BOYA NEDİR ?
Yüzeylerin korunması veya dekoratif amaçlarla çeşitli yüzeylere uygulandığında yüzeyler üzerinde kuruyan bir film tabakası oluşturan kimyasal bileşimlerdir.
BOYAYI TEŞKİL EDEN BİLEŞİMLER
1- Bağlayıcılar (Alkid veya reçine diye de adlandırılır
2- Pigmentler (Boyar maddeler )
3- Extenders (Yardımcı pigmentler )
4- Katkı ve dolgu maddeleri (Talk, kalsit, barit vs. )
5- Kimyasal ajanlar ve yardımcılar ( Disperse ediciler, Yüzey düzelticiler, Kabuk önleyiciler, Kurumayı sağlayan yardımcılar, Çökme önleyiciler vs. )
6- Solventler (Boya imalatı ve uygulama sırasında akışkanlığı ve uygulamayı kolaylaştıran genelde petrol türevi sıvılar)
7- Özel amaçlı boyalarda özel amacı sağlayan diğer kimyasallar
VERNİK
1- Yüzeylerin kendi tabi görüntülerinin korunması
2- Atılan verniğin altında kalan boyaların (metalik alüminyum gibi ) kendi renklerinin görülmesi veya
3- Yüzeylerin korunması
amacıyla hazırlanmış içinde pigment ve örtücülük veren bileşenlerin olmadığı yüzeyler üzerinde kuruyan bir film tabakası oluşturan kimyasal bileşimlerdir.
BOYA UYGULAMA YÖNTEMLERİ
Fırça, rulo, pistole (havalı - havasız) , merdane, daldırma, sıyırma, serigrafi, elektrostatik vs yöntemlerle kullanış amacına veya istenilen sonuca bağlı olarak yapılır.
BAĞLAYICILAR
Bağlayıcı tanımı genel anlamda boyanın cinsine bağlı olarak çeşitli kuruyan yağlar, alkid reçineleri, plastifiyanlardır. Bunlar koruyucu bir film oluşturur ve boya içinde renk, örtme, kıvamlılık, yoğunluk, dayanıklılık gibi özellikler taşıyan pigment, katkı ve dolgu maddeleri ile diğer kimyasal maddeleri bir arada tutmaya yararlar.
Bağlayıcılar boyalara önemli özellikler verdiklerinden kullanım yerlerine göre değişik bağlayıcı sistemleri kullanılmaktadır.
Bunlar boyaya sertlik, elastikiyet, parlaklık, dış etkenlere ve kimyasallara karşı koruma, yapışma ve kuruma özellikleri gibi önemli özellikler verirler.
PIGMENTLER ( BOYAR MADDELER )
Boyalara renklerini veren ve bağlayıcı içinde çözünmeyen organik ve anorganik yapıdaki mikron büyüklüğündeki katı partiküllerdir.
EXTENDERS ( YARDIMCI PIGMENTLER )
Boya içine girildiğinde direkt örtücülük vermeyen fakat diğer bazı özellikler (yoğunluk, matlık verme vs) kazandıran maddeler
KATKI VE DOLGU MADDELERİ
Boyanın yoğunluk yüzey düzgünlüğü, matlığı, maliyeti gibi unsurları ayarlamak amacıyla boya içine girilen katı maddelerdir.
KİMYASAL AJANLAR
Boyaya düşük oranlarda girildiği halde boya üretimi , boya kürlenmesi veya boyanın depolanması ve uyulanması sırasında boyaya önemli özellikler kazandıran ( Dispers ediciler, ıslatıcılar, pigment yüzmesini önleyiciler , düzgün yayılmayı sağlayıcılar , çökme önleyiciler , köpük kesiciler , akışkanlığı kontrol ediciler , kabuk önleyiciler , sarkma önleyiciler , kurutucular , matlaştırıcılar , fungusitler (küf ve bakteri önleyiciler), kayganlaştırıcılar, elektrik direncini azaltan katkılar , U.V. sararması önleyiciler, katalistler vs kimyasallardır.
SOLVENTLER
Boya üretimi ve uygulaması sırasında bağlayıcıya ve boyaya uygun bir uygulama kıvamı (vizkozite) sağlayarak boya içindeki diğer bileşiklerin homojen bir faz oluşturması amacıyla boyaya ilave edilen sıvı malzemelerdir. Bunlar uygulama sonrası bağlayıcı , pigmenti koruyucu ve dekoratif bir film halinde bırakarak boyanın uygulandığı yüzeyden buharlaşarak yüzeyi terk ederler.
Solventlerin çeşitli boyalarda kullanılması için şu özelliklere dikkat edilir.
1- Çözünürlük gücü
2- Buharlaşma hızı
3- Kaynama noktası
4- Alevlenme noktası
5- Kokusu
6- Toksitite
7- Korozyon
8- Fiyatı
Boyalar;
1- Tüketim yerlerine göre
- İnşaat Boyaları ( Yağlı ve yarı sentetik - sentetik - Emülsiyon )
- Sanayi Boyaları ( Sentetik - selülozik - Fırın - Akrilik vs )
2- Bağlayıcı tiplerine göre
- Su bazlı boyalar
- Sentetik boyalar
- Selülozik boyalar
- Akrilik boyalar
- Poliüretan boyalar
- Epoksi boyalar
- Klorkauçuklu boyalar
- Polyester boyalar
- Alkid - Melamin boyalar (Fırın)
- Silikon esaslı boyalar (Isıya dayanıklılar)
- Vinilik reçine bazlılar
- Toz boyalar
olmak üzere iki ana sınıfta toplanabilir ve pek çok alt gruba ayrılabilirler.
BOYALARDA KULLANILAN BAZI TANIMLAR
KURUMA
Boyaların sıvı veya pasta halinden katı hale geçme olayına kuruma; bu iş için geçen zamana ise kuruma zamanı denir.
Otomotiv boyalarında genellikle ilk önce solvent buharlaşarak yüzeyden uzaklaşır daha sonra ise boya filmi atmosferden oksijen emerek sertleşme sürecine girer. Boyalar hemen kurumuş gözükseler de kimyasal setleşme dediğimiz tam kürlenme süresini en az 72 saatte tamamlar.
Boyalar kurumalarına göre ;
1- Hava oksidasyonu ile kuruyan boyalar (Kuruyan yağlarla yapılmış sentetik boya sistemleri)
2- Solvent uçması ile kuruyan boyalar (Selülozik boyalar)
3- Kimyasal reaksiyon ile kuruyan boyalar (Çift komponentli boya sistemleri - Akrilik, Poliüretan, Epoksi, Polyester vs.)
4- Isı ile kuruyan boyalar (Alkid Melamin sistemler - Fırın kurumalı boyalar, Elektrostatik tos boyalar)
vs olmak üzere çeşitli tiplere ayrılabilirler.
VİZKOZİTE
Akışkanların akmaya karşı gösterdikleri direnç olarak tanımlanır. Boya cinslerine ve bağlayıcı tiplerine bağlı olarak değişik vizkozite bakma yöntemleri vardır.
Vizkozite belirlenirken sıcaklık ile vizkozite arasındaki ilişki çok önemli olup boyanın kalitesine direkt etki eder.
SERTLİK
Boyaların iz ve çizilmeye karşı olan dirençleridir.
PARLAKLIK
Işığın yüzey tarafından absorbe edilmeyen kısmının yansımasıdır. Bakış açısına göre değişir.
1- Çok parlak boyalar 85 gloss ve üstü
2- Parlak boyalar 70 - 85 gloss
3- Yarı parlak boyalar 30 - 70 gloss
4- Yarı mat boyalar 6 - 30 gloss
5- Mat boyalar 0 - 6 gloss
RENK
Maddeler üzerilerine düşen beyaz ışık hüzmesindeki ışınlardan frekansları kendi elektron titreşim frekanslarına uygun olanı absorbe eder kalanı yansıtır. Yansıyan o maddenin rengidir.
ÖRTME GÜCÜ
Boyanın tatbik edildiği yüzeyi tam olarak kapatabilme yeteneğidir.
ESNEKLİK
Boya filminin boyanan yüzeyin eğilmesi ve bükülmesi halinde çatlama, kırılma ve kopma olmamasıdır.
YAPIŞMA
Boya ile boyanan yüzey arasındaki çekme kuvveti ve yüzeyin pürüzlülüğü sayesinde oluşan film tabakasının yüzeyde tutunması. İyi bir yapışma için yüzeyin yağsız, passız, toz ve kirlerden iyice temizlenmiş olması gerekmektedir.
KANAMA
Kuru film üzerine boya tatbikinde boya filmine pigment ve bağlayıcı transferinden dolayı meydana gelen görünümlerdir.
ÜRÜN CİNSLERİ
MACUNLAR
Boyaların uygulanacağı yüzeylerde oluşmuş çukur ve hataların kapatılması amacıyla düşük pigment oranı ve yüksek dolgu ve katkı maddesi ile oluşturulmuş spatula ile belli kısımlara uygulanan yüzeylerin aynı seviyeye gelmesini sağlayan malzemelerdir. Bu tip malzemeler üzerine direkt boya uygulaması yapılmaz. Araya bir astar tabakası atılması gerekmektedir.
ASTARLAR
Uygulanacak boyaların çıplak metal yüzeylere yada altındaki tabakaya yapışmalarını sağlayan ayrıca korozyonun boya filminin altında ilerlemesine mani olarak metal yüzeyin paslanmasına engel olurlar.
DOLGU VE ASTAR DOLGULAR ( PRIMER - PRIMER FILLER )
Son kat atılacak boyalardan önce yüzeydeki derin çizikler ile ufak boşlukları doldurmak , ayrıca boya filminin altında düzgün bir yüzey oluşturarak boyanın iyi yayılma yapmasını sağlayan bu sayede boyaların daha parlak ve iyi bir görünüm oluşturmasına imkan veren malzemelerdir. Genelde yine katkı ve dolgusu yüksek ürünler olup son kat boya uygulanmadan önce son kurumalarını yapmaları beklenmelidir.
SON KAT BOYA VE VERNİKLER
Uygulandıkları yüzeyleri dış etkilere karşı korumak veya dekoratif amaçlarla uygulanan parlaklık ve örtücülükleri yüksek fim oluşturan kimyasal malzemelerdir.
Boya içine renk verici malzemelr yani pigmentler çıkarıldığında oluşan malzemeler vernik adını alırlar.
BOYA AMBALAJLARI ÜZERİNDEKİ PİKTOGRAM VE İŞARETLERİN ANLAMLARI
T ; T+ : Zehirli ; çok zehirli
Ee : Patlayıcı
Xn : Zararlı
Xi : Tahriş edici
F : Kolay alevlenir
F+ : Çok kolay alevlenir
C : Aşındırıcı
O : Oksitleyici
Yüzeylerin korunması veya dekoratif amaçlarla çeşitli yüzeylere uygulandığında yüzeyler üzerinde kuruyan bir film tabakası oluşturan kimyasal bileşimlerdir.
BOYAYI TEŞKİL EDEN BİLEŞİMLER
1- Bağlayıcılar (Alkid veya reçine diye de adlandırılır
2- Pigmentler (Boyar maddeler )
3- Extenders (Yardımcı pigmentler )
4- Katkı ve dolgu maddeleri (Talk, kalsit, barit vs. )
5- Kimyasal ajanlar ve yardımcılar ( Disperse ediciler, Yüzey düzelticiler, Kabuk önleyiciler, Kurumayı sağlayan yardımcılar, Çökme önleyiciler vs. )
6- Solventler (Boya imalatı ve uygulama sırasında akışkanlığı ve uygulamayı kolaylaştıran genelde petrol türevi sıvılar)
7- Özel amaçlı boyalarda özel amacı sağlayan diğer kimyasallar
VERNİK
1- Yüzeylerin kendi tabi görüntülerinin korunması
2- Atılan verniğin altında kalan boyaların (metalik alüminyum gibi ) kendi renklerinin görülmesi veya
3- Yüzeylerin korunması
amacıyla hazırlanmış içinde pigment ve örtücülük veren bileşenlerin olmadığı yüzeyler üzerinde kuruyan bir film tabakası oluşturan kimyasal bileşimlerdir.
BOYA UYGULAMA YÖNTEMLERİ
Fırça, rulo, pistole (havalı - havasız) , merdane, daldırma, sıyırma, serigrafi, elektrostatik vs yöntemlerle kullanış amacına veya istenilen sonuca bağlı olarak yapılır.
BAĞLAYICILAR
Bağlayıcı tanımı genel anlamda boyanın cinsine bağlı olarak çeşitli kuruyan yağlar, alkid reçineleri, plastifiyanlardır. Bunlar koruyucu bir film oluşturur ve boya içinde renk, örtme, kıvamlılık, yoğunluk, dayanıklılık gibi özellikler taşıyan pigment, katkı ve dolgu maddeleri ile diğer kimyasal maddeleri bir arada tutmaya yararlar.
Bağlayıcılar boyalara önemli özellikler verdiklerinden kullanım yerlerine göre değişik bağlayıcı sistemleri kullanılmaktadır.
Bunlar boyaya sertlik, elastikiyet, parlaklık, dış etkenlere ve kimyasallara karşı koruma, yapışma ve kuruma özellikleri gibi önemli özellikler verirler.
PIGMENTLER ( BOYAR MADDELER )
Boyalara renklerini veren ve bağlayıcı içinde çözünmeyen organik ve anorganik yapıdaki mikron büyüklüğündeki katı partiküllerdir.
EXTENDERS ( YARDIMCI PIGMENTLER )
Boya içine girildiğinde direkt örtücülük vermeyen fakat diğer bazı özellikler (yoğunluk, matlık verme vs) kazandıran maddeler
KATKI VE DOLGU MADDELERİ
Boyanın yoğunluk yüzey düzgünlüğü, matlığı, maliyeti gibi unsurları ayarlamak amacıyla boya içine girilen katı maddelerdir.
KİMYASAL AJANLAR
Boyaya düşük oranlarda girildiği halde boya üretimi , boya kürlenmesi veya boyanın depolanması ve uyulanması sırasında boyaya önemli özellikler kazandıran ( Dispers ediciler, ıslatıcılar, pigment yüzmesini önleyiciler , düzgün yayılmayı sağlayıcılar , çökme önleyiciler , köpük kesiciler , akışkanlığı kontrol ediciler , kabuk önleyiciler , sarkma önleyiciler , kurutucular , matlaştırıcılar , fungusitler (küf ve bakteri önleyiciler), kayganlaştırıcılar, elektrik direncini azaltan katkılar , U.V. sararması önleyiciler, katalistler vs kimyasallardır.
SOLVENTLER
Boya üretimi ve uygulaması sırasında bağlayıcıya ve boyaya uygun bir uygulama kıvamı (vizkozite) sağlayarak boya içindeki diğer bileşiklerin homojen bir faz oluşturması amacıyla boyaya ilave edilen sıvı malzemelerdir. Bunlar uygulama sonrası bağlayıcı , pigmenti koruyucu ve dekoratif bir film halinde bırakarak boyanın uygulandığı yüzeyden buharlaşarak yüzeyi terk ederler.
Solventlerin çeşitli boyalarda kullanılması için şu özelliklere dikkat edilir.
1- Çözünürlük gücü
2- Buharlaşma hızı
3- Kaynama noktası
4- Alevlenme noktası
5- Kokusu
6- Toksitite
7- Korozyon
8- Fiyatı
Boyalar;
1- Tüketim yerlerine göre
- İnşaat Boyaları ( Yağlı ve yarı sentetik - sentetik - Emülsiyon )
- Sanayi Boyaları ( Sentetik - selülozik - Fırın - Akrilik vs )
2- Bağlayıcı tiplerine göre
- Su bazlı boyalar
- Sentetik boyalar
- Selülozik boyalar
- Akrilik boyalar
- Poliüretan boyalar
- Epoksi boyalar
- Klorkauçuklu boyalar
- Polyester boyalar
- Alkid - Melamin boyalar (Fırın)
- Silikon esaslı boyalar (Isıya dayanıklılar)
- Vinilik reçine bazlılar
- Toz boyalar
olmak üzere iki ana sınıfta toplanabilir ve pek çok alt gruba ayrılabilirler.
BOYALARDA KULLANILAN BAZI TANIMLAR
KURUMA
Boyaların sıvı veya pasta halinden katı hale geçme olayına kuruma; bu iş için geçen zamana ise kuruma zamanı denir.
Otomotiv boyalarında genellikle ilk önce solvent buharlaşarak yüzeyden uzaklaşır daha sonra ise boya filmi atmosferden oksijen emerek sertleşme sürecine girer. Boyalar hemen kurumuş gözükseler de kimyasal setleşme dediğimiz tam kürlenme süresini en az 72 saatte tamamlar.
Boyalar kurumalarına göre ;
1- Hava oksidasyonu ile kuruyan boyalar (Kuruyan yağlarla yapılmış sentetik boya sistemleri)
2- Solvent uçması ile kuruyan boyalar (Selülozik boyalar)
3- Kimyasal reaksiyon ile kuruyan boyalar (Çift komponentli boya sistemleri - Akrilik, Poliüretan, Epoksi, Polyester vs.)
4- Isı ile kuruyan boyalar (Alkid Melamin sistemler - Fırın kurumalı boyalar, Elektrostatik tos boyalar)
vs olmak üzere çeşitli tiplere ayrılabilirler.
VİZKOZİTE
Akışkanların akmaya karşı gösterdikleri direnç olarak tanımlanır. Boya cinslerine ve bağlayıcı tiplerine bağlı olarak değişik vizkozite bakma yöntemleri vardır.
Vizkozite belirlenirken sıcaklık ile vizkozite arasındaki ilişki çok önemli olup boyanın kalitesine direkt etki eder.
SERTLİK
Boyaların iz ve çizilmeye karşı olan dirençleridir.
PARLAKLIK
Işığın yüzey tarafından absorbe edilmeyen kısmının yansımasıdır. Bakış açısına göre değişir.
1- Çok parlak boyalar 85 gloss ve üstü
2- Parlak boyalar 70 - 85 gloss
3- Yarı parlak boyalar 30 - 70 gloss
4- Yarı mat boyalar 6 - 30 gloss
5- Mat boyalar 0 - 6 gloss
RENK
Maddeler üzerilerine düşen beyaz ışık hüzmesindeki ışınlardan frekansları kendi elektron titreşim frekanslarına uygun olanı absorbe eder kalanı yansıtır. Yansıyan o maddenin rengidir.
ÖRTME GÜCÜ
Boyanın tatbik edildiği yüzeyi tam olarak kapatabilme yeteneğidir.
ESNEKLİK
Boya filminin boyanan yüzeyin eğilmesi ve bükülmesi halinde çatlama, kırılma ve kopma olmamasıdır.
YAPIŞMA
Boya ile boyanan yüzey arasındaki çekme kuvveti ve yüzeyin pürüzlülüğü sayesinde oluşan film tabakasının yüzeyde tutunması. İyi bir yapışma için yüzeyin yağsız, passız, toz ve kirlerden iyice temizlenmiş olması gerekmektedir.
KANAMA
Kuru film üzerine boya tatbikinde boya filmine pigment ve bağlayıcı transferinden dolayı meydana gelen görünümlerdir.
ÜRÜN CİNSLERİ
MACUNLAR
Boyaların uygulanacağı yüzeylerde oluşmuş çukur ve hataların kapatılması amacıyla düşük pigment oranı ve yüksek dolgu ve katkı maddesi ile oluşturulmuş spatula ile belli kısımlara uygulanan yüzeylerin aynı seviyeye gelmesini sağlayan malzemelerdir. Bu tip malzemeler üzerine direkt boya uygulaması yapılmaz. Araya bir astar tabakası atılması gerekmektedir.
ASTARLAR
Uygulanacak boyaların çıplak metal yüzeylere yada altındaki tabakaya yapışmalarını sağlayan ayrıca korozyonun boya filminin altında ilerlemesine mani olarak metal yüzeyin paslanmasına engel olurlar.
DOLGU VE ASTAR DOLGULAR ( PRIMER - PRIMER FILLER )
Son kat atılacak boyalardan önce yüzeydeki derin çizikler ile ufak boşlukları doldurmak , ayrıca boya filminin altında düzgün bir yüzey oluşturarak boyanın iyi yayılma yapmasını sağlayan bu sayede boyaların daha parlak ve iyi bir görünüm oluşturmasına imkan veren malzemelerdir. Genelde yine katkı ve dolgusu yüksek ürünler olup son kat boya uygulanmadan önce son kurumalarını yapmaları beklenmelidir.
SON KAT BOYA VE VERNİKLER
Uygulandıkları yüzeyleri dış etkilere karşı korumak veya dekoratif amaçlarla uygulanan parlaklık ve örtücülükleri yüksek fim oluşturan kimyasal malzemelerdir.
Boya içine renk verici malzemelr yani pigmentler çıkarıldığında oluşan malzemeler vernik adını alırlar.
BOYA AMBALAJLARI ÜZERİNDEKİ PİKTOGRAM VE İŞARETLERİN ANLAMLARI
T ; T+ : Zehirli ; çok zehirli
Ee : Patlayıcı
Xn : Zararlı
Xi : Tahriş edici
F : Kolay alevlenir
F+ : Çok kolay alevlenir
C : Aşındırıcı
O : Oksitleyici
