BASIT MAKINELER
Is yaparken bir takim araçlardan faydalaniriz. Bir basit makine, aletin bir noktasina bir dis kuvvet uygulandiginda baska bir noktadaki cisme kuvvet uygulayan mekanik bir aygittir. Basit makineler isleri yapmakta bir takim kolayliklar saglarlar. Bu araçlar kerpeten, kaldiraç, el arabasi, palanga, makas, vida gibi araçlardir. Bu tip araçlara basit makineler denir.
Basit makineler enerji yaratmazlar. Enerjinin korunumu ilkesine göre bir makine kendisine verilenden daha fazla miktarda is çikisi saglayamaz. Makineler çalisirken bir takim sürtünmelere maruz kaldiklarindan dolayi ortaya çikan is giren isten daha küçüktür. Bir makineden alinan verim, giris isin çikis isine dönüstürme derecesinin ölçüsüdür. Bu ifadeyi formülle ifade edecek olursak;
Bir makine eger yüzde yüz verimle çalisabilirse bu tip makinelere ideal makine denir. Fakat bu tür makine henüz yapilamamistir.
Makineleri en fazla yararli oldugu durum, herhangi bir enerji yaratamamalarina ragmen giris kuvvetini büyültebilmeleridir. Basit makinelerin kuvvetleri artirabilme özelligine mekanik yarar denir. Eger F0'a makinenin kuvvet çikisi, F1'e de giris kuvveti dersek gerçek mekanik yarar (GMY) formülü söyle olacaktir:
Kaldiraçlar
Is yaparken kullanilan metal, tahta veya buna benzer malzemelerden yapilan çubuklara kaldiraç denir. Günlük hayatta kullandigimiz birçok kaldiraç vardir. Bunlardan bazilari sunlardir: Makas, el arabasi, keser, kalas, gazoz açacagi.
Bir kaldiraç farkli kisimlardan meydana gelir. Kaldiraçta çubugun dayandigi noktaya destek noktasi, yükün bulundugu yerden destege olan uzakliga yük kolu, uygulanan kuvvetin destege olan uzakligina kuvvet kolu denir. Kaldiraçlar farkli tiptedirler. Destek noktasi ortada kuvvet ve yükün farkli uçlarda oldugu kaldiraç tipine birinci tip kaldiraçlar, destek noktasi bir uçta yük ortada ve kuvvetin diger uçta oldugu kaldiraçlara da ikinci tip kaldiraç denir. Birinci tip kaldiraçlara örnek olarak; makas, tahterevalli, esit kollu terazi, ikinci tipe ise el arabasi, findik kiracagi verilebilir.
Kaldiraçlarin yaptigimiz iste bize bir takim kolayliklar sagladigini ifade etmistik. Kaldiraç kullanilmasi ile büyük yükleri daha küçük kuvvet kullanarak yapabiliriz. Üstelik bazi isleri yapmak için bu tip araçlara gereksinim duyariz. Bilim adaminin dedigi gibi "Bana bir kaldiraç verin, dünyayi yerinden oynatayim" ifadesi abartili olsa bile kaldiraçlar birçok isi daha kolay yapmaya yarar. Gazoz kapagini elimizle açmak yerine açacak kullanma, vidayi çikarmak için anahtar kullanma, bir arabayi kaldirmak için kriko kullanma direkt yapilmasi çok zor islemlerdir. Bunun için bu tip araçlar kullaniriz.
Kaldiraç kullanmanin bir takim kurallari vardir. Eger uygulanan kuvvet destege ne kadar uzak olursa o kadar az kuvvet uygulanir. Bu ifadeyi formüllestirecek olursak;
Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu
F1 x a1 = F2 x a2
Bir is yaparken kaldiraç kullanmaktaki amaç isi kolaylastirmaktir. Kaldiraçlar yardimi ile küçük kuvvetlerle büyük yükler kaldirilir fakat isten kazanç saglanmaz. Kaldiraçlarla ilgili bir örnek verilecek olursa; 200 cm uzunlugundaki bir çubugun bir ucunda 800 N agirliginda bir yük vardir. Bu uçtan 40 cm uzaklikta bir destek bulunmaktadir. Çubugun diger ucundan ne kadar büyüklükte kuvvet uygulanirsa bu yük kaldirilabilir?
Bu problemi çözmek için kullanilacak formül; F1 . a1 = F2 . a2 olacaktir. Formülde rakamlari yerine koydugumuzda
F1 . 150 = 800 . 40 F1 = (800 . 40) / 160 F1 = 32000 / 160 F1 = 200 N seklinde olacaktir. Görüldügü gibi yapilan iste elde edilen kazanç yükün 1/4 kadardir. Eger kuvvet kolu daha uzakta olsa idi daha fazla kuvvet kazanilacagini deneyerek yapabilirsiniz?
Is yaparken bir takim araçlardan faydalaniriz. Bir basit makine, aletin bir noktasina bir dis kuvvet uygulandiginda baska bir noktadaki cisme kuvvet uygulayan mekanik bir aygittir. Basit makineler isleri yapmakta bir takim kolayliklar saglarlar. Bu araçlar kerpeten, kaldiraç, el arabasi, palanga, makas, vida gibi araçlardir. Bu tip araçlara basit makineler denir.
Basit makineler enerji yaratmazlar. Enerjinin korunumu ilkesine göre bir makine kendisine verilenden daha fazla miktarda is çikisi saglayamaz. Makineler çalisirken bir takim sürtünmelere maruz kaldiklarindan dolayi ortaya çikan is giren isten daha küçüktür. Bir makineden alinan verim, giris isin çikis isine dönüstürme derecesinin ölçüsüdür. Bu ifadeyi formülle ifade edecek olursak;
Bir makine eger yüzde yüz verimle çalisabilirse bu tip makinelere ideal makine denir. Fakat bu tür makine henüz yapilamamistir.
Makineleri en fazla yararli oldugu durum, herhangi bir enerji yaratamamalarina ragmen giris kuvvetini büyültebilmeleridir. Basit makinelerin kuvvetleri artirabilme özelligine mekanik yarar denir. Eger F0'a makinenin kuvvet çikisi, F1'e de giris kuvveti dersek gerçek mekanik yarar (GMY) formülü söyle olacaktir:
Kaldiraçlar
Is yaparken kullanilan metal, tahta veya buna benzer malzemelerden yapilan çubuklara kaldiraç denir. Günlük hayatta kullandigimiz birçok kaldiraç vardir. Bunlardan bazilari sunlardir: Makas, el arabasi, keser, kalas, gazoz açacagi.
Bir kaldiraç farkli kisimlardan meydana gelir. Kaldiraçta çubugun dayandigi noktaya destek noktasi, yükün bulundugu yerden destege olan uzakliga yük kolu, uygulanan kuvvetin destege olan uzakligina kuvvet kolu denir. Kaldiraçlar farkli tiptedirler. Destek noktasi ortada kuvvet ve yükün farkli uçlarda oldugu kaldiraç tipine birinci tip kaldiraçlar, destek noktasi bir uçta yük ortada ve kuvvetin diger uçta oldugu kaldiraçlara da ikinci tip kaldiraç denir. Birinci tip kaldiraçlara örnek olarak; makas, tahterevalli, esit kollu terazi, ikinci tipe ise el arabasi, findik kiracagi verilebilir.
Kaldiraçlarin yaptigimiz iste bize bir takim kolayliklar sagladigini ifade etmistik. Kaldiraç kullanilmasi ile büyük yükleri daha küçük kuvvet kullanarak yapabiliriz. Üstelik bazi isleri yapmak için bu tip araçlara gereksinim duyariz. Bilim adaminin dedigi gibi "Bana bir kaldiraç verin, dünyayi yerinden oynatayim" ifadesi abartili olsa bile kaldiraçlar birçok isi daha kolay yapmaya yarar. Gazoz kapagini elimizle açmak yerine açacak kullanma, vidayi çikarmak için anahtar kullanma, bir arabayi kaldirmak için kriko kullanma direkt yapilmasi çok zor islemlerdir. Bunun için bu tip araçlar kullaniriz.
Kaldiraç kullanmanin bir takim kurallari vardir. Eger uygulanan kuvvet destege ne kadar uzak olursa o kadar az kuvvet uygulanir. Bu ifadeyi formüllestirecek olursak;
Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu
F1 x a1 = F2 x a2
Bir is yaparken kaldiraç kullanmaktaki amaç isi kolaylastirmaktir. Kaldiraçlar yardimi ile küçük kuvvetlerle büyük yükler kaldirilir fakat isten kazanç saglanmaz. Kaldiraçlarla ilgili bir örnek verilecek olursa; 200 cm uzunlugundaki bir çubugun bir ucunda 800 N agirliginda bir yük vardir. Bu uçtan 40 cm uzaklikta bir destek bulunmaktadir. Çubugun diger ucundan ne kadar büyüklükte kuvvet uygulanirsa bu yük kaldirilabilir?
Bu problemi çözmek için kullanilacak formül; F1 . a1 = F2 . a2 olacaktir. Formülde rakamlari yerine koydugumuzda
F1 . 150 = 800 . 40 F1 = (800 . 40) / 160 F1 = 32000 / 160 F1 = 200 N seklinde olacaktir. Görüldügü gibi yapilan iste elde edilen kazanç yükün 1/4 kadardir. Eger kuvvet kolu daha uzakta olsa idi daha fazla kuvvet kazanilacagini deneyerek yapabilirsiniz?