Atatürkün çocukluk ve genclik, dönemi 1881 yılında doğumuyla başlar, 1904 yılına kadar devam eder.
1881 yılında Selanik’te doğan Mustafa Kemal Atatürk’ün kökenleri konusunda Arnavut, Türkmen, Yörük gibi iddialar bulunmaktadır.
Babası Ali Rıza Efendi’nin 1839 yılında Kocacık’ta doğduğu sanılmaktadır.
Aslen Manastır’a bağlı olan Debre-i Bala yani Yukarı Debre’dendir.
Babası 1871 senesinde, Selanik’e yakın olan Langaza doğumlu (1857) olan Zübeyde Hanım ile evlenmiştir.
Ali Rıza Bey Selanik’te kereste ticaretiyle, gümrük memurluğu ile iştigal etmekteydi.
Atatürkün çocukluk dönemi
Mustafa Kemal Atatürk, Ali Rıza Bey ile Zübeyde Hanım’ın çocuğu olarak, Rumi takvimle 1296, Miladi takvimle 1881 yılında Selanik’te dünyaya gelmiştir.
Doğduğu gün ise tam olarak bilinmemektedir. Kendi ifadesi doğum gününün 19 Mayıs olduğu yönündedir.
Ailenin Fatma, Ömer, Naciye, Ahmet, Makbule adında 5 çocuğu daha olsa da, bunlardan
Atatürk’ün kardeşi olarak sağ kalan sadece Makbule’dir.
Mustafa’nın öğrenim çağının gelmesiyle birlikte anne ve babası arasında gideceği okul konusunda anlaşmazlık ortaya çıkmıştır.
Annesinin tercihi Mustafa’nın Hafız Mehmet Efendi mahalle mektebi olurken, babasının tercihi ise yeni yöntemlerle eğitim sistemi olan
Mektebi Şemsi İbtidai yani Şemsi Efendi Mektebidir. İlk olarak mahalle mektebinde eğitim hayatına başlayan
Mustafa Kemal, çok kısa sürede Şemsi Efendi Mektebine geçiş yapmıştır.
Babasını 1888 yılında kaybetmiştir. Bu dönemde bir süre Rapla Çiftliğinde dayısı olan
Hüseyin’le birlikte kalarak, çiftlik işleriyle meşgul olmuş, ardından Selanik’e giderek okulunu bitirmiştir.
Zübeyde Hanım bu dönemde gümrük memuru olan Ragıp Bey’le Selanik’te evlenmiştir.
Günümüzde Mustafa Kemal’in doğduğu ev olan Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane Caddesi üzerindeki ev müze olarak kullanılmaktadır.
1870 yılında ev Rodoslu müderris olan Hacı Mehmet Vakfı tarafından yaptırılmıştır.
Ali Rıza Bey evi 1878 yılında evlenince kiralamıştır. Ölümünden sonra
Mustafa ailesiyle birlikte yandaki 2 katlı olan, 3 oda, mutfaklı başka bir eve taşınmıştır.
Atatürkün gençlik dönemi
Mustafa Kemal Selanik Mülkiye Rüştiyesine kaydolmuş, 1893 yılında ise Selanik Askeri Rüştiyesine girmiştir.
Okulundaki matematik öğretmeni olan Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey Mustafa’ya kelime anlamı olgunluk, mükemmellik olan Kemal adını vermiştir.
Bu dönem Fransızca öğretmeni olan Nakiyuddin Bey’de özgürlük düşüncesiyle Mustafa Kemal’i gençlik döneminde etkileyen kişilerden biridir.
Mustafa Kemal bu dönemde Kuleli Askeri İdadisine girmeyi düşünmüş, ancak ağabeyi gibi olan Selanikli subay Hasan Bey’in verdiği tavsiyeye uyarak
Manastır Askeri İdadisine kaydolmuştur. Burada 1896-1899 yılları arasında eğitim görmüştür.
Okuldaki tarih öğretmeni olan Kolağası Mehmet Tevfik Bey, Mustafa Kemal’in zaten olan tarihe ilgisini daha fazla güçlendirmiştir.
1897 yılında başlayan Osmanlı Yunan Savaşına gönüllü olarak katılmak isteyen Mustafa Kemal,
henüz 16 yaşında olduğundan ve İdadi öğrencisi olduğundan cepheye gitme olanağı bulamamıştır.
Okulundan ikincilikle mezun olan Mustafa Kemal, İstanbul’daki Mekteb-i Harbiye-i Şahane adlı okula 13 Mart 1899 yılında girmiştir.
Buradaki ilk yılını 27. olarak, ikinci yılını 11. olarak, son sınıfını da 1902 yılında Mulazım yani Teğmen rütbesiyle okuldaki 549 kişi arasından 8. olarak tamamlamıştır. (1317-P. 8) Hemen sonra Erkan-ı Harbiye Mektebine yani Harp Akademisine devam etmiş, buradan 11 Ocak 1905 yılında Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olmuştur.
