Atina - Sparta Savaşları

İÖ 5. yüzyılın ilk yarısında Atinalılar ve Spartalılar Persler'e karşı birlikte zaferler kazanırken yüzyılın ikinci yarısında birbirleriyle savaşmaya başladılar.

İÖ 431'de Atina ile Sparta arasında büyük bir savaş çıktı. Ünlü önderleri Perikles Atinalılar'ı hafif çarpışmalar dışında Spartalılar ile karada savaşa girmemeleri konusunda uyardı; çünkü Sparta'nın büyük bir kara ordusu olmasına karşılık Atina'nın temel gücü donanmasından geliyordu. Böylece Atinalılar kentin içine çekildiler ve zaman zaman yiyecek getirmek ve Spartalılar'ı tedirgin etmek için gemileriyle denize açıldılar. Spartalıların kenti almaya uğraşırken kaynaklarını ve güçlerini tüketeceklerini umuyorlardı. Ne var ki İÖ 430'da kentte büyük bir veba salgını çıktı. Veba aşırı kalabalık kentte hızla yayılarak birçok insanın ölümüne hastalığa yakalanmayanların da paniğe kapılmasına yol açtı. Atinalılar Perikles'e sırt çevirdiler ve İÖ 430'un sonuna doğru onu önderlikten çekilmeye zorladılar. Sonraki yıl ise yeniden önderliğe getirmekle kalmayıp daha büyük yetkiler tanıdılar. Ne var ki iki oğlunu ve kız kardeşini vebadan yitiren Perikles sonbaharda aynı hastalıktan öldü.

Peloponnesos Savaşı İÖ 404'te Sparta'nın zaferiyle sona erdi. Bu sürede Sparta da büyük bir donanma kurmuştu. Lysandros'un önderliğinde Atina donanmasını yok eden Spartalılar donanmaları olmaksızın yiyecek sağlayamayan Atinalılar'ı teslim olmaya zorladılar. Sparta'nın bu zaferiyle birlikte Atina'nın parlak günleri de sona erdi. Ne var ki Sparta da üstünlüğünü yalnızca 30 yıl koruyabildi. İÖ 371'de Epaminondas komutasındaki Thebai kent devleti Korint'in kuzeyinde Leuktra çarpışmasında Spartalılar'ı yendi.

İÖ 4. Yüzyıl​

İÖ 4. yüzyılda Atinalılar yenilginin yaralarını bir ölçüde sardılar. Atina artık büyük bir siyasal güç olmasa da sanat merkezi olma özelliğini koruyordu. Atinalı heykeltıraş Praksiteles en iyi yapıtlarını yaratıyordu . Yunanistan'ın başka yörelerinden Paros-lu Skopas ile Sikyonlu Lysippos da Praksiteles kadar ünlü heykeltıraşlardı. Bu sanatçıların üçü Anadolu'da Kral Mausolos'un mezarı olarak yapılan görkemli mozolenin yapımında çalıştılar.

İÖ 399'da verdiği derslerle gençlerin ahlakını bozmakla suçlanan Sokrat Atina meclisince ölüme mahkûm edildi. Sokrat in izinden öğrencisi olan ve çoğunlukla Yunan filozoflarının en büyüğü olarak değerlendirilen Platon geldi . Platon Atina yakınlarında Akademi adıyla bilinen bir okul kurdu.

İÖ 371'de Sparta Thebai'nin Boiotia kentince yenilgiye uğratıldıktan sonra Yunan kent devletleri kendi aralarında savaşmaya başladı. Zayıflayan kentler Anadolu'nun denetimini elinde bulunduran ve Yunanistan Yarımadası'ndaki kentlerin içişlerine sık sık karışmaya başlayan Persler'in gücüne karşı koyamıyorlardı.

Kuzeyde güçlenen Makedonya da Yunan kentlerinin bağımsızlığı için bir tehlike olmaya başladı. Yunanlılar ile uzaktan akraba olan Makedonyalılar kültür ve uygarlık bakımından onlardan geriydiler. Makedonya'da İÖ 359'da başa geçen II. Philippos krallığını genişletmeye başladı . Makedonya ordusunu yeniden örgütledi. Bazen rüşvet bazen de güç kullanarak Ege Denizi'nin kuzey kıyısındaki kentleri ele geçirdi.

Atina'da hatip Demosthenes yurttaşlarını öteki Yunan kentleriyle birleşerek II. Philippos'a karşı savaşan Olynthos kentine yardım etmeye çağırdı. Ne var ki Atinalılar bu önerinin getireceği yararları anlayıncaya kadar iş işten geçmişti. İÖ 338'de II. Philippos Atina ve Boiotia ordularını yenilgiye uğrattı. Bütün Yunan kentlerini egemenliği altına aldı ve Persler üzerine büyük bir sefer düzenlemeyi tasarladı. İÖ 336'da ölünce bu tasarıyı gerçekleştirmek oğlu İskender'e kaldı.

İÖ 5. yüzyılın ilk yarısında Atinalılar ve Spartalılar Persler'e karşı birlikte zaferler kazandılar ancak zamanla aralarında Peloponnesos Savaşı gibi büyük çatışmalar yaşandı. Bu süreçte Perikles'in liderliğindeki Atinalılar ve Spartalılar arasındaki çatışmalar dikkat çekiciydi. Atina'nın donanma gücüne dayanarak Sparta'yı zor durumda bırakmaya çalışması, veba salgını ve sonrasında yaşanan çalkantılar tarihi bir dönemi işaret ediyor.

Peloponnesos Savaşı sonucunda Sparta'nın zaferiyle Atina'nın parlak günleri sona ermiş olsa da sanat ve kültürel alanda hala etkili bir güç olduğu belirtiliyor. Praksiteles gibi ünlü heykeltıraşların eserleri ve Platon'un Akademi'si gibi önemli kültürel katkılar bu dönemin önemini vurguluyor.

Sparta'nın da kendi üstünlüğünü sadece 30 yıl koruyabildiği ve Thebai'nin Leuktra çarpışmasında yenildiği bilgisi de dikkat çekici. Makedonya'nın yükselişi ve II. Philippos'un genişleme politikası ise Yunanistan'da dengeleri değiştiren önemli bir gelişme olarak öne çıkıyor.

Tarihi belgelerdeki bu detaylar, Atina-Sparta ilişkileri, savaşları ve sonrasındaki gelişmeler hakkında önemli bir perspektif sunmaktadır.