Çığ Nedir? Çığ sırasında alınabilecek tedbirler neler? Çığ durumunda ne yapılmalı?

Afet İşleri Genel Müdürlüğü kayıtlarına göre Türkiye'de 1890 yılından bu yana bin 227 çığ olayı meydana geldi. Yine aynı verilere göre yaşanan afetler sonucu bin 417 kişi hayatını kaybetti, 412 kişi yaralandı. Peki çığ nasıl oluşur? Çığ anında neler yapılmalı?



Türkiye'de özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nde kar yağışı ile görülen tehlikelerden birisi Çığ olayları.... Peki çığ nedir? Çığ anında ne yapılmalı?

ÇIĞ NEDİR, NASIL OLUŞUR?​

Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu (tetiklenen), yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır.

Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Kar tabakalarının birbirlerinden farklı özellikleri olacağından; çığ, bazen diğer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakaların zemin üzerinde topluca kaymaları sonucunda oluşur.

TÜRKİYE'DE ÇIĞ​

Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ olayına uygun topografik ve meteorolojik koşullara sahip dağlık alanlar mevcuttur. Ortalama yüksekliği 1000 m’yi geçen ve çığ oluşumuna uygun alanların yüzölçümü bu bölgeler içinde çok yüksek bir yüzdeye sahiptir. Dağlık alanların, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık 1/3’ünü oluşturduğunu düşünecek olursak, çığ olayının meydana geldiği alanların yayılımının ne kadar büyük olduğu anlaşılır. Bu bölgelerde meydana gelen çığlar, yerleşim yerlerini, yolları, turistik tesisleri ve diğer bütün devlet yatırımlarını tehdit etmektedir. Çığ olayının yerleşim yerlerine etkisi her afet türü gibi sosyal ve ekonomik açıdan olmaktadır.

ÇIĞ ANINDA NE YAPILMALI?​

Çığ genellikle çok hızlı gelişir ve hareket eder. Bu nedenle, çığın oluşması fark edildikten sonra mümkün olduğunca hızlı ve soğukkanlı olunmalıdır. Çığın başlangıç anından sonra, eğer bina içinde değil dışarıda bulunuyorsanız,

• Çığ başladığında, çığın büyüklüğüne, hızına, patikanın genişliğine, etrafta bulunan araçlara (araba, kayak, kar aracı veya hiçbir şey) ve var olan daha güvenli yerlere (büyük ve sabit kayalar, yamaç aşağı girintiler, vb.) bağlı olarak, o alandan çok hızlı bir şekilde ayrılmaya karar vermek gerekir.
• Çığın daha yavaş ve yüksekliğinin az olduğu kenar kısımlarına ulaşmaya çalışmak,
• Bağırarak veya başka ses kaynaklarını (korna, çan, ıslık, siren) kullanarak, diğer insanları uyarmak,
• Eğer çığa yakalanmamız kesin ise veya o anda kayak yapıyor iseniz, kayak sopalarını (batonlar bileğe bağlı olmamalıdır) ve kayakları çıkarıp atmak, sabit bir ağaç (yeterince güvenilir olmasa da çığın büyüklüğüne göre çare olabilir), kaya veya başka bir cisme tutunmaya çalışmak,
• Kırılmış ağaç ve kaya parçalarından uzak kalmaya veya korunmaya çalışmak,
• Yerden de destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karın üstünde kalmaya çalışmak,
• Ağzı sıkıca kapatmak, eğer mümkünse kafa karın altında kaldığı anda uzun süre nefesi tutmaya çalışmak,
• Önerilen diğer bir yöntem de akış sırasında oturma pozisyonu almaktır. Bu yöntemde bacaklar ve kollar birbirlerine yapıştırılır ve çığ durmadan kısa süre önce, bacaklar ile yeri sertçe iterek (eğer zemin altta ise veya zemin üzerindeki kar sertleşmeye başlamış ise) kalkmaya çalışmak. Çünkü çığ durduktan sonra, betonumsu bir özellik kazanacak olan kar içinde, değil kalkmak parmağımızı oynatmak bile imkansızdır!!!

Çığ durmadan önce mutlaka bir el yüzün önünde (ağız ve burnu kapatacak şekilde), diğer el de başın üstünde (yüzeye doğru uzatarak) tutmak ve kar altında kalınan zaman boyunca bizim için hayati önem taşıyacak olan nefes alınan boşluğu (hava kesesi) genişletmek ve bu arada başı sağa sola çevirmeye çalışmak da fayda vardır. Bu hava kesesi, çok küçük olsa bile ağız ve burnun kar ile dolmaması demektir. Kesenin varlığı, kazazedenin her zaman kurtulma şansının olduğunu ümit etmesini sağlar.

• Karda ses iletimi az olmasına rağmen, eğer yüzeye yakın olunduğu hissedilirse ya da öyle olabileceği varsayımını ihmal etmemek için bağırmak faydalı olabilir.
• Bazı olaylar ve araştırmalar göstermiştir ki, sırt çantası taşıyan insanların çığın topuğu civarında yüzeyde kalma şansları, taşımayanlardan daha fazladır.

Eğer bir aracın içinde bulunuyorsanız;

• Motoru durdurup, ışıkları söndürmeli,
• Araçtaki oksijen miktarını korumak için sigara içmemeli ve kibrit yakmamalı,
• Eğer telsiz varsa çağrı yapmalı ve telsizi alıcı konumunda sürekli açık tutmalı,
• Dışarı ses (korna) ve ışık verecek herhangi bir alet (fener gibi) faydalı olabilir,
• Eğer araçta bir çubuk veya benzeri bir alet var ise, bunu kar içine yukarı doğru batırıp kurtarmaya gelecek olanların çubuğu görmelerini ümit etme şansımız da olabilir
• En son olarak da çevreleyen karı kazmaktır. Ancak, kazarken kişi kendini kesinlikle güvende hissetmiyorsa araç içinde kalmanız daha emniyetlidir.

Çığdan Sonra?
Çığ olduktan sonra, en kısa zamanda ilgili kişi ve kuruluşlara haber verilmelidir. Ancak, afet olduktan sonra ilgili kişilere ulaşılamıyor ise aşağıda verilen telefonlara haber verilmesi, size en kısa zamanda yardımın ulaşmasını sağlayacaktır. Bu numaralar sizde yok ise, hemen şimdi kolay erişebileceğiniz bir yere not ediniz! Bu numaralar;

155 Polis
156 Jandarma
179 Alo Valilik

Çığ gerçekten de oldukça tehlikeli bir doğa olayıdır ve alınması gereken bazı önlemler bulunmaktadır. Çığ, kar tabakalarının iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle yamaç eğim yönünde hareket etmesi sonucu oluşur. Türkiye'nin özellikle dağlık bölgelerinde çığ olayları sıkça yaşanmaktadır.

Çığ anında alınabilecek tedbirler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Çığın oluştuğunu fark ettiğinizde hızla ve soğukkanlı bir şekilde hareket etmek önemlidir.
- Çığın büyüklüğüne, hızına ve çevrede bulunan araçlara bağlı olarak daha güvenli bir bölgeye kaçmak.
- Eğer çığa yakalanırsanız, batonları ve kayakları atıp sabit bir nesneye tutunmaya çalışmak.
- Akıntı sırasında yüzme hareketi yaparak karın üstünde kalmaya çalışmak ve ağzınızı sıkıca kapatmak.
- Eğer araç içindeyseniz, aracın motorunu durdurup ışıkları söndürmek, telsizle yardım çağırmak ve çubuk gibi bir aletle kurtarma ekiplerine işaret vermek.

Çığ tehlikesine karşı bu önlemleri almak ve olası bir çığ durumunda sakin ve hızlı kararlar vermek hayati önem taşır. Ayrıca çığ sonrasında ilgili kişi ve kuruluşlara derhal haber vermek de büyük önem taşır. Çığ olaylarına karşı tedbirli olmak ve bu tür durumlarla karşılaşıldığında doğru davranış biçimlerini bilmek hayati önem taşır.