DİŞLİ ÇARKLAR
Üzerinde eşit aralıklarla dişler bulunan ve bir eksen etrafında dönebilen silindir şeklindeki basit makinelere dişli çarklar denir. Dişler çarkların birbirine geçmesini sağlar. Dişlilerden birine uygulanan kuvvet dişler yardımı ile diğerine iletilir. Dişlilerin çalışma prensibi çıkrığınkine benzer. Bu sistemde bir çıkrığa uygulanan kuvvet diğer çıkrığa aktarılır ve dönme sağlanır. Bu tip basit makinelere örnek olarak bisikletler, dikiş makineleri, vinçler, saatler, taşıtlar verilebilir.
Dişli çarklar kuvvetin yönünü değiştirir, kuvvetten kazanç sağlayabilir ve dönme hızını artırır, azaltır veya yavaşlatabilirler.
Dişli çarklar 2 gruba ayrılır:
[ATTACH=full]120384[/ATTACH]
I) Ortak (Çakışık) Eksenli Dişliler: Eş merkezli dişliler birbirine perçinli olduğu için hep aynı yönde dönerler ve yarıçapları ne olursa olsun devir sayıları da eşittir.
n[SUB]1[/SUB] = n[SUB]2[/SUB]
II) Farklı Eksenli Dişliler: Dişlilerde diş sayısı (N) ile yarıçaplar (r) doğru orantılı, devir sayıları (n) ters orantılıdır.
[ATTACH=full]120385[/ATTACH]
a) Birbirine Temas Halinde Olan Dişliler: Doğrudan dişlilerin birbirine geçmesiyle hareketi aktarırlar.Her bir dişli zıt bir öncekine göre zıt yönde dönerler. Devir sayıları yarıçapları ile ters orantılıdır. Üç çarktan oluşan sistemde aradaki dişlinin sadece kuvveti iletmek şeklinde görevi vardır.
n[SUB]1[/SUB] . r[SUB]1[/SUB] = n[SUB]2[/SUB] . r[SUB]2[/SUB]
[ATTACH=full]120386[/ATTACH]
b) Zincirle Bağlı Dişliler: Dişliler aynı yönde hareket ederler. Devir sayıları yarıçapları ile ters orantılıdır.
n[SUB]1[/SUB] . r[SUB]1[/SUB] = n[SUB]2[/SUB] . r[SUB]2[/SUB]
