Beynimiz - Beynimizin Kısımları
Beynimiz bir bütün olarak çalışmakla birlikte farklı kısımları farklı işlevler üstlenmiştir.
Beyin Sapı
Beyin sapı omuriliğin tepesini çevreleyen kısımdır. Beynin bu kısmı temel yaşamsal fonksiyonları kontrol eder. Nefesalmak, kalp atışları, tehlike durumlarındaki refleksler v.b. kalıplaşmış tepkiler beyin sapı tarafından kontrol edilir. Beyin sapında düşünme ve yeni öğrenme gerçekleşmez. Beynimizin bu kısmı özellikleri itibariyle bir kuş ile benzerlik gösterir. Yaşamamız için gerekli olan tepkileri idare eden, önceden programlanmış bir düzenleyicidir. İçgüdüsel davranışlarımızın merkezidir.
Limbik Sistem
Limbik sistem beyin sapını çevreleyen kısımdır. Amigdala ve hipotalamus bu kısmın iki önemli parçasıdır. Diğer memelilerin beyinlerinde de Limbik sistem vardır. Limbik sistem bir memeli hayvana yaşamını sürdürebilmesi için otomatik tepkiler verme yerine daha akıllı seçimler yapma şansı vermektedir.
Örnek olarak beslenmeleri sırasında zehirli veya zarar görecekleri bitkileri ayıklayan hayvanları gösterebiliriz.
Hayvanlar neyin yenilip neyin yenilmeyeceğini daha çok koku yoluyla belirler. Koku bölgesiyle Limbik sistem arasındaki bağlantılar sayesinde kokular tanınıp seçilebiliyor, geçmişteki kokularla karşılaştırılarak zehirli ve sağlıklı olan otlar birbirinden ayırt ediliyor.
Limbik sistem duygularımızı kontrol eder. Midemiz kazındığında, öfkelendiğimizde, sırılsıklam âşık olduğumuzda ya da kederlendiğimizde Limbik sistem devrededir. Limbik sistem açlığı susuzluğu, cinsel arzuları ve diğer zevkleri düzenler.
Ayrıca uzun süreli belleğin önemli bir kısmı Limbik sistem tarafından düzenlenir. Duyguların ve belleğin Limbik sistem tarafından kontrol edildiğine işaret etmekte yarar var. Bundan dolayı duygusal bağ kurduğumuz olayları daha kolay hatırlarız. Çünkü aynı bölgedeki duygusal merkez, bellek kısmını ateşleyecek bağlantılara sahiptir.
Bundan dolayı olumlu duygularımızla ilintili olayları hiç unutmayız. Çok sevinçli olduğumuz bir an kolay kolay zihnimizden silinmez. Ortaokuldaki tüm anılarınızı unutabilirsiniz ama öğretmenin sizi bütün okulun önünde başarınızla övdüğü, sizin kendinizi "müthiş" hissettiğiniz o anı hiç unutamazsınız. Buradan çıkaracağımız ders olumlu duygusal izler bırakan öğrenmelerin daha kalıcı olacağıdır. Eğer okuduklarımızdan zevk alıyorsak, yaptıklarımızı eğlenceli buluyorsak öğrenmelerimiz daha kalıcı olacaktır.
Olumlu Duygular: Kendimizi iyi hissettiğimiz zamanlarda beynimiz "zevk kimyasalı" olarak adlandırılan endorfin salgılar. Endorfinin önemi ise nöronlar arasındaki bağlantıları kolaylaştıran yağlayıcı özelliğe sahip nörotransmitterleri ateşlemesidir. Yani, kendimizi iyi hissettiğimizde nöronlar arasında daha çok bağ kurulur.
Olumsuz Duygular: Kendimizi kötü hissettiğimiz ve stres altında olduğumuz zamanlarda ise tam tersi bir durum söz konusudur. Limbik sistem içerisinde yer alan talamus, duyularımızIa düşünmeyi sağlayan korteks arasında devre anahtarı rolü üstlenir. Eğer kişi stres altındaysa veya korku duyuyorsa talamus, verileri düşünmenin ve öğrenmenin gerçekleşeceği korteks alana göndermek yerine, beyin sapı gibi beynin daha primitif alanlarına gönderebilir. Böylece kişi rasyonel bir düşünce üretmek yerine içgüdüsel davranabilir.Kısacası öğrenme eğlenceli olduğunda daha kalıcıdır. Aşırı stres ve korku, öğrenmeye engel olur. Beynin kimyası bunu doğrulamaktadır.
Neokorteks
Beynin düşüncenin merkezidir. Görme, işitme, konuşma, yaratma, düşünme gibi üst düzey zihinsel fonksiyonları yönetir. Duyular aracılığı ile algıladıklarımızı bir araya getirip "anlam" ürettiğimiz merkezdir. İnsanda limbik sistem ile neokorteks arasındaki bağlantı daha çoktur. Bundan dolayı insan düşünerek kararlar alabilmektedir. Örneğin yangın gördüğünde sadece kaçmakla kalmamakta aynı zamanda itfaiyeyi de aramaktadır. Neokorteks, kararların alındığı, deneyimlerin saklandığı, konuşmanın üretildiği, anlamanın oluştuğu, sanat eserlerinin görüldüğü, hazzın meydana geldiği, müziğin dinlenildiği ve eğlenme hissinin oluştuğu merkezdir. Neokorteks bölgede duyuların saklandığı ayrı bölümler (loblar) vardır. Konuşma, işitme, görme, dokunma ayrı bölümlere kaydedilir. Eğer öğrendiklerimizin kalıcı olmasını istiyorsak onları neokorteksteki her bölüme ayrı ayrı kaydetmeliyiz.Yani onlarla ilgili beynimize hem görüntü, hem ses, hem de deneyim yüklemeliyiz. Çünkü İşittiklerimizin % 20'sini, Gördüklerimizin % 30'unu, Hem işitip hem de gördüklerimizin %50'sini, İşitip, görüp ve yaptıklarımızın da % 90'ını hatırlarız.
Beynimiz bir bütün olarak çalışmakla birlikte farklı kısımları farklı işlevler üstlenmiştir.
Beyin Sapı
Beyin sapı omuriliğin tepesini çevreleyen kısımdır. Beynin bu kısmı temel yaşamsal fonksiyonları kontrol eder. Nefesalmak, kalp atışları, tehlike durumlarındaki refleksler v.b. kalıplaşmış tepkiler beyin sapı tarafından kontrol edilir. Beyin sapında düşünme ve yeni öğrenme gerçekleşmez. Beynimizin bu kısmı özellikleri itibariyle bir kuş ile benzerlik gösterir. Yaşamamız için gerekli olan tepkileri idare eden, önceden programlanmış bir düzenleyicidir. İçgüdüsel davranışlarımızın merkezidir.
Limbik Sistem
Limbik sistem beyin sapını çevreleyen kısımdır. Amigdala ve hipotalamus bu kısmın iki önemli parçasıdır. Diğer memelilerin beyinlerinde de Limbik sistem vardır. Limbik sistem bir memeli hayvana yaşamını sürdürebilmesi için otomatik tepkiler verme yerine daha akıllı seçimler yapma şansı vermektedir.
Örnek olarak beslenmeleri sırasında zehirli veya zarar görecekleri bitkileri ayıklayan hayvanları gösterebiliriz.
Hayvanlar neyin yenilip neyin yenilmeyeceğini daha çok koku yoluyla belirler. Koku bölgesiyle Limbik sistem arasındaki bağlantılar sayesinde kokular tanınıp seçilebiliyor, geçmişteki kokularla karşılaştırılarak zehirli ve sağlıklı olan otlar birbirinden ayırt ediliyor.
Limbik sistem duygularımızı kontrol eder. Midemiz kazındığında, öfkelendiğimizde, sırılsıklam âşık olduğumuzda ya da kederlendiğimizde Limbik sistem devrededir. Limbik sistem açlığı susuzluğu, cinsel arzuları ve diğer zevkleri düzenler.
Ayrıca uzun süreli belleğin önemli bir kısmı Limbik sistem tarafından düzenlenir. Duyguların ve belleğin Limbik sistem tarafından kontrol edildiğine işaret etmekte yarar var. Bundan dolayı duygusal bağ kurduğumuz olayları daha kolay hatırlarız. Çünkü aynı bölgedeki duygusal merkez, bellek kısmını ateşleyecek bağlantılara sahiptir.
Bundan dolayı olumlu duygularımızla ilintili olayları hiç unutmayız. Çok sevinçli olduğumuz bir an kolay kolay zihnimizden silinmez. Ortaokuldaki tüm anılarınızı unutabilirsiniz ama öğretmenin sizi bütün okulun önünde başarınızla övdüğü, sizin kendinizi "müthiş" hissettiğiniz o anı hiç unutamazsınız. Buradan çıkaracağımız ders olumlu duygusal izler bırakan öğrenmelerin daha kalıcı olacağıdır. Eğer okuduklarımızdan zevk alıyorsak, yaptıklarımızı eğlenceli buluyorsak öğrenmelerimiz daha kalıcı olacaktır.
Olumlu Duygular: Kendimizi iyi hissettiğimiz zamanlarda beynimiz "zevk kimyasalı" olarak adlandırılan endorfin salgılar. Endorfinin önemi ise nöronlar arasındaki bağlantıları kolaylaştıran yağlayıcı özelliğe sahip nörotransmitterleri ateşlemesidir. Yani, kendimizi iyi hissettiğimizde nöronlar arasında daha çok bağ kurulur.
Olumsuz Duygular: Kendimizi kötü hissettiğimiz ve stres altında olduğumuz zamanlarda ise tam tersi bir durum söz konusudur. Limbik sistem içerisinde yer alan talamus, duyularımızIa düşünmeyi sağlayan korteks arasında devre anahtarı rolü üstlenir. Eğer kişi stres altındaysa veya korku duyuyorsa talamus, verileri düşünmenin ve öğrenmenin gerçekleşeceği korteks alana göndermek yerine, beyin sapı gibi beynin daha primitif alanlarına gönderebilir. Böylece kişi rasyonel bir düşünce üretmek yerine içgüdüsel davranabilir.Kısacası öğrenme eğlenceli olduğunda daha kalıcıdır. Aşırı stres ve korku, öğrenmeye engel olur. Beynin kimyası bunu doğrulamaktadır.
Neokorteks
Beynin düşüncenin merkezidir. Görme, işitme, konuşma, yaratma, düşünme gibi üst düzey zihinsel fonksiyonları yönetir. Duyular aracılığı ile algıladıklarımızı bir araya getirip "anlam" ürettiğimiz merkezdir. İnsanda limbik sistem ile neokorteks arasındaki bağlantı daha çoktur. Bundan dolayı insan düşünerek kararlar alabilmektedir. Örneğin yangın gördüğünde sadece kaçmakla kalmamakta aynı zamanda itfaiyeyi de aramaktadır. Neokorteks, kararların alındığı, deneyimlerin saklandığı, konuşmanın üretildiği, anlamanın oluştuğu, sanat eserlerinin görüldüğü, hazzın meydana geldiği, müziğin dinlenildiği ve eğlenme hissinin oluştuğu merkezdir. Neokorteks bölgede duyuların saklandığı ayrı bölümler (loblar) vardır. Konuşma, işitme, görme, dokunma ayrı bölümlere kaydedilir. Eğer öğrendiklerimizin kalıcı olmasını istiyorsak onları neokorteksteki her bölüme ayrı ayrı kaydetmeliyiz.Yani onlarla ilgili beynimize hem görüntü, hem ses, hem de deneyim yüklemeliyiz. Çünkü İşittiklerimizin % 20'sini, Gördüklerimizin % 30'unu, Hem işitip hem de gördüklerimizin %50'sini, İşitip, görüp ve yaptıklarımızın da % 90'ını hatırlarız.
