6. Sınıf Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme

a) Çiçek Hangi Kısımlardan Oluşur?

Çiçek oluşturan bitkilere çiçekli bitkiler, çiçeği olmayan bitkilere ise çiçeksiz bitkiler denir.

İncelediğiniz çiçeklerde farklı kısımları görmüş olmalısınız. Çiçek, çiçek sapı ile bitkiye bağlanır. Çiçek sapı çiçeğin diğer kısımlarını taşıyan genişlemiş bir kısımla sona erer. Bu kısım çiçek tablası adını alır.

Taç yaprakların iç kısmında erkek organlar yer alır. Yapısı bir toplu iğneye benzer. Büyüteçle bakıldığında bir sap ile çiçeğe bağlanmış, şişkin bir kısım gö-ze çarpar. Bu kısma başçık, başçığı çiçeğe bağlayan kısma da ipçik adı verilir.


Çiçeğin ortasında dişi organ yer alır. Dış görünüşü bir tes-tiyi andırır. En alttaki geniş kısım yumurtalık adını alır. Yumurtalıktan uzanan ince kısma dişicik borusu ve dişicik borusunun genişlemiş üst kısmına da tepecik denir.

b) Çiçeğin Bitkideki Görevi Nedir?

Bitkinin erkek ve dişi organlarını taşıyan çiçek, bitkilerin üreme organıdır. Er-kek organlar, hayvanlardaki gibi sperm hücreleri oluşturur. Çiçekli bitkilerde spermler, çiçek tozu ya da polen denilen bir koruyucu yapı içinde bulunur. Erkek organın başçık bölümünde sperm hücreleri ve polenleri olgunlaşır.

Dişi organın yumurtalık bölümünde ise yumurta hücreleri üretilir.

c) Çiçekli Bitkilerde Tozlaşma ve Döllenme

Döllenmenin olabilmesi için, erkek üreme hücrelerinin, dişi üreme hücresi olan yumurtaya ulaşması gerekir. Çiçek tozları, erkek organın başçık bölümün-dedir. Yumurta ise dişi organın yumurtalığında olgunlaşır. Çiçek tozları olgunlaş-tığında başçık açılır. Bu sırada dişi organın tepecik bölümü yapışkan bir sıvı sal-gılar. Çiçek tozları yolculuklarına başlamak üzeredir. Kendiliklerinden gidemeye-cekleri için bir araç kullanmalıdırlar. Polenlerin kullandığı araçlar, rüzgâr, su ve başta böcekler olmak üzere canlılardır.

Çiçek tozlarının, erkek organın başçığından ayrılarak, dişi organın tepeciği-ne konmasına tozlaşma denir.

Tozlaşma sonucu dişi organın tepeciğine konan çiçek tozu çimlenir. Yani dış gömleği açılır. Dişicik borusuna doğru bir uzantı oluşur. Bu uzantıya çiçek tozu tü-pü denir. Çiçek tozu tüpü yumurtalığa kadar uzanır. Yumurta hücresini bulur. Er-kek üreme hücresi çekirdeği ile yumurta çekirdeği kaynaşır. Bu olaya, döllenme denir. Döllenme sonucu döllenmiş yumurta (zigot) oluşur. Kısa sürede bölünmeye başlayan zigot, bitkinin küçük bir taslağı olan embriyoyu meydana getirir.

Bu aşamadan sonra çiçekte çanak ve taç yapraklarla erkek organların göre-vi bitmiştir. Bu organlar sararır, solar ve dökülür.

ç) Çiçekli Bitkilerde Meyve ve Tohum

Döllenmeden sonra hayvanlarda olduğu gibi embriyo oluşur. Embriyonun ko-runması ve gelişmesi ve anaç bitkiden uzaklaşması gerekmektedir. Bunun için bitkiler çeşitli önlemler geliştirmişlerdir. Öncelikle yumurtalık gelişir ve olgunlaşa-rak meyve hâline gelir.

Meyve, bitkinin cinsine göre farklı yapıdadır. Portakal, limon, kavun, böğürtlen meyveleri yumurtalığın gelişip etlenmesiyle oluşmuştur. Bazı bitkilerde yumurtalık-la birlikte başka kısımlarda meyve oluşumuna katılır. Böyle meyvelere yalancı mey-ve denir. Elma, armut, incir birer yalancı meyvedir. Bunlarda etli ve tatlı bölümler çi-çek tablasından oluşmuştur. Besin ve su biriktirerek etlenen meyvelere etli meyveler adı verilir.

Bazı bitkilerde meyve etlenmez, kuru kalır. Kestane, fındık, bakla, fasulye bu tip mevyelerdir.

Döllenmeden sonra bitki, embriyonun ve besin deposunun bulunduğu bir yapı oluşturmaya başlar. Yumurtalık içinde bulunan tohum taslağı mey-ve ile birlikte gelişir. Bitkinin tohumu olgunlaşır.

Bitki türüne göre tohumlar birçok farklılıklar gösterir. Ancak tüm tohum-larda embriyo, ona bağlı besin depolamış bir bölüm ve tohumu saran, onu koruyan bir kabuk bulunur.

Embriyo bitkinin küçük bir taslağı gibidir. Kök, gövde ve yaprak taslak-ları içerir. Besin deposu çenek yaprak içinde bulunur.

d. Bitkilerin de Bir Yaşam Döngüsü Var mı?

Baharda yeşeren otları bilirsiniz. Kışın sona ermesiyle topraktan başla-rını uzatırlar. Yağışlı ve ılık havalarda büyür gelişirler. Havalar ısınıp top-raktaki nem azalırken çiçek açar, yazın kuruyup ölürler. Ama bu sırada do-ğa koşullarına dayanıklı tohumlarını toprağa saçmışlardır. Bu kısacık, an-cak birkaç ay süren yaşamları boyunca bazı farklı dönemler geçirirler.

Bazı bitkiler ise uzun yıllar yaşar. Bin yıllık bir zeytin ağacı, iki bin ya-şında bir sedir ağacı, beş yüz yıl önce su başına dikilmiş bir çınar, bizi şaşırtmaz. Bitkiler ister birkaç ay, isterse yüz yıllar boyunca yaşasın bir ya-şam döngüsü sürdürür.

e. Tohumun Çimlenmesi

Tohumdaki embriyonun büyümeye başlamasına çimlenme denir. Çimlenme sırasında önce tohum kabuğu çatlar. Embriyo kök taslağını tohumdan uzatır. Bu sırada büyümek için çenek yapraklardaki besin deposu kullanılır. Embriyo sürgü-nü yapraklar vermeye başlar. Gövdecik uzar ve yukarıya, ışığa doğru ilerler. Yap-raklar açılır, kök gelişir ve Şdancık kendi besinini üretmeye başlar. Görevini ta-mamlayan çenek yapraklar dökülür.

Bir tohumun çimlenmesi onun uykudan uyanması demektir. Çimlenme için çevre koşulları uygun olmalıdır. Ortamın nemli ve ılık olması gerekir. Bir tohumun çimlenmesi için ışık olması şartı yoktur.

ALIŞTIRMA
Aşağıdaki yapılandırılmış ızgara (grid) sorusunda, kutucuklarda bazı kavramlar yer almaktadır. Aşağı-daki soruları kutucuk numaralarını kullanarak cevaplayınız.

a) Hangi kutucuklarda insan yaşam döngüsünün dönemleri yer alıyor?
..................................

b) Hangi kutucuklarda üreme organlarının adları yer alıyor?
.................................

c) Hangi kutucuklardakiler, insanın doğum öncesi gelişimi ile ilgilidir?
.................................

ALIŞTIRMA
Aşağıdaki cümleleri en soldakinden başlayarak okuyunuz. Doğru ise “D” yanlış ise “Y” yazılı yoldan iler-leyiniz. Hep doğru yanıt verirseniz, 3 puanınız olacak.

ALIŞTIRMA
Aşağıda eşleştirmenizi bekleyen özellikler ve insan yaşam döngüsü dönemleri var. Özelliklerin yanın-daki harşeri, dönemlerin yanındaki boş kutucuklara yazarak eşleştiriniz.

ALIŞTIRMA
Aşağıda ergenlik dönemi ile ilgili değişimlerin yazılı olduğu kutucuklar vardır. Kutucuk numaralarını kul-lanarak altındaki soruları yanıtlayınız.


a) Yalnız ergenlik dönemine giren kızlarda görülen değişikliklerin yer aldığı, kutucukların numaraları:

........................................................................

b) Yalnız ergenlik dönemine giren erkeklerde görülen değişikliklerin yer aldığı, kutucukların numaraları:

..............................................................

c) Ergenlik dönemine giren kız ve erkeklerde görülen ortak değişikliklerin yer aldığı, kutucukların nu-maraları:

ALIŞTIRMA
Yanda soldaki kavramlar ile sağdakiler arasında neden-sonuç ya da öncelik iliş-kisi vardır. Bu ilişkiyi örnekte olduğu gibi nedenden sonuca (önceden – sonraya) doğru oklar çizerek belirtiniz

Çok yararlı konular bunlar.Sağolasın Yorumsuz kardeşim

Bitkilerde üreme ve büyüme ödevimdi. Teşekkürler