Anonim Şirketlerde Kar Dağıtımı
1. Kâr dağıtım işlemleri ve muhasebe kayıtları: Anonim şirketler, bütün sermaye şirketleri gibi kâr dağıtımı yapmadan önce yedeklerini
hesaplar ve ayırır. Yedekler özelliklerine göre yasal yedekler ve isteğe bağlı yedekler olmak üzere iki grupta toplanır.
2. Yasal yedekler: TTK'ye göre dönem kârından ayrılan yedek akçelerdir. Yasal yedekler, I. Tertip ve II. Tertip yedek akçe olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
2.1. I.Tertip yedek akçe: Her yıl safi kârın % 5 i I.tertip yedek akçe olarak ayrılır.Safi kâr, dönem kârdan varsa geçmiş yıllara ait zararlar düşülerek bulunur. I. tertip yedek akçe, ödenmiş sermayenin beşte biri (1/5) buluncaya kadar ayrılır. Ödenmiş sermayenin beşte birini bulduktan sonra I. tertip yedek akçe ayrılması bir zorunluluk olmaktan çıkar.
2.2. II. Tertip yedek akçe: Kurumlar vergisi, 1.tertip yedek akçe ve 1. temettü şirketin dönem kârından ayrıldıktan sonra ortaklara ve kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın %10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. 2. tertip yedek akçenin ayrılması, kârın dağıtılmasına bağlıdır. Eğer şirket kârı dağıtmıyorsa, 2. tertip yedek akçe ayrılmaz.
3. İsteğe Bağlı Yedekler: İsteğe bağlı olarak yönetim kurulunun teklifi ve genel kurul kararı ile ayrılabilecek yedek akçelerdir. Anonim şirketlerin kâr dağıtımı, özellikle gelir vergisi stopajı bakımından kapalı ve halka açık anonim şirketlerde farlılık göstermektedir.
4. Aile Anonim Şirketlerinde Kâr Dağıtımı ve Muhasebe Kayıtları:
Örnek:
HG Anonim Şirketi bir aile şirketi olup 2008 dönem kârı 100.000 TL'dir. Yönetim kurulunun 31.12.2008 tarihli kâr dağıtımı kararı bulunmaktadır. Şirketinin sermayesi 100.000 adet hisseden oluşmaktadır. Şirketin ödenmiş sermayesi 500.000 TL'dir. Şirket kârının tamamı ticari kâr olup ilaveler ve indirimler yoktur. Ortaklara kâr ödenmesi 10.01.2009 tarihinde yapılacaktır. Şirketin şimdiye kadar ayırdığı 1. tertip yedek akçe tutarı 70.000TL'dir.
Cevap:
Kurumlar vergi matrahının hesaplanması aşağıdaki şekilde olur:
Dönem karı.............................................. ......100.000 TL
İndirimler (-).................................................--------
İlaveler (+)............................................... ......--------
Mali kâr (kurumlar vergisi matrahı)......100.000 TL
Kurumlar vergisi......... 100.000 x 0, 20 = 20.000TL
I. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:
Ödenmiş sermaye................................... 500.000 TL
1. tertip yedek akçe ayırma sınırı...... 500.000/5= 100.000 TL'dir.
Şirket 31.12.2008 tarihine kadar 70.000 TL I. tertip yedek akçe ayrıldığına göre:
100.000 - 70.000 = 30.000 TL daha I. tertip yedek akçe ayırma zorunluluğu vardır.
Bu dönem I.tertip yedek akçe tutarı ise şöyledir:
Dönem kârı 100.000 x %5 = 5.000 TL
I.Temettü Hesaplaması:
Anonm şirketler ayrıca ödenmiş sermayenin %5'i kadar da I.temettü ayırmak zorundadır.
I.temettü: 500.000 x %5 =25.000 TL'dir
II. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:
II. Tertip yedek akçe, dönem kârından, kurumlar vergisi ve I.tertip yedek akçe ile I.temettü düşüldükten sonra kalan kârın % 10'u kadar ayrılır. Buna göre:
Dönem karı.............................................. ......................100.000 TL
Kesintiler toplamı........................................... .......... (50.000 TL)
Kurumlar vergisi (-)............. 20.000 TL
I.tertip yedek akçe (-)......... 5.000 TL
Ortaklara I. temettü (-).... 25.000 TL
II. Tertip yedek akçe matrahı................................. 50,000 TL
II.Tertip yedek akçe..................... 50.000 x %10 = 5.000 TL
II.Temettü Hesaplanması:
II.temettü hesaplanması, II.tertip yedek akçe matrahından II.tertip yedek akçe çıkârılarak bulunur.
II.temettü.......................................5 0.000 5.000 = 45.000 TL
Gelir Vergisi Stopajının Hesaplanması:
I. temettü........................................... ......................... 25.000 TL
II.temettü........................................ ............................45.000 TL
Gelir vergisi stopajı matrahı..25.000 + 45.000 =70.000 TL
Gelir vergisi stopajı...............70.000 TL x %15 = 10.500 TL
Hisse başına temüttünün hesaplanması şöyledir:
Hisse başına temüttü = (I.temüttü + II.temüttü) / Hisse senedi sayısı
Hisse başına temüttü = (25.000 + 45.000) / 100.000 = 0.7 TL
Hisse senedinin değeri = 500.000 / 100.000 = 5 TL
Hisse başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı / Hisse senedi değeri
Hisse başına düşen temettü yüzdesi = 0, 7 / 5 = %14
