Amasya Antik Kentleri (Karadeniz Bölgesi)
Ameseia (Amasya) Antik Kenti
Amaseianın tam olarak nerede ve kimler tarafından kurulduğu hakkında kesin bir bulguya rastlanılmamakla birlikte, yapılan Arkeolojik araştırmalara göre; Amesianın tarihinin M.Ö.5500lere kadar uzandığı anlaşılmaktadır.
Amaseiadan günümüze ulaşan tek bölge Yeşilırmakın kuzeyindeki dağın eteklerinde bulunan Akrapolis ve büyük bir kısmı daha sonradan bir çok kez onarılan surlardır.
Strabona göre, şehri ilk kuranlar Amazonlardır. Amazon kraliçesi Amasis, Karadeniz kıyılarından aşağı inmiş, Amasyanın bulunduğu yeri beğenerek bir şehir kurmuş, adına da Amasis şehri demek olan Amaseia demişlerdir.
M.Ö. 2000 lerde Merkezi Çorum yakınlarında bulunan Hattuşaş olmak üzere Hitit Krallığının temeli atılırken Ameseia, Hitit Müttefik devletlerinden Amasit Hükümetinin merkezi olarak Çorum, Yozgat, Tokat, Sivas, Canik ve çevresinden oluşan önemli siyasi bir güç odağı olmuştur. Yapılan araştırmalara göre Hitit hükümdarı "Mitur Han" zamanında Ameseia Kalesi mesken tutulmuş Mokay Han, Turnal Han, Amas Hanın hükümdarlarından sonra Karsan Han zamanında Amasya Kalesi, inşa edilmiştir. Bu bakımdan kalenin bulunduğu dağ "Harşene Dağı" , Amasya Kalesine de Harşene Kalesi denmiştir.
Ameseia, sırasıyla Friglerin, Kimmerlerin, Lidyalıların (MÖ.650-585) daha sonra da Perslerin egemenliği altına girmiştir. Pers Devlet Örgütünde, kazanılan topraklar satraplıklara (iller) ayrıldığından Amasya başlarında askeri ve sivil yetki kullanan Satrap(Vali) bulunan ve halkının büyük kısmı Hitit ve Hunlardan oluşan 19. Satraplığın merkezi olmuştur. Pontus memleketi de denilen bu satraplığın sınırları Samsun, Gümüşhane, Trabzon, Çorum, Yozgat, Tokat, Sivas, Erzincan, Erzurum ve Muştan ibarettir.
M.Ö. 334 yılında Büyük İskender ordularının Çanakkale Boğazından Anadoluya geçmeleri üzerine Persleri yenilgiye uğratan Makedon Krallığı Anadolu topraklarına hakim olmuştur. Ancak bazı karışıklıklar arasında Türk soyundan gelen "Mitur Han" isyan ederek Pontuslardan II. Mitridatı yenmiş ve Amasyada Valiliğini ilan etmiştir. Büyük İskenderin ölümü (MÖ.323) üzerine, ülkesi onun generallerinin ihtirasları yüzünden iç kavgalara sahne olmuş ve M.Ö. 302de aralarında pay edilmiştir. Bu durumda Amasya ve çevresi Mezopotamya, Suriye ve Orta Anadolunun hakimi Seleukosların idaresine geçmiştir. Generaller arasında geçen savaşlardan istifade ederek Pontus Kralı III. Mitridat Amasyayı M.Ö. 291 yılında ülkesine katmıştır.
Mitridat ile Romalılar arasında birkaç kez el değiştiren Amasya, M.Ö.47 de Sezarın Mısır krallığını Kleopatraya vermesi ve Anadoluya hakim olması üzerine, Roma egemenliği altına girmiştir.
