Kök çapından 50- 60 cm. daha geniş çukur kazın. Toprağın durumuna göre çukur dibine 2 kürek kadar yanmış ahır gübresini toprakla karıştırarak serin.
Fidanı sökülmeden önce dikili olduğu derinliğe kadar gömün.
Zarar gören yada çapraz gelişmiş olan kök kısımlarını budayın. Fazla uzun kısımları da budayarak 50 cm ye kadar kök uçlarını kısaltın.
Çukur toprakla doldurulduktan sonra basarak toprağı sıkıştırın. Fidan dibinde sulama suyunu tutacak şekilde bir çukur oluşturmak gerekir.
Dikimden sonra ağaçlara bolca can suyu verilmesi zorunludur.
Fidan dikimi ve süresi: Unutulmaması gereken ilk nokta, meyve ağaçlarının dikiminin doğru yapılmasıdır. Kayısı ve şeftali hariç, meyve ağaçları için en iyi dikim zamanı ekim ve nisan aylarının ortasıdır. Daha narin olan kayısı ve şeftali fidelerinin don tehlikesine uğramaması için mart ayı sonunda dikimi uygundur.
Fidan dikerken, arazinin sınırından 5 metre kadar mesafe bırakılarak fidan dikim çukuru açılır. Fidan dikiminden önce 2 metrekarelik bir alan oldukça derin kazılır. Sert topraklarda ise, fidan çukurunun en az 50 cm olması gerekir. Ayrıca, bu çukura köklerin rahatlıkla gerekecek şekilde olması unutmamalıdır. Fidan dikilirken, tutucu görevini yapması için mutlaka bir çita veya çubuk dikilir. Fidan çukura yerleştirilmeden önce 2-3 saat suda bırakılmalı, fidan çukuruna da öncelikle gübre ve toprak karışımı dökülmeli ve bunun üzerine fidan yerleştirilmelidir. Dikim yapılırken, dikim yapılan toprağın etrafına sulama kovası ile bolca su verilmelidir. Fidan dikildikten sonra, tutucu olarak çakılan çubuğa ip veya kurdele ile bağlanır. Yeni dikilen fidanlar ilk yılda meyve vermez. Zira, bu dönemde fidanın kökleri güçlenmektedir.
Meyve ağaçlarının büyümesi: Yüksek gövdeli meyve ağaçları 160 ile 180 cm yükseklikte olurlar ve geniş yere ihtiyaçları vardır. Bu ağaçların gölgesi geniş olur ve çok meyve verirler. Yarı boy denilen meyve ağaçlarının ise boyu 100-120 cm arasında olur. Yazlık evlerin bahçeleri için en çok tercih edilen ağaç grubudur. Düşük boy ağaç grupları da 80-100 cm arasında boya sahip olur. Çit ağaçları ise, 40-60 cm arasında olup, meyvelerini toplamak daha kolaydır.
Ürün alma zamanı ve süresi: Meyve ağaçları genelde yılın ana izin döneminde meyvelerini verirler. Hasat süresi ise çok önemlidir. Bazı ağaçların meyvelerinin 15 gün içinde toplanması gerekirken, bazı ağaçlar da bu süre bir aydır.
Budama: Yeni dikilen fidanlar, ilkbaharda çiçek açmaması için mutlaka budanmalıdır. Bu işleme ek olarak, ilk budamadan 3 yıl sonra Şubat ayı sonunda 'Terbiye etme budaması' metodu ile kesilirler. En önemli budama kurallarına gelince; Ana fidan olarak yukarıya giden dal bir miktar kısaltılır, etrafında büyümekte olan dallar ise kesilir. Ana gövdeye bağlı olan ve yan taraftan çıkarak ana gövde yapmak isteyen bütün dallar budanır. Gövdeye dik olarak büyüyen dallar kesilir. İçeriye doğru büyüyen dalların uçları kesilir.
2. Elimizde bulunan fidanları dikim yerine götürene kadar toprağının nemini kaybetmemesi için gerekli önlemleri almalıyız. Plastik torba veya çuvalla sarmalıyız , rüzgar ve soğuk etkisiyle kuruyan fidan kökleri dikimin başarısızlıkla sonuçlanması anlamına gelir.
2. Dikim çapası veya bel küreğiyle fidanın gövde ve kök arasındaki boğumuna denk gelecek şekilde bir çukur (30-40-50 cm gibi) açılmalıdır.
3. Çukurdan çıkan toprak karıştırılmadan yan tarafa konulmalıdır.
4. Eğer varsa çukurun dibine az miktarda hayvan gübresi atılabilir.
5. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus çukurun üst kısmandan çıkan organik madde açısından zengin üst toprağın , çukurun altına, alttan çıkan toprağın da üst kısma koyulmasıdır.
6. Fidan dikerken bir elle fidanı dik olarak tutarken diğer elimizle de çukura toprak doldurmalıyız.
7. Toprağı dengeli bir şekilde doldurup , köklerin hava almamasını sağlayıp can suyunu verdiğimizde işlem tamamdır.
Fidan dikim zamanını, ağaç türlerinin biyolojik özellikleri ve iklim şartları tayin eder. Genellikle büyümenin durduğu andan, sürmenin başladığı zamana kadar geçen süre içersinde, don olmayan zamanda dikim yapılabilir. Kaplı fidanlar sulamak kaydıyla toprak tavda olduğu zaman her mevsim dikilebilir.
Ülkemizde genellikle ilkbahar, sonbahar ve bazı müsait bölgelerde kış ayları dikim için uygundur.
Ayrıca ,yapraklı tür fidanların yapraklarını dökmüş olmaları ve dikim yapılacak toprağın tavında olması, yani çok kuru veya çamur olmaması gerekir. Toprağın çok ıslak, donlu veya karla örtülü olması halinde dikim yapılmamalıdır.
Fidan ambalajında; naylon torba ve ambalajın bağlanmasında tel kullanılmışsa bunlar mutlaka sökülüp atılmalıdır.
- Fidan çukuru, fidan köklerinin gerektirdiği derinlik ve genişlikte olmalıdır. Fidanı, fidanlıkta yetiştirildiği kök boğazı hizasındaki derinlikte dikmeli, çok sığ veya derin olmamalıdır.
- Fidanın dikiminden önce(yapraklı fidanlar, kavak) gerek kök ve gerekse gövde dalları usulüne uygun budanmış olmalıdır.
- Dikimde fidan gövdesinin dik durması sağlanmalıdır.
- Dikim yapılacak toprakta yeteri kadar organik madde yoksa, fidanın beslenebilmesi için toprağa ¼ ü kadar yanmış ahır gübresi ilave edilmelidir.
- Dikimde fidan çukurundaki toprak yeteri kadar çiğnenerek sıkıştırılmalıdır.
- Boylu fidanların rüzgar etkisi ile devrilmemesi için kazık vs. ile tespiti yapılmalıdır.
- İmkanlar varsa dikilen fidanlar, dikimi müteakip bolca sulanmalı yani can suyu verilmelidir.
- Dikilen fidanların normal gelişebilmesi için, sulanması, çapalanması, yabancı otların alınması zararlılardan korunması ve fakir topraklarda gübrelenmesi gerekir.
- Fidanda bir canlı olduğuna göre, gelişmesi için suya mutlaka ihtiyacı vardır. Yalnız üst toprağa bakarak kurudur diye sulamak çok hatalı olabilir. Fidanın köklerinin bulunduğu derinlikteki rutubet durumu önemli olduğundan, bu derinlikteki duruma göre fidan sulanmalıdır.
- Sulamalar arasındaki durumu mümkün olduğu kadar uzatmakta ve sulamanın bolca yapılmasında fayda vardır. Bu suretle fidanın iyi gelişmesine yardım edilmiş olur.
- Fidanın su kadar toprağın içindeki havaya da ihtiyaç vardır. Bunun için fazla sulamadan kaçınılmalıdır.
- Fidanlar, hayvan, böcek, mantar, ot, don, kar kırması, durgun su gibi tehlikelerden korunmalıdır.
- Fidanın daha güzel, daha kuvvetli ve gürbüz olmasını, bol çiçek ve meyve vermesini sağlamak için budama yapılmalıdır.
- Budamanın derecesi ne olursa olsun, ağacın tepe şekli korunmalıdır. İbreli türlerde yalnız kuru ve hastalıklı dallar budanmalı, başkaca bir budama yapılmamalıdır. Bitkilerin tabii yapı ve özellikleri dikkate alınmalı, tabiattaki şekil ve büyüklükte, yani tabii halde bırakıldıkları takdirde daha güzel oldukları unutulmamalıdır.
- Her kişinin, her bahçıvanın budamayı bildiği kabul edilmemeli, budama ehil kişilerce yapılmalıdır.
Fidanı sökülmeden önce dikili olduğu derinliğe kadar gömün.
Zarar gören yada çapraz gelişmiş olan kök kısımlarını budayın. Fazla uzun kısımları da budayarak 50 cm ye kadar kök uçlarını kısaltın.
Çukur toprakla doldurulduktan sonra basarak toprağı sıkıştırın. Fidan dibinde sulama suyunu tutacak şekilde bir çukur oluşturmak gerekir.
Dikimden sonra ağaçlara bolca can suyu verilmesi zorunludur.
Dikim Zamanı
.Dikim zamanı ağaçların dinlenme dönemi boyunca havanın fazla soğuk olmaması koşuluyla yapılabilir. Bol yağmurlardan yararlanması bakımından sonbahar sonu-kış başlangıcı olan dönem daha uygundur. Bitkiler uyanmaya başlayınca dikim yapılmaz fakat peyzaj düzenlemelerinde kullanılan saksı yada poşette bulunan bitkiler yılın her dönemi dikilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken dikim süresince toprağın dağılmaması ve kökleri hava almadan ağacın dikilmesidir.Fidan dikimi ve süresi: Unutulmaması gereken ilk nokta, meyve ağaçlarının dikiminin doğru yapılmasıdır. Kayısı ve şeftali hariç, meyve ağaçları için en iyi dikim zamanı ekim ve nisan aylarının ortasıdır. Daha narin olan kayısı ve şeftali fidelerinin don tehlikesine uğramaması için mart ayı sonunda dikimi uygundur.
Fidan dikerken, arazinin sınırından 5 metre kadar mesafe bırakılarak fidan dikim çukuru açılır. Fidan dikiminden önce 2 metrekarelik bir alan oldukça derin kazılır. Sert topraklarda ise, fidan çukurunun en az 50 cm olması gerekir. Ayrıca, bu çukura köklerin rahatlıkla gerekecek şekilde olması unutmamalıdır. Fidan dikilirken, tutucu görevini yapması için mutlaka bir çita veya çubuk dikilir. Fidan çukura yerleştirilmeden önce 2-3 saat suda bırakılmalı, fidan çukuruna da öncelikle gübre ve toprak karışımı dökülmeli ve bunun üzerine fidan yerleştirilmelidir. Dikim yapılırken, dikim yapılan toprağın etrafına sulama kovası ile bolca su verilmelidir. Fidan dikildikten sonra, tutucu olarak çakılan çubuğa ip veya kurdele ile bağlanır. Yeni dikilen fidanlar ilk yılda meyve vermez. Zira, bu dönemde fidanın kökleri güçlenmektedir.
Meyve ağaçlarının büyümesi: Yüksek gövdeli meyve ağaçları 160 ile 180 cm yükseklikte olurlar ve geniş yere ihtiyaçları vardır. Bu ağaçların gölgesi geniş olur ve çok meyve verirler. Yarı boy denilen meyve ağaçlarının ise boyu 100-120 cm arasında olur. Yazlık evlerin bahçeleri için en çok tercih edilen ağaç grubudur. Düşük boy ağaç grupları da 80-100 cm arasında boya sahip olur. Çit ağaçları ise, 40-60 cm arasında olup, meyvelerini toplamak daha kolaydır.
Ürün alma zamanı ve süresi: Meyve ağaçları genelde yılın ana izin döneminde meyvelerini verirler. Hasat süresi ise çok önemlidir. Bazı ağaçların meyvelerinin 15 gün içinde toplanması gerekirken, bazı ağaçlar da bu süre bir aydır.
Budama: Yeni dikilen fidanlar, ilkbaharda çiçek açmaması için mutlaka budanmalıdır. Bu işleme ek olarak, ilk budamadan 3 yıl sonra Şubat ayı sonunda 'Terbiye etme budaması' metodu ile kesilirler. En önemli budama kurallarına gelince; Ana fidan olarak yukarıya giden dal bir miktar kısaltılır, etrafında büyümekte olan dallar ise kesilir. Ana gövdeye bağlı olan ve yan taraftan çıkarak ana gövde yapmak isteyen bütün dallar budanır. Gövdeye dik olarak büyüyen dallar kesilir. İçeriye doğru büyüyen dalların uçları kesilir.
FİDAN DİKİM METODLARI
Fidanın Hazırlanması:
1. Fidanlıktan aldığımız fidanın kökleri yaralanmış ve kılcal kökleri zarar görmüş olabilir. Bu da fidanın gelişimi için iyi bir şey değildir. Bu olumsuzluğu önlemek için keskin bir aletle yaralı yerlerin uçları kesilerek kök yapısını düzeltiyoruz.2. Elimizde bulunan fidanları dikim yerine götürene kadar toprağının nemini kaybetmemesi için gerekli önlemleri almalıyız. Plastik torba veya çuvalla sarmalıyız , rüzgar ve soğuk etkisiyle kuruyan fidan kökleri dikimin başarısızlıkla sonuçlanması anlamına gelir.
Fidan Dikilecek Yerin Hazırlanması:
1. Alan yabancı otlardan temizlenmelidir.2. Dikim çapası veya bel küreğiyle fidanın gövde ve kök arasındaki boğumuna denk gelecek şekilde bir çukur (30-40-50 cm gibi) açılmalıdır.
3. Çukurdan çıkan toprak karıştırılmadan yan tarafa konulmalıdır.
4. Eğer varsa çukurun dibine az miktarda hayvan gübresi atılabilir.
5. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus çukurun üst kısmandan çıkan organik madde açısından zengin üst toprağın , çukurun altına, alttan çıkan toprağın da üst kısma koyulmasıdır.
6. Fidan dikerken bir elle fidanı dik olarak tutarken diğer elimizle de çukura toprak doldurmalıyız.
7. Toprağı dengeli bir şekilde doldurup , köklerin hava almamasını sağlayıp can suyunu verdiğimizde işlem tamamdır.
Topraksız (Çıplak Köklü) Fidan Dikim Metodları:
Çukur Dikimi:
Çukur ekim metodunda dikim yerinde yaklaşık olarak 80X80-100 genişliğinde bir alan diri ve ölü örtüden arındırılır bu alanın ortasına 25-40 cm derinliğinde bir çukur açılır.Alttan çıkan ham toprak ayrı bir yere, üst taraftan çıkan humuslu toprakta ayrı bir yere yığılır. Fidan çukurunun dibini de çapa veya kürekle yumuşatılır ve fidan dikkatlice üstten çıkan toprak alta konulmak suretiyle yerleştirilir. Alttan çıkan toprakta üste konulur ve ayakla etrafı çiğnenerek bastırılır. Aşağıda doğru ve yanlış dikim şekilleri gösterilmiştir.Fidan dikim zamanını, ağaç türlerinin biyolojik özellikleri ve iklim şartları tayin eder. Genellikle büyümenin durduğu andan, sürmenin başladığı zamana kadar geçen süre içersinde, don olmayan zamanda dikim yapılabilir. Kaplı fidanlar sulamak kaydıyla toprak tavda olduğu zaman her mevsim dikilebilir.
Ülkemizde genellikle ilkbahar, sonbahar ve bazı müsait bölgelerde kış ayları dikim için uygundur.
Ayrıca ,yapraklı tür fidanların yapraklarını dökmüş olmaları ve dikim yapılacak toprağın tavında olması, yani çok kuru veya çamur olmaması gerekir. Toprağın çok ıslak, donlu veya karla örtülü olması halinde dikim yapılmamalıdır.
Fidan ambalajında; naylon torba ve ambalajın bağlanmasında tel kullanılmışsa bunlar mutlaka sökülüp atılmalıdır.
- Fidan çukuru, fidan köklerinin gerektirdiği derinlik ve genişlikte olmalıdır. Fidanı, fidanlıkta yetiştirildiği kök boğazı hizasındaki derinlikte dikmeli, çok sığ veya derin olmamalıdır.
- Fidanın dikiminden önce(yapraklı fidanlar, kavak) gerek kök ve gerekse gövde dalları usulüne uygun budanmış olmalıdır.
- Dikimde fidan gövdesinin dik durması sağlanmalıdır.
- Dikim yapılacak toprakta yeteri kadar organik madde yoksa, fidanın beslenebilmesi için toprağa ¼ ü kadar yanmış ahır gübresi ilave edilmelidir.
- Dikimde fidan çukurundaki toprak yeteri kadar çiğnenerek sıkıştırılmalıdır.
- Boylu fidanların rüzgar etkisi ile devrilmemesi için kazık vs. ile tespiti yapılmalıdır.
- İmkanlar varsa dikilen fidanlar, dikimi müteakip bolca sulanmalı yani can suyu verilmelidir.
- Dikilen fidanların normal gelişebilmesi için, sulanması, çapalanması, yabancı otların alınması zararlılardan korunması ve fakir topraklarda gübrelenmesi gerekir.
- Fidanda bir canlı olduğuna göre, gelişmesi için suya mutlaka ihtiyacı vardır. Yalnız üst toprağa bakarak kurudur diye sulamak çok hatalı olabilir. Fidanın köklerinin bulunduğu derinlikteki rutubet durumu önemli olduğundan, bu derinlikteki duruma göre fidan sulanmalıdır.
- Sulamalar arasındaki durumu mümkün olduğu kadar uzatmakta ve sulamanın bolca yapılmasında fayda vardır. Bu suretle fidanın iyi gelişmesine yardım edilmiş olur.
- Fidanın su kadar toprağın içindeki havaya da ihtiyaç vardır. Bunun için fazla sulamadan kaçınılmalıdır.
- Fidanlar, hayvan, böcek, mantar, ot, don, kar kırması, durgun su gibi tehlikelerden korunmalıdır.
- Fidanın daha güzel, daha kuvvetli ve gürbüz olmasını, bol çiçek ve meyve vermesini sağlamak için budama yapılmalıdır.
- Budamanın derecesi ne olursa olsun, ağacın tepe şekli korunmalıdır. İbreli türlerde yalnız kuru ve hastalıklı dallar budanmalı, başkaca bir budama yapılmamalıdır. Bitkilerin tabii yapı ve özellikleri dikkate alınmalı, tabiattaki şekil ve büyüklükte, yani tabii halde bırakıldıkları takdirde daha güzel oldukları unutulmamalıdır.
- Her kişinin, her bahçıvanın budamayı bildiği kabul edilmemeli, budama ehil kişilerce yapılmalıdır.
