Dünyadaki Çöller-Dünya Çölleri Haritaları

Dünyanın En Büyük Çölleri​

• Büyük Sahra Çölü (Kuzey Afrika) 8.600.000 km²
• Libya Çölü (Kuzey Afrika) 1.683.000 km²
• Simpson Çölü (Avustralya) 1.450.000 km²
• Gobi Çölü (Çin-Moğolistan) 1.300.000 km²
• Kalahari Çölü (Güney Afrika) 518.000 km²
• Nibye Çölü (Sudan) 310.000 km²
• Karakum Çölü (Türkmenistan) 270.000 km²

Çöl Alm. Wüste (f), Fr. Déserf (m), İng. Desert. Bitki örtüsünün hiç bulunmadığı veya çok seyrek olduğu geniş arazi. Çöl terimi, daha çok kurak yerler için kullanılan bir terimdir. Çöller, kumlu ve susuz araziler halindedir. Yeryüzünde, bulunduğu yerlerde geniş alanları kaplamaktadırlar.

Çöller, bulundukları yerlerin özelliklerine göre muhtelif isimler alırlar. Bunlar; kumlu çöller, soğuk çöller, tuzlu çöller, taşlı ve kayalık çöllerdir.

Çöllerde, devamlı olarak kuraklık ve soğuklar olduğundan, bitki örtüsüne çok az raslanmakta (kaktüs, bodur ağaçlar, kayalıklar arasında yetişen bitkiler gibi) ve bu sebeple buralarda çok az sayıda insanlar yaşamaktadır.

Çöl bitkileri, yağmur yağdığı zaman çok hızlı büyür. Hatta yağmur sularını bünyelerinde depo ederek, kurak dönemlerde bundan istifade ederler. Böylece hayatiyetlerini uzun müddet devam ettirebilirler. Bazı çöl bitkileri de su bulmak için köklerini toprağın derinliklerine salarlar. Yaprakları çok küçük olup, diken halindedir. Suyun depo edildiği gövde kısımları geniş bir yapıya sahip olduklarından kuraklığa uymuşlardır.

Çöllerde, daha çok iri gövdeli hayvanlar yaşamaktadır. Bunlar vücutlarında su depo ederek uzun zaman susuz kalmaya tahammül ederler. Mesela deve ve devekuşu gibi. Bunun yanında çöllerde küçük çöl hayvanları da bulunmaktadır. Bunlar geceleri dışarı çıkar, gündüzleri inlerde serin yerlerde barınırlar. Bunlara misal olarak sürüngenler (kertenkele gibi), kemirgenler, tilki, muhtelif kuşlar vs. gösterilebilir.

Yeryüzünde geniş alanlar kaplayan çöller olarak; Arktik ve Antarktika (soğuk çöller), Arabistan, Orta Asya, Avustralya, Afrika (kurak-kumlu çöller)daki çölleri gösterebiliriz. Dünyanın en kurak çölü bir Güney Amerika ülkesi olan Şili’deki çöldür. Çöllerde km2ye 0.00078 ila 0.3 kişi düşmektedir. Yani 4 ila 128 km2ye bir kişi isabet etmektedir.

Çöllerde yağış çok azdır. Hatta bazı çöllerde 7-8 senede ancak bir defa yağış olmaktadır. Yıllık yağış miktarı, çölün durumuna göre 0.5 mm ile 25 mm arasında değişmektedir. Bazı çöllerde ise yıllık yağış miktarı 250 milimetreye kadar çıkabilmektedir. Bu tip çöller daha çok bozkır görünümündedir.

Güneş ışınları, hava sıcaklığı ve atmosferdeki nem ile alakasından dolayı, bir iklim etkisi sayılan buharlaşma, bütün çöllerde çok önemlidir. Dünyadaki bütün çöllerde toplam yıllık buharlaşma oranı, yıllık yağmurdan fazladır. Bu ise, sürekli bir su kaynağı olmadığı müddetçe su kütlelerinin meydana gelmesine mani olur.

Çöllerde gece ile gündüz arasında çok fazla sıcaklık farkı bulunmaktadır. Yani gündüzleri çok sıcak (40°C ile 50°C)geceleri ise çok soğuk (-20 ila -25°C) olmaktadır. Çöller, şiddetli yağışlar ile rüzgarların aşındırma ve kumulları bir yerden başka bir yere taşımasıyla meydana gelirler. Çöllerde çok seyrek yağan yağmurlar, sağanak halinde yağdıklarından, kumulları düz yerlere taşırlar ve buralarda bulunan tepeciklerin etrafına yığarak adatepe diye adlandırılan adacıklar meydana getirirler.

Çöllerde yaşayan insanlar eskiden daha çok göçebe halindeydiler. Göçebeler, geçimlerini hayvancılıkla temin etmekte, vahalar ile otlaklar arasında yüzlerce kilometre yol katederek hayvanlarını otlatmaktaydılar.

Kebir Çölü​

Kebir Çölü (Farsça: دشت كوير), Kavir-e Namak veya Büyük Tuz Çölü diye de bilinmektedir, İran Platosu'nun ortasında yer alan çok geniş bir çöldür. Yaklaşık 800 kilometre uzunluğunda ve 320 kilometre genişliğinde olup yaklaşık olarak 77,600 km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Bu bölge kuzeybatıda Elburz Dağları'ndan başlayıp güneybatıda Lut Çölü'nde ("Boşluk Çölü") biter ve parça parça Horasan, Semnan, Tahran, İsfahan ve Yezd bölgelerinde yer alır.


Kebir Çölü uydu fotoğrafı

Sahra Çölü ya da Büyük Sahra​

Dünyanın en büyük çölüdür. Afrika'nın dörtte birinden daha fazlasını kaplar ve kıtanın Atlas Okyanusu'ndan Kızıldeniz'e kadar bütün kuzey kesimi boyunca yayılır. Bu büyük çölün kuzeyinde Akdeniz ve Atlas Dağları, güneyinde kurak Sahel bölgesi yer alır. Sahra Çölü güneye doğru yayılarak ekvatora 1.500 km kadar yaklaşır. Yüzölçümü 8.600.000 km2'dir.


Sahra Çölü'nin uydu görüntüsü

Batı Sahra, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Moritanya, Mali, Nijer, Çad ve Sudan'ın bazı bölümleri Sahra Çölü'nün içinde kalır. Çölün yüzeyinin büyük bölümünü, geniş sırtlarla birbirinden ayrılan alçak çukurluklar oluşturur. Yağmurun sıklığı ve miktarı mevsimden mevsime değişir. Sahra Çölü'nün orta kesimlerinde evleri yıkan şiddetli yağmurlar bile görülmüştür. Bunun yanında yıllarca yağmur almayan bölgeler de vardır. Gündüz sıcaklığı oldukça yüksektir; 60°C'ye ulaşır. Geceler serindir ve özellikle yüksek kesimlerde don ve buzlanma görülür. Gökyüzü çoğunlukla bulutsuzdur; havadaki nem oranı çok düşüktür.

Sahra Çölü bütünüyle kumdan oluşan bir düzlük değildir. Kum çölleri arazinin ancak yüzde 20'sini kaplar. Oldukça yüksek dağlar, geniş, çıplak yaylalar vardır. Güneş ve don kayaları aşındırır, rüzgâr da aşınmış parçaları sürükler. İncecik kum taneleri büyük toz bulutları halinde uzaklara taşınır. Kum çöllerinin arasında "kumul" adı verilen kum tepeleri bulunur (bak. Kumul). Bazı kumullar 230 metre yüksekliğe kadar ulaşır. Çölün büyük bölümünü kaplayan düzlüklerde bütün yüzey, sürüklenen kumların aşındırarak yuvarlatıp parlattığı çakıl ve taş yığınlarıyla kaplıdır.

Sahra Çölü'nde su kaynaklarının az oluşu bitkilerin yetişmesini engellediği gibi, insanların ve çölde yaşayabilecek hayvanların sayısını da kısıtlar. Bitkiler su kaybına karşı kendilerini az sayıdaki yaprakları (bazılarında yaprak yerine diken vardır), kalın kabukları ve çok derine inen kökleriyle korurlar. Sahra Çölü'nde yaşayan hayvanlar da uzun süre bir şey içmeden yaşayabilen, hızlı ve uzaklara gidebilen ceylan, antilop, çakal ve tilki gibi hayvanlardır. En önemli ağaç, meyvesi insanlarca yenen, kırılmış çekirdekleri de develeri beslemekte kullanılan hurma ağacıdır. Ayrıca buğdaygiller ile akasya ve ılgın türleri de bulunur.

Sahra Çölü bölgesinde yaşayanların sayısı 2 milyona yaklaşır. Bu sayının hemen hemen yarısını göçebeler oluşturur. Göçebeler deve, keçi ve koyun besler; hayvanlarını sayısı çok az olan otlaklara götürebilmek için sürekli yer değiştirirler. Başlıca yiyecekleri süt ve hurmadır. Yerleşik kavimlerse tepelik kırlar-daki ırmaklar boyunca ya da suyun bulunduğu vahalarda yaşarlar. Kuyulardan yeraltı suyu çıkarılır. Hurma ağaçlarının meyveleri yenir; gövdelerinden kereste yapılır; yaprakları da sepet yapımında kullanılır. Palmiyelerin gölgesinde meyve ağaçlan ve sebze yetiştirilir. Öbür tarım ürünleri arpa, buğday ve tütündür. Demir, manganez ve bakır bulunur. Çıkartılan petrol ve doğal gaz borularla Akdeniz kıyısına iletilir.

Çok sayıda havayolu Sahra Çölü'nün üzerinden geçer. Çöl boyunca doğu-batı yönünde düzenli otobüs servisleri vardır. Deve kervanları çöl yerlilerine, tuz ve hurma ile değişmek üzere, dışarıdan getirilen kumaş ve sanayi ürünlerini taşırlar.

Sahel, Sahra Çölü'nü Batı Afrika'nın tropik çayırlarından ayıran bir kuşak oluşturur. Burası geniş bir fundalık ve otlak bölgesidir; sığır, koyun ve deve sürülerini otlatan göçebelerce kullanılır. Sahel'de yağmur, bazı tahılların yetiştiği güneye doğru gidildikçe artar. Ama Sahel halkı kuraklık yüzünden açlıkla karşı karşıyadır. Hayvanların otlatılması bitki örtüsünü büyük ölçüde yok etmekte, çöl de kuzeyden güneye doğru yayılmaktadır.

Kalahari Çölü​

(İng : Kalahari Desert), Afrika'nın Güneyinde, 22° ile 28° Güney enlemleri, 19° ile 24° Doğu boylamları arasında yer alan yarı çöl plato alanı. Bölgenin yüzölçümü 900.000 km²'ye kadar varır. Kalahari ismi genelde Botsvana'nın batı kısmına denilmekte olup çöl Botsvana'nın büyük bir kısmı ile Namibya ve Güney Afrika'nın bazı kesimlerini kaplar.

Bölge geniş otlaklıklar, çalı ve ağaçlıklar ihtiva etmesine rağmen, yağış az olduğundan dolayı çöl denilmiştir. Bölgenin çok az bir kısmı bütün mevsimlerde çöl özelliği gösterir. Yıllık yağışlar kuzeydoğuda 600 mm'den Güneybatıda 130 mm'ye kadar değişiklik gösterir. Çok az yağış almasının sebebi, doğu doğrultusunda uzanan dağ sıralarının Hint Okyanusundan esen nemli rüzgarların etkisini azaltmasıdır. Bu dağların ortalama yüksekliği 900 ila 1200 m arasında değişir. Vadilerde antilop sürüsü, fil dahil birçok tropik bölge hayvanı bulunur ve serbestçe dolaşırlar. Toprak genelde kızıl renkli yumuşak kumlu olup, eski nehirlerin getirdiği alüvyonlar bulunur. Bu alüvyonlar sıcakta sertleşerek yağan yağmurlardan göletler meydana getirirler.

Sebzeler yağış durumuna göre yüksek ormanlardan alçak bölgelere doğru değişir. Çok miktarda sebze yetiştiği gibi, bunlardan kavun, karpuz ve patates bol miktarda ekilir. Bölgede bulunan otlaklardaki otların çok olması, bunların çok iyi bir hayvan yemi olmasını sağlamaktadır.

Bölgenin kıyılarına Bantu kabileleri yerleşmiş olmasına rağmen, buranın asıl sakinleri çölde yarı göçebe olarak yaşayan Boşimanlar (Bushmen) denilen, 2000 civarındaki sarı derili ormancılardır. Avcılık ve inşaatçılık gibi mesleklerle geçinirler. Bölgenin güneybatısı Kalahari Gemsboh Milli Parkı olup, 20.720 km² yer kaplamaktadır. Bu bölgedeki milli parkta nesli tükenmekte olan hayvanların bakımı ve korunması ülke tarafından kurulmuş olan milli park görevlileri tarafından sağlanmaktadır.

Taklamakan Çölü​

Taklamakan Çölü, (veya Takla Makan, Çince: 塔克拉玛干沙漠; Pinyin: Tǎkèlāmǎgān-Shāmò, Taklimakan Shamo, Uygurca: Täklimakan Toghraqliri), Rub' ul-Hali'den sonra dünyanın ikinci büyük aynı zamanda Çin'deki en büyük Kum çölüdür. Anaasya'dan kuzeybatı Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden Tarım Havzasıın batı bölgesinden 218 numaralı Anayola kadar uzanır. Bu anayolun doğusunda Tarım Havzasının en derin yeri olan Lop Nur Çölü bulunur. Önceleri Taklamakan Çölü ve Lop Nur Çölü Tarım Nehri, Konçe Derya (Konqi He) und Çerçen Derya (Qarqan He) nehirleri ile ayrılırdı, fakat Tikenlik'in güneyi son on yıldan beri kurudu.

Yüzölçümü​

Genişliği batıdan doğuya 1000 kilometre, kuzeyden de güneye 400 kilometre olan Taklamakan Çölü, 324 bin kilometrekarelik alanı kapsamaktadır.

Xinjiang Sosyal Bilimler Akademisi'nden araştırmacı Qian Boquen, takli kelimesinin Türkçe'deki kavak anlamına gelen tohlak veya tohrak kelimelerinden, ma hecesinin büyüklüğü ifade ettiği, kan hecesinin de eski Farsça'daki ülke, kent veya köy demek olan kand sözcüğünden geldiğini, bu nedenle Taklamakan'ın kavak ülkesi demek olduğu görüşünü dile getirmektedir.

İklimi​

Ortalama yıllık yağış 30 mm altında olan bölgeler Çöl sayılır aynı zamanda Kurak'tır. Bu çok kurak olan iklim, iki nedenden oluşur. Birincisi Taklamakan yüksek sıradağların yağmur gölgesindedir. İkincisi Taklamakan Karasal iklim kuşağında oluşudur. Denizlerden gelen Hava akımları daha Anaasya'ya ulaşmadan nemini kaybeder, böylece yüksek sıcaklığa yol açar.

Bitki örtüsü​

Yüksek sıradağların eteklerinde bir çok vaha'larda zengin bitki örtüsü vardır. Kunlun Shan ve Tanrı Dağları'ndan eriyip gelen kar suları Tarım Nehri'ni ve diğer ırmak ve dereleri besler, Tarım nehri boyunca Kavak (Populus diversifolia, Populus euphratica), Söğüt (Salix × sepulcralis), Yalancı iğde (Hippophae rhamnoides) ve çok sık çalılık kendir ve kenevir gibi bitki örtüsü vardır. Tarım vadisinde ince bir Kavak ormanları yetişir. Ilgıngiller ailesinden olan Tamarix ramosissima bitkisi, tuzlu ve alkali topraklarda yetişir, ve derin köklüdür. Bu bitki pullu(kepekli) olan yapraklarından tuzu dışarı atar.

Coğrafi yapısı​

Taklamakan Çölü Sincan Eyaletinin aşağı yukarı üçte ikisini kaplar. Alanı ortalama 300.000 km² olup büyük bir kısmı 100 metre kumul'la kaplıdır, bazı beyanlarda hatta 300 metre yüksekliğindedir.

Başlıca vaha şehirleri, yağış alan dağlardan gelen sulardan beslenen, güneyde Kaşgar, Miran (Çince: 米兰遗址, Mǐlán yízhǐ - bir antik vaha şehri) , ve Hotan (Khotan), kuzeyinde Kuçar İlçesi ve Turfan, doğudaki Loulan ve Dunhuang'dır.

Taklamakan Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nın bir parçası deprem tehditi altındadır.

Çöl'de Tuz gölleri vardır. Bir kaç metre derinlikte büyük tabansuyu tabakası bulunur, tahminen etrafındaki Sıradağlardan eriyen kar sularından birikmiştir.

Taklamakan Çölü'ndeki petrol kaynakları dünyanın en zengin petrol rezervleri arasında yer almaktadır.

Namib Çölü, Namibya'da yeralan büyük bir çöldür.

"Namib" kelimesi, Nama dili'nde "çok büyük" anlamına gelir. Namib Çölü, 50.000 km²'lik bir alana yayılır. Çölün, Atlas Okyanusu boyunca uzanan 1.600 km'lik kısmı Namibya sahilini oluşturur. Batıdan doğuya olan genişliği 50-160 km arasında değişir. Namib Çölü'nün bir bölümü kuzeybatı Angola'ya kadar ulaşır.

Gobi Çölü, Orta Asya'da, Moğolistan Cumhuriyetinin güneyi ve Çin'e bağlı Sin-Kiang ve Kansu eyaletlerinin yakınlarındaki bölgeleri de içine alan geniş çöl. Etrafını kayalık sıradağlar çevirmiştir. Güneyde Altun Dağ, Bei ve Yin Dağları, batıda Tanrı Dağları, kuzeyde Altay ve Hangay Dağları yer alır. Çölün uzunluğu 1600 km olup, genişliği 480-965 km arasında değişir.

Gobi Çölünde karasal ve kuru bir iklim hüküm sürer. Kışları soğuk, yazları ise sıcaktır. Sıcaklık -40 ile 45 °C arasında değişir. Yağışların büyük bölümü yazın olur. Batıda yıllık yağış ortalaması 69 mm iken, kuzeydoğuda 200 milimetreye çıkar.
Bazı yerleri kum, bazı yerleri çakıllarla kaplı olan Gobi Çölünde, bitki örtüsü dikenli çalı ve küçük otlardan ibaretir. Akarsu hemen hemen hiç yoktur. Yalnız orta büyüklükte tuzlu göllere rastlanır. Yaygın yeraltı suları bazı kesimlerde büyükbaş hayvan yetiştirilmesine imkân sağlar.

Çölü boydan boya geçen bir demiryolu hattı mevcuttur.

Atakama (İng : Atacama Desert), Şili'nin kuzeyinde bulunan dünyanın en kurak çölüdür. Batısında Büyük Okyanus bulunur. Kuzeyde Peru, doğuda ise Bolivya ve Arjantin sınırlarını oluşturur.



Atakama; And Dağları'nın yağmur gölgesinde kalır ve doğu rüzgarları kuru olup çok az yağış getirir.

Yakınındaki Büyük Okyanus sahillerinde oluşan bir soğuk su akıntısı olan Humboldt Akıntısı nedeniyle de burada çok az yağmur bulutu oluşur. Bu durum, bölgeyi kuzeyi ve güneyinden farklı kılarak daha az yağmur almasına sebebiyet verir. Soğuk Büyük Okyanus suyu ayrıca bu çölün serin olmasına, özelliklede sahile yakın kesimlerinde sıklıkla sis oluşmasına neden olur. El Niño'nun etkisiyle 6-10 yıl gibi aralıklarla kuvvetli yağış aldığı dönemlerin ardından çölde kısa bir süre için canlanmalar olur.

Atakama Çölü yaklaşık 15 milyon yaşındadır.

Tarihçe​

Atakama Çölü su bakımından fakir bir bölge olsa da, tarihin erken zamanlarından beri burada yerleşimler olmuştur. Atacameño, Aymara, Chinchorro, Diaguita gibi kavimler buralarda yaşamışlardır. Dünyadaki en eski mumya kültürü Chinchorrolara aittir. Bunların 7000 yıldan daha eski bebek mumyaları mevcuttur.

Daha sonraları bölge, İnka Krallığının egemenliğine girmiştir. 1526 yılında Diego de Almagro çöldeki Copiapó şehri yakınlarına gelen ilk ispanyoldur. İnkaların yıkılmasından sonra bölge İspanyol egemenliğine geçmiştir. Güney Amerika devletlerinin bağımsızlık çabalarının sonucunda, Atakama'da Bolivya'ya bırakılmıştır ve bölge bir süre bu ülkenin sınırları içinde kalmıştır.

1832 yılında Copiapó yakınlarında gümüş bulununca, Şili onyıllar boyunca Dünya'nın en büyük gümüş üreticisi olmuştur.
Çöldeki geniş nitrat rezervlerinin ele geçirilmesi için, İngilizler'in teşviği ile Şili Peru ve Bolivya ile 1879-1884 yılları arasında bir savaşa girişmiştir. Bu savaşın neticesinde Şili, topraklarını kuzeyde oldukça genişletir. O günden sonra Atacama Bölgesi Şili'nin kuzey eyaleti olmuştur. Bundan sonra denize ulaşımı engellenen Bolivya ile Şili, bugün bile halen bu konuda gerginlik yaşamaktadır.

Bilimsel çalışmalar​

Ekstrem derecedeki iklimi yüzünden, birçok rasathane bu bölgenin dağlarında kurulmuştur.Antofagasta şehrinin 120 km güneyinde Avrupa rasathanesi Very Large Telescope 'u (Çok büyük teleskop) yerleştirmiştir. Bu bölgedeki diğer teleskoplar Large Millimeter Array ve Atacama Pathfinder Experiment'dir.

İlginç olan bir uygulama da Atrapanieblas isimli ağ sayesinde çöl sisinin neminden su elde edilmesidir.

Ayrıca Şili'nin birçok pilot projesi burada yürütülür.

Ekonomi​

Buradaki bakır, gümüş ve altın rezervleri Şili ekonomisinin omurgasını oluşturur.

Nübye Çölü, Sudan'ın kuzeydoğu kesiminde yer alan bir çöldür.

Kızıldeniz ile Nil Nehri arasında 250.000 km²'lik bir alana yayılan Nübye Çölü, kayalık ve engebelidir (en yüksek noktası, doğu kesimindeki Cebel Oda'da 2.529 m'yi bulur) ; ama yer yer kumullara da rastlanır. Yılda 125 mm'yi bulmayan yağışlardan sonra ortaya çıkan mevsimlik akarsular, Nil'e ulaşamadan kurur. Çölün geleneksel sakinleri Nübyeliler'dir.

Dünyanın bilinen en eski arkeoastronomik megaliti Nübye Çölü'nün güney Mısır'da kalan kısmındaki Nabta Playa adlı bölgede dikili bulunmaktadır.

Ordos bölgesi​

Ordos Çölü (Wade-Giles yazımında Mao-Wu-Su Sha-Mo), Çin'de, İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin güney bölümünde çöl. Huang Nehrinin (Sarı Nehir) büyük kuzey kıvrımı içindeki bölgeyi kaplar. Shaanxi yönetim bölgesi ve Çin Seddi boyunca uzanan Ningxia Hui Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.



Yapısal açıdan, Kuzey Shaanxi'yi kaplayan büyük, yüksek havzanın kuzey bölümüdür. Aşınım nedeniyle neredeyse bir peneplen haline gelen yüzeyi geniş lös çökelleriyle kaplıdır. Havzada Karbonifer Dönem (yaklaşık 345-280 milyon yıl önce) ve Jura Döneminden (yaklaşık 190-136 milyon yıl önce) kalma çok kalın tortul katmanlar bulunur. Bunlar arasında zengin kömür ve petrol yatakları da vardır.

İklim ve yaşam​

Kuzeybatıda Huang Nehrine bakan Arhiso Dağları havzanın batıdaki en yüksek yeridir. Güneydoğuda ise Gaiyu Sıradağları Wei Nehrinin su toplama alanının kuzey sınırını oluşturur. Platonun genel yüksekliği 1,100 m kadardır, sıradağlar 2,000 m'nin üstüne pek çıkmaz. Kuzeybatıdan esen sert kış rüzgarlarıyla hareket eden kumlar bazen Kuzey Shaanxi'ye kadar uzanır. Bölgenin iklimi çok kuraktır; Dusitu dışında büyük nehir yoktur ve yıllık yağış miktarı 250 mm'nin altındadır. Görece nemli olan doğu ve güney kesimlerde seyrek bir bitki örtüsüne rastlanır. Çok seyrek olan nüfus koyun, keçi ve at yetiştiren göçebelerden oluşur ve hemen hemen tümü Moğoldur.

Ordos kültürü​

1970'lerde ve 1980'lerde, Lanzhou Çölü Enstitüsü'ne bağlı araştırmacılar Sjara-osso Vadisindeki Xiaoqiaoban'da, 30-60 bin yıl öncesinde n kalma 20'den fazla insan fosili buldular. Yörede yaşamış insanlara Ordos insanı, yarattıkları aletlerle sanat ürünlerine de Ordos kültürü adı verildi.