Die-Cast Model Nedir?
Die-cast model, dökme kalıplama metoduyla üretilen her türlü modele verilen isimdir. Modeller metal ve plastikten yapılmaktadır; metal genellikle ZAMAK (veya MAZAK) adı verilen çinko ve alüminyum karışımından oluşmaktadır. Zamak aynı zamanda “beyaz metal” veya “kap metal” olarak da bilinir. Her ne kadar her şey bu yöntemle üretilebilecek olsa da, en çok bilinen die-cast modeller ölçekli araba, uçak, iş makinaları ve tren modelleridir.Tarihçe
İlk die-cast modeller yirminci yüzyılın başlarında İngiltere’de Meccano (Dinky Toys) ve Amerika’da Dowst Brothers (Tootsietoys) tarafından üretilmiştir. Pazardaki bu ilk modeller, ufak arabaların veya vanların, iç detayı olmayan gövdelerinden oluşan basit modellerdi. İlk zamanlarda Zamak karışımının saf olmayışı metalin çabuk eskimesine sebep oluyordu; modeller sebepsiz yere kırılıyor veya çürüyordu. Bu nedenle 2. Dünya Savaşı öncesinde üretilmiş olan die-cast modelleri iyi durumda bulmak zordur.Lesney 1947’de die-cast modeller üretmeye başladı. Popüler Matchbox 1-75 serileri, 75 farklı araç modeli içeren seriler olarak üretiliğinden ve kibrit (match) kutusuna (box) benzeyen kutularda ambalajlandığından, bu ismi almıştır. Bu modeller o kadar tanındılar ki Matchbox ismi, üreticisi kim olursa olsun, die-cast model arabaları tanımlayıcı bir isim haline gelmişti.
Die-cast modellerin popülerliği 1950’lerde, detayları ve kaliteleri artınca, koleksiyon amaçlı olarak arttı. Bunun sonucu olarak daha fazla firma pazara girdi; 1956’da Mettoy firması tarafından piyasaya sürülen Corgi markası, modellerinde iç detayları yerleştirerek ve şeffaf plastik pencereleri kullanarak öncülük etmiş oldu.
1968’de Amerika’da Hot Wheels, Mattel tarafından piyasaya tanıtıldı. Modellerin hızlı görünümleri ve işleyen aksları ile piyasada önemli bir niş kitle elde etti. Kısa sürede popüler olan Hot Wheels dünyanın en çok satanları arasına girdi ve Matchbox 1-75 serileri ile rakip oldu.
1960’larda farklı firmalar die-cast araçları tanıtım amaçlı promosyon ürünleri olarak kullanmaya başladılar. Çocuğun bir ailenin satın alma kararının önemli bir parçası olduğu fikri modellerin satışında hızlanmayı sağladı. Ek olarak, 1980’lerden itibaren die-cast modeller, çocuklara oyuncak olarak değil, daha çok koleksiyon amacıyla yetişkinler tarafından satın alınmaya başlandı. Pek çok büyük firma da model üreticilerine, kendi isimlerini üzerlerinde taşıyan promosyon modelleri üretmeleri için, komisyon ve lisanslarını vermeye başladılar.
1970’lerin başında die-cast piyasasının aslan payını kamyonlar ve diğer ticari araçların modelleri almaya başladı.
Genel olarak bir diecast model otomobil şu ölçeklerde imal edilir
1/8 - 1/10 - 1/12 - 1/15 - 1/16 - 1/18 - 1/20 - 1/24 - 1/43 - 1/64 - 1/72 - 1/87[/FONT]Model Ölçekleri
· 1:12 ölçek – Yüksek detaya önem veren ve ciddi anlamda koleksiyon yapan yetişkinlere hitap eden, 35-38 cm civarında çok büyük modellerdir. Bu modeller 1:18 ölçekteki modellere göre daha pahalıdır.· 1:18 ölçek – 18-26 cm civarında, genellikle yetişkinlere hitap eden büyük modellerdir. Detay ve boyutuyla model araba koleksiyoncularının en çok tercih ettiği ölçeklerden biridir.
· 1:24 ölçek – Oyuncak mağazalarında en çok görülen model ölçeğidir. Franklin Mint gibi çok detaylı model üreten firmalar olsa da genellikle basit ve detaysız modeller görülmektedir. Ayrıca 1:22,5 ölçeğe eş gelen G ölçek tren modellerine deuyum göstermektedir.
· 1:43 ölçek – Dünya’da, özellikle Avrupa’da en çok popüler olan ölçeklerden biridir. Model çeşitliliği, yer sıkıntısı yaratmaması ve modellerin ufaklığına rağmen detaylarının göz doyurucu olması bu tercihi sağlayan önemli etkenlerdir. Ayrıca 1:48’e eş gelen O ölçek model trenlerle uyum göstermektedir.
· 1:50 ölçek – Genellikle otobüs, inşaat makineleri, askeri araçlarda kullanılan ölçektir. O ölçek model trenlerle uyum göstermektedir.
· 1:64 ölçek – S ölçek model trenlerle uyum gösteren ve dünyada pek çok çeşidi bulunabilen bir ölçektir.
· 1:72 ölçek – Özellikle askeri araç ve uçak modellerinin çeşidini arttırmış olduğu ve araba modellerinin de çeşidinin bulunabileceği bir ölçektir.
· 1:87 ölçek – 1:87 ölçeğe eş gelen ve en çok tercih edilen tren ölçeği olan HO ölçek model trenlere uyum gösteren ve dioramalarda en çok kullanılan ölçektir.
• Bu modelciliğin popüler olmasının belli başlı sebepleri vardır. En geçerli olanları ise şunlardır :
1- Hazır olmaları.
2- Ağır olmaları. Diecast sonuçta bir metaldir ve gerçek araç kaportası gibi modelcilere gerçekçilik hissi verir.
3- Detay ve boya işçilik kalitesi.
4- Ürün çeşidi.
5- Oyuncak sınıfından olmamaları (ince işçilik nedeni ile belli yaşın altındaki kişilere uygun değildir. Bu hobi, 10 yaş ve yukarısı için daha uygundur.)
• Günümüzde bir diecast'ın öz nitelikleri, Piyasası vePüf noktaları açısından göz atarsak, size şöyle bir özet ve bilgi sunabiliriz:
• Bir diecast model, detayına göre değer kazanır. Çünkü detayda kullanılan parça sayısı, kalitesi ve işçilik kalitesi arttıkça görünüm kalitesi ve gerçekçilik artar. Ancak şuda dikkat edilmesi gereken önemli konulardan birisidirki; kalitenin artması, modelin parçalarının, yani kullanılan malzemenin fazlalığı ile doğru orantılı "değildir". Çok detaylı ve fonksiyonlu bir modelin malzeme kalitesi düşük olunca, model daha oyuncaksı bir değere ve havaya sahip olabilir. Kullanılan plastiğin insana "plastiğimsi" his vermesi direk olarak modelin gözden düşmesine neden olmaktadır. yani kısaca kaliteye ve detaya önem veren bir "koleksiyoncu ürünü" olmaktan çıkar.
• Piyasada Bir modelin bolca bulunması, ürünün zamanla fiyatınında düşmesine neden olur. Aksi takdirde az bulunan yada üretimden kalkan bir modelin markası ve kalitesi ne olursa olsun, doğal olarak az bulunanlar sınıfına girdiği için kıymetli olur.
• Günümüzde çok çeşitli kişiler tarafından piyasada satışa sunulan modelleri alırken çok dikkat etmek gerekir. Mümkün olduğunca şahıslardan değilde, firmalar'dan satın almakta fayda vardır. Çünkü ürün iadesi, indirim avantajları, karşı muhatap bulma vb. gibi durumlar bu koleksiyon dalında çok önemlidir. Bilindiği gibi bu hobi yüksek meblağ'lara dayalıdır. Ancak firma dışında, tanınan, güvenilen ve sağlam referansı olan şahıslarda göz ardı edilmemelidir. Çünkü hangi modelin nerde, ne zaman, nasıl ve nekadara alınacağı hiç belli olmaz.
• Modellerin kendi içindede farklılığı göz önünde tutulmalıdır. Yani bir A firmasının Nissan Skyline'ı ile B firmasının Skyline'ı arasında seçim yapılmalıdır.Hangisi daha detaylı ve kaliteli ise o seçilmelidir.
• Günümüzde Türkiye Piyasasında en fazla görülen ve revaçta olan diecast üreticileri açısından Modelciliğe bir göz atarsak, size şöyle bir özet çıkarabiliriz:
• Bburago : diecast model dünyasının piri denilen bir markadır. Orta alt sınıfta ve kalitede üretim yapmaktadır. Ancak şu an İtalyadaki fabrikası iflas ettiğinden dolayı başka bir model firması tarafından satın alınmıştır. Hala piyasada bazı modellerine rastlamak mümkündür.
• Anson : Kalitesi Bburago'ya benzerdir. ürün çeşidi çok fazla yoktur. Ayrıca şu an fabrikası kapanmış durumdadır.
• Welly : son zamanlar ciddi atılımlar yaparak kalitesini ve detay işçiliğini arttırarak, göze batmaya başlamış bir firmadır. Modelleri oyuncak ile model arasında bir çizgidedir. Ancak bazı modelleri bu çizgiyi koleksiyonluk model tarafından geçmiştir. Piyasada bolca görülmektedir.
• Maisto : Bol çeşidi orta ve orta üst sınıf ürünleri ile koleksiyonerler tarafından sevilerek takip edilen bir firmadır. Son zamanlarda daha kaliteli ürünleri piuyasaya sürmeye başlamıştır.
• Hot wheels (Mattel) : Orta ile Orta üst sınıf arasında bir çizgiyi takip etmektedir. En önemli özelliği, Ferrari ürünlerinin tek yetkili üreticisi olduğundan, koleksiyonerler tarafından revaçtadır. Son zamanlarda bu firmada kalitesini arttırma çabalarında bulunmaktadır. Doğal olarakta fiyatı yükselmektedir.
• UT models : Üretimi durmuş olan bir markadır. Ancak Bburago'da olduğu gibi hala bazı modelleri piyasada bulunmakta ve aranmaktadır. Orta sınıf bir modeldir. ve bazı modelleri başka bir model firması tarafından üretilmediği için koleksiyonerler tarafından tutulmaktadır.
• REVELL : Orta üst sınıfta bir firmadır ve kaliteli ürünler sunmaktadır. bir Alman markası olması hasebiyle eski klasik avrupa modellerinde ön plana çıkmaktadır. piyasada çok olmasada belli yerlerde bulunmaktadır. Fiyatları kalitesine göre çok makuldür.
• Sunstar: Orta sınıf bir markadır ve bol ürün yelpazesi ile koleksiyonerlere hitap eder. Piyasada rahatça bulunabilir.
• Ricko : Orta ile orta üst sınıfta üretim yapan bir markadır. Piyasada bazı modelleri artık pek bulunmamakla birlikte önümüzdeki yıllarda ürün girişinin artacağı tahmin ediliyor. Son zamanlarda detay ve ürün kalitesini arttırma çabaları gözlenen bu marka, eski klasiklerden yeni modern modellere kadar geniş bir ürün yelpazesine sahip.
• Motormax : diecast camiasında model gözüyle bakılmayan bir markadır. Daha çok oyuncak sınıfında anılır. Bu nedenle üstünde fazla durmayacağız.
• Cararama : Daha çok 1/43, 1/72 ve 1/87 ölçek modelleriyle dikkat çeken bu marka, bol ürün çeşidi ile piyasada tutulmaktadır. Ölçeğine göre orta- ve orta üst sınıf bir detaya sahiptir ve gayet makul fiyatlara satılmaktadır. Piyasada bolca bulunur.
• Yat ming: Orta ile orta üst sınıfta yer almaktadır. Bol ürün çeşidi ve bulunabilirliği ile piyasada yerini almaktadır.
• Highway 61 : üst sınıf bir firmadır. Sadece amerikan modllerini üretmektedir ve amerikancı koleksiyonerler için çok iyi bir kaynaktır. Türkiye piyasasaında çok fazla bulunmamaktadır.
• ERTL : orta - orta üst sınıf bir firmadır. Bol amerikan modle ürünü ile koleksiyonerler tarafından sevilmektedir. Bu markada şu an piyadsada fazla bulunmamaktadır.
• JADA: Sadece modifiyeli modeller üreten bu firma, detay açısından abartılı çizgilere sahiptir. Bu nedenle normal modeller ile farklı bir çizgide üretim yapmaktadır. alt ile orta sınıf arasında üretim yapmaktadır. Piyasada çok fazla bulunmamaktadır.
• Autoart : Üst sınıf bir firmadır. Bol ürün çeşidi ile koleksiyonerlerin favorileri arasındadır. Türkiyede hala fazla bulunmamaktadır.
• Kyosho : Bu firmada üst sınıf bir üretim yapmaktadır. Koleksiyonerlerin favori firmaları arasındadır. Ürün yelpazesi autoart kadar olmamakla birlikte, Autoart ile sürekli rekabet halindedir. Piyasada çoğu modeline rastlamak mümkündür.
• Minichapms: Üst sınıf bir firmadır. Bol ürün yelpazesi vardır ve özellikle avrupa modellerinde çok başarılı ve popülerdir. Türk piyasasında pek bulunmaz.
• Exoto : diecast dünyasının en iyi 5 markasından birisidir. El yapımı üretim yapmaktadır ve yüksek fiyatlardan satılır. Genellikle eski yarış modelleri üretmektedir. Türkiyede fazla bulunmaz, dışarıdan temin edilir.
• CMC : İlk 5'e giren firmalardan birisidir. fazla ürün yelpazesi yoktur ancak son derece kaliteli ürünleri vardır ve el yapımı üretim yapmaktadır. Fiyatlarıda doğal olarak yüksektir.
• BBR : İlk 5'e giren firmalardan birisidir. Daha çok 1/43 ölçekte ve el üretimi yapar. türk piyasasında çok nadir bulunur.[/FONT]
