Eş Anlamlı Sözcükler (Eş Anlamlı Kelimeler)

Suskun · 28 Mrt 2010

Eş Anlamlı Kelimeler

Yazılış ve okunuş bakımından farklı fakat anlamca aynı olan kelimelerdir. Bu tür kelimeler birbirlerinin yerini tutabilir. Anlamdaş kelimelerin birisi genelde yabancı kökenlidir.

Örnekler:
kıymet-değer, cevap-yanıt, sene-yıl, medeniyet-uygarlık, imkân-olanak, acele-ivedi, zelzele-deprem, yoksul-fakir, misafir-konuk, sınav-imtihan, yöntem-metot, mesele-sorun, fiil-eylem, kelime-sözcük, vasıta-araç...

Fakat bazı durumlarda anlamdaş kelimeler birbirinin yerini tutamaz: kara bahtlı kelime grubunda kara kelimesinin yerine siyah kelimesini kullanamazsınız. Çünkü iki kelimenin (kökeni ne olursa olsun) anlamdaş veya yakın anlamlı olabilmesi için aynı anlam özelliğini taşımaları gerekir.

Türkçe kelimeler arasında da eş anlamlılık olabilir:
deprem-yer sarsıntısı-zelzele,
kimi zaman-ara sıra-zaman zaman-arada bir-bazen

SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Aynı varlığı, kavramı veya durumu ifade eden, yazılışları ve söylenişleri farklı, anlamları aynı olan sözcükler, eş anlamlı sözcüklerdir.

Eş anlamlı sözcükler, dilimize yabancı dillerden girmiş sözcüklerin bizdeki karşılıklarıyla kurdukları ilişkiden doğmuşlardır.

Kara Siyah / Mektep Okul / Talebe Öğrenci
Pay Hisse / Doktor Hekim / Barış Sulh
Okul Mektep / Savaş Harp / Star Yıldız
Anne Valide / Amaç Gaye / Ak Beyaz
Kırmızı Al / Duygu His / Aş Yemek
Hız Sürat / Hasret Özlem / Ad İsim
Ün Şöhret / Sözcük Kelime / Eksiksiz Tam
İstek Arzu / Yüzyıl Asır / Yönetim İdare
Misafir Konuk / Lisan Dil / Müsaade İzin
Buluş İcat / İlave Ek / Sınav İmtihan

UYARI:
Sözcükler, her zaman kullanıldıkları cümle içerisinde ele alınmalıdır. Tek başına eş anlamlı gibi görünen sözcükler cümle içerisindeki kullanımlarında her zaman birbirlerinin yerini tutmayabilir.

SİYAH KARA
Kara gözlü, uzun boylu bir delikanlıydı.
(SİYAHla eş anlamlıdır.)

İhtiyar, kara talihinden şikâyet ediyordu.
(SİYAHla eş anlamlı değildir.)

AK BEYAZ
Saçlarında beyazlar fazlalaşmıştı.
(AKla eş anlamlıdır.)

Bakkaldan beyaz peynir al.
(AKla eş anlamlı değildir.)

UYARI :
Bir sözcüğün eş anlamlısı kullanıldığı cümleye göre değişebilir.
Bu elbise bana bol oldu. (geniş)
Bu sene bol para kazandım. (çok)
Ekinler büyümeye başladı. (olgunlaşmak)
Kampanyaya ilgi büyüyor. (artmak)

UYARI:
Aynı cümlede eş anlamlı sözcüklerin kullanılması gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğuna yol açar.
Buluş ve icatlar sayesinde yaşamımız kolaylaştı.
Toplumca yoksul ve fakirlere yardım etmeliyiz.
Onun beğeni ve zevklerine güvenirim.
Kanıt ve delil yetersizliğinden suçsuz bulundu.

Örnek Soru ?
Uzak kelimesinin eş anlamlısı nedir?

Suskun · 16 Arl 2011

Aynı varlık ya da kavramı karşılayan farklı sözcüklere “eş anlamlı sözcükler” denir. Eş anlamlı sözcüklerin yazılışları farklı, anlamları ise aynıdır. Eşanlamlı sözcükler aynı kavramı karşılar, birbirinin yerine kullanılabilir; aralarında hiçbir anlam farkı yoktur. Genellikle bir dile başka dillerden gelen sözcükler ile o dilin kendi söz varlığındaki sözcükler arasında eş anlamlılık görülür.

Örneğin;

* ev-konut,
* imtihan-sınav,
* mektep-okul,
* hürriyet-özgürlük,
* bellek-hafıza,
* cevap-yanıt,
* kıla-vuz-rehber,
* amaç-gaye-hedef-maksat,
* kaybetmek-yitirmek

sözcükleri aynı anlamda kullanıldığında eş anlamlıdır.
Ancak bir sözcüğün başka bir sözcükle eşanlamlı olup olmadığını cümledeki kullanımına göre belirlemek daha doğru olur. Örneğin “kara” sözcüğünün eş anlamlısı “siyah"tır.
Ancak;

* “Onun gibi kara gün dostu adam az bulu*nur.”

cümlesinde “kara” sözcüğünün eş anlamlısı “siyah” değil, “kötü”dür.

* “Bu soruların tıpkısını geçen yılki sınavda da sormuşlar.”
* “Bu kalem, benim masamdakinin aynısıydı.”

Bu cümlelerde geçen “tıpkısı” ve “aynısı” sözcükleri aynı anlamdadır.

* “Odasındaki el dokuması, değerli halıları toplamış.”
* “Kıymetli eşyalarını ayrı bir kutuya yerleştirmiş.”

Bu cümlelerde geçen “değerli” ve “kıymetli” sözcükleri Eş Anlamlı kelimelerdir.

* “O eskiden güçlü bir çocuktu.”
* “Pehlivanlardan kısa boylu olanı daha kuvvetliydi.”

Bu cümlelerde geçen “güçlü” ve “kuvvetli” sözcükleri anlamdaş sözcüklerdir.
Eşanlamlılık farklı sözcüklerin aynı anlama gelmesiyle olabileceği gibi, aynı sözcüğün farklı cümlelerde aynı anlama gelmesiyle de olabilir. Örneğin “batmak” sözcüğünü farklı cümlelerde kullanalım:

I. Ülkenin en ünlü turizm şirketi batmış.
II. Çamurda oynayan çocuğun üstü başı batmış.
III. Onun bu sözleri bana battı.
IV. Kayıklardan biri gölün bu bölümünde batmış.
V. Okyanusta çarpışan gemiler batmış.

“Batmak” sözcüğü I. cümlede “iflas etmek”, II. cümlede “kirlenmek”, III. cümlede, “dokunmak, rahatsız etmek” anlamında kullanılmıştır. IV. ve V. cümlede ise “bir sıvının üstündeyken içine gömülmek” anlamında kullanılmıştır. O halde bu cümlelerde “batmak” sözcüğünün sadece IV. ve V. cümledeki kullanımları anlamdaş sözcüklerdir.

Eş Anlamlı Sözcükler

Sesleri farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. Türkçede sözcükler arasında eş anlamlılıktan çok, yakın anlamlılık vardır. Bu nedenle Türkçede eş anlamlı sözcüklerin sayısı çok azdır. Türkçedeki eş anlamlılık, yabancı kökenli sözcüklerden kaynaklanır. Eş anlamlı kelimelere bakıldığında genellikle bunlardan birinin Türkçe, öbürünün yabancı kökenli sözcük olduğu görülür:

Bir sözcüğün eş anlamlısını cümledeki kullanımı belirler.

Örneğin:
“Çektiğimiz sıkıntının nedeni sevgisizlik, bencilliktir.” cümlesinde geçen “sıkıntı” sözcüğü, “Bu seferki yolculuğumuz çileli geçti.” cümlesindeki “çile” sözcü*ğüyle eş anlamlıdır. Ancak;

Eline geçirmiş de çileyi evirip çevirip yumak yapıyor.
dizelerindeki “çile” ile eş anlamlı değlldir.

abide :anıt
acele :çabuk
acemi :toy
aciz :güçsüz
adalet :hak
adet :sayı
aka :büyük
akıl :us
al :kırmızı
alelade :sıradan
aleni :açık
ara :fasıla
araba : otomobil
armağan :hediye
aşk :sevi
atik :seri
ayakkabı

abuç
bağışlama :affetme
bacı :kız kardeş
baş :kafa
bayağı :adi
beyaz :ak
bonkör :cömert
cennet :aden
cevap :yanıt
cılız :zayıf
cimri

inti
cümle :tümce
çabuk :acele
çağrı

avet
çamur :balçık
çare :umar
denk :müsavi
deprem :zelzele
dilek :istek :arzu
dizi :sıra
doktor :hekim
dost :arkadaş
edebiyat :yazın
edep :adap
ehemniyet :önem
elbise :esbap
emniyet :güven
eser :yapıt
eş anlamlı sözcükler :anlamdaş sözcükler
ev :konut
fakir :yoksul
fayda :yarar
fena :kötü
fikir

üşünce ya da ide
gemi :Vapur
gezmek

olaşmak
gökyüzü :sema
gözlem :rasat
güç :kuvvet
hadise : olay
hareket :kinetik
hasım

üşman
hasret :özlem
hatıra :anı
hediye :armağan
hekim

oktor
hısım

ost
ırak :uzak
ırmak :nehir
idadi :lise
idare :yönetim
ihtiyar :yaşlı
ihtiyaç :gereksinim
ilan

uyuru
ilişki :münasebet
imtihan :sınav
isim :ad
istasyon :gar veya Terminal
istikbal :gelecek
işçi :amele
ivedi :çabuk
izahat :açıklama
kabiliyet :yetenek
kafa :baş
kahin : medyum veya öz Türkçesi bilici
kalp :yürek
kanıt

elil
kelime :sözcük
kılavuz :rehber
kırmızı :al
kıyı :kenar veya sahil
kirli

is
kolay :basit
konuk :misafir
kural :kaide
kuvvetli :güçlü
küçük :ufak veya minik
lider :önder
mal :meta
mani :engel
matem :yas
mektep : okul
mektup :name
merkep :eşek
misafir :konuk
misal :örnek
muharebe :savaş
mübarek :kutsal
namzet :aday
nehir :ırmak
nesil :kuşak
nezir :adak
okul :mektep
ortalama :Vasat
oy :rey
öğrenci :talebe
öğretmen :muallim
önder :lider
örnek :misal
öykü :hikaye
problem :sorun
rey : oy
rüştiye : ortaokul
rüzgar :yel
saadet :mutluluk
sabit

urağan (durgun)
sağlık : sıhhat
savaş :cenk veya muharebe
sebep :neden
sene :yüzyıl ya da asır
serüven :macera
sevinç :mutluluk
sınav :imtahan
sınıf

erslik
sitane :yıldız
siyah :kara
son :nihayet
sonbahar :güz
soru :sual
sorumluluk :mesuliyet
sözcük :kelime
sözlük :lügat
şaka :latife
şakacı :nüktedan
tabiat

oğa
tartışma :münakaşa
temel :esas
tören :merasim
tren :şimendifer
tutsak :esir
tümce :cümle
uçak :tayyare
ulu :yüce
ulus :millet
usta :ehil
uyarı :ikaz
uygarlık :medeniyet
üzüntü :tasa
vakit :zaman
vatan :yurt
vazife :görev
veteriner :baytar
vilayet :il
Yaşlı :ihtiyar
yel :rüzgar
yemek :aş
yetenek :beceri ye da kabiliyet
yıl :sene
yılmak :bıkmak
yoksul :fakir
yurt :Vatan
yürek :kalp
yüz :sima :çehre :surat
zehir :agu
zengin :Varlıklı
zırnık :metelik

Eş Anlamlı Sözcükler (Eş Anlamlı Kelimeler)

Suskun

V.I.P

Suskun

V.I.P

Benzer konular