştır. Bizim tarafımızda ise milli ve manevi duygularımızı pekiştiren bu zaferin ağır bedelleri olmuştur. Eğitimli ve genç neslimizi kaybetmekle hâlâ savaşın acı sonuçlarını yaşamaktayız.
