Tenkidci (Eleştirel) okuma okuduğumuz metin üzerine kendimizce sorular sorarak anlamaya çalışmaktır. Tenkidci (Eleştirel) okuma, okuduğumuz herhangi bir metin üzerinde düşünme,doğruları ve yanlışları üzerinde kafa yorma ve konuyu yorumlamadır. Buteknikte, okuma yalnızca anlamış olmakla sınırlı değildir. Aynı zamandaokurken düşünülmesi, konunun yorumlanması ya da konuya eleştirel bir gözlebakılması söz konusudur (Özdemir, 1997: 19). Diğer okuma tekniklerine göre okuyucunun daha fazla zaman, emek ve dikkat harcamasını gerektiren eleştirelokuma anlama, çözümleme ve değerlendirmeyi içerir. Bu okuma tekniğinde insanın okuma eylemi sırasında ve sonrasında zihinsel bakımdan daha etkin olması; yani okumanın sona ermesiyle bitmeyen bir araştırma ve inceleme çabası söz konusudur. Eleştirel okumada, metnin bitmesiyle, aynı zamanda anlatılanlara bir düşünce, bir etkinlik de katılmış olur. Bir başka deyişle eleştirel olmayan okuyucu yazıda anlatılanları genellikle tartışmasız doğru olarak kabul eder ve bunları ezberlemeye çalışırken, eleştirel okuyucu yazıdane anlatıldığına, bunların hangi düşüncelerle desteklendiğine dikkat ettiği kadar, konunun nasıl betimlendiği ile de ilgilenir.
Eleştirel (Tenkidci) Okuma Nasıl Yapılır
Kendine aşağıdaki soruları sor:
■ Tartışılan konu nedir?
■ Bu konuyla ilgili yazar ne gibi bir sonuça ulaştı?
■ Yazar öyle inanmasına sebeler nelerdir?
■ Seni enayi yerine koyabilecek kötü sebepler (acıma, korku, istatistiklerin suistimali vb.) için alarmda ol.
■ Yazar olguları mı yoksa görüşlerini mi kullandı?
■ Olgular ispatlanabilir.
■ Yorumlar ispatlanamaz ve gürültü muhakemesine dayalı olabilir.
■ Yazar tarafsız kelimeler mi yoksa duygusal kelimeler mi kullandı?
■ Tenkidci okuyucu sebeplerin açık olup olmadığını anlamak için yazıdaki dilin ötesine bakar.
