ÇIKRIK
Merkezlerinden geçen aynı eksen etrafında birlikte dönen yarıçapları farklı iki silindir ya da ortak ekseni bir kol ve bir silindirden oluşan sistemlere çıkrık denir. Bu sistemde yük küçük yarıçaplı silindirin çevresine dolanan ipin ucuna asılı iken kuvvet silindire bağlı kolun ucuna uygulanır. Çıkrıklar, kuyulardan su çekmek, tekstil fabrikalarında tezgâhlarda ve eskiden yün eğirmek amacı için sıklıkla kullanılan basit makinelerdir.
[ATTACH=full]120379[/ATTACH]
Çıkrıkların çalışma sisteminde kuvvet ve yük arasındaki ilişkiyi göstermek için kuvvet ile çıkrık kolunun çarpımı, yük ile küçük silindirin yarı çarpımına olan eşitliğinden yararlanılır.
F.R = P.r
Çıkrık sisteminde çıkrık kolu, küçük silindirin yarıçapından büyük olduğundan, uygulanan kuvvet yükten daha küçük olur. Yani çıkrıklarda kuvvetten kazanç sağlarlar ama işten ve enerjiden kazanç olmaz.
[ATTACH=full]120380[/ATTACH]
Silindirler çakışık, yönü aynı olduğundan çıkrık koluna uygulanan kuvvet, çıkrığın dönmesini sağlar. Bu dönme esnasında ip kovanın asılı olduğu küçük silindire dolanır ve yük yukarı doğru çıkar. Çıkrık kolu bir tur dönünce, kuvvet kolu da bir kez döner. Dolayısı ile yükü çeken ip silindirin çevresine eşit olan uzunlukta bir yol almış olur. Yükün aldığı yola (yükselme miktarına) h, çıkrığın tur sayısına N dersek, alınan yol şu formül ile hesaplanır:
h = N. 2πr
Kuyu düzeneği, et kıyma makinesi, el matkabı, araba direksiyonu, tornavida ve kapı anahtarı gibi araçlar çıkrığa örnektir.
