HİSSE SENEDİ FİYATLARININ BELİRLENMESİ
HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ
Hisse (Ortaklık) senetleri, firmanın belli bir bölümüne ait mülkiyet ifade eder. Ortaklık senedini elinde bulunduran kişi, bu senedi ihraç eden kuruluşun gelecekteki kazancı (karı) üzerinde hak sahibidir. Bireyler, sigorta şirketleri, yatırım fonları ve emeklilik kuruluşları portföylerinde hisse bulundururlar ve genellikle gerçek değerinin altında değerlenmiş hisse senetlerini tercih ederler.
Gerçek değer : Bir hisse senedinin olması gereken değeridir.
Bir hisse senedinin değerine ilişkin hesaplamalar 3 model kullanılarak yapılır.
- Kar payı modeli
- Piyasa değeri/defter değeri modeli
- Fiyat/Kazanç oranı modeli
1- Kâr payı Modelleri
Hisse senetlerinden beklenen kar paylarının belli bir iskonto oranında bugüne indirgenmiş değerlerinin toplanmasıyla, hisse senedinin fiyatının belirlenmesidir.
Bir şirket elde ettiği kârı iki biçimde kullanabilir :
-Kâr payı (temettü) adı altında hisse senedi sahiplerine (şirket ortaklarına) aktarır.
-Kâr ortaklara dağıtılmayarak firma bünyesinde tutulur.
Kâr payı, hisse senedi sahiplerine şirketin kârından yapılan direkt ödemedir. Dağıtılmayan kârlar firmanın değerini yükseltir. Çünkü bu kazanç ya firma içindeki projelere yatırılacak yada daha sonraki dönemlerde kar payı şeklinde ortaklara yönlendirilecektir.
Firma değeri firmanın gelecekte elde edeceği kârın bugünkü değeri biçiminde hesaplanır.
PR1 PR2 PRnFirma değeri = --------- + ----------- + ……………… + ----------
1 + i (1 +i)2 (1+i)n PR = Firmanın yıl sonunda elde edeceği kâr
i = Faiz oranı
n = Firmanın faaliyette bulunacağı yıl sayısı
Hisse senetlerinin sahip olduğu iki özellik, değerinin hesaplanmasında bazı güçlüklere yol açmaktadır. Bunlar;
-Hisse senedi ile gelecekte elde edilecek bir kazançtan pay alınmış olur. Gelecekte yapılması muhtemel bu ödemenin miktarı ise bugünden belli değildir.
-Hisse senetlerinde vade yerine kullanılan firmanın faaliyet süresi (n) belli değildir.
Bu güçlüklerin her ikisi de aslında gelecekteki kazancı tespit etme güçlüğüdür. Bu güçlük aşılır ve firma değeri tespit edilirse hisse senedi değerini hesaplamak çok kolaydır:
Firma Değeri
Hisse Senedi Değeri = -----------------
Hisse Sayısı
Söz konusu güçlükleri aşabilmek için bazı basitleştirici varsayımlar yapılır. Öncelikle dağıtılan kâr payının sonsuza kadar sabit olduğunu varsayarsak i>0 olduğu sürece hisse senedinin değeri şu şekilde hesaplanabilir :
D0 V = Hisse senedinin değeri
V = ------- D0 = Dağıtılan kâr payı
i i = faiz oranı
ÖRNEK : Bir firmanın dağıtacağı kâr payının 3.000 YTL’de sabit kaldığı varsayımı altında faiz oranı %15 iken söz konusu hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
D0 D0 = 3.000 YTL
V = ---------- i = 0,15
i V = ?
3.000
V = ----------- = 20.000 YTL’dir
0,15
Dağıtılan kar payının sonsuza kadar sabit kalması söz konusu olmayacağı için, bu model gerçekçi sonuçlar vermez. Ancak daha sonraki modellerin anlaşılmasında temel teşkil eder.
Bu temel modele dayalı olarak geliştirilen modellerden biri olan Gordon Büyüme Modeli, daha önce sabit kabul edilen kar payı ödemelerinin her yıl belli bir oranda (k) büyüyeceği varsayımıyla geliştirilmiştir.
Gordon Büyüme Modelinde, sabit kabul edilen kâr payı ödemesinin her yıl sabit bir oranda (k) artacağını varsayarsak önce dağıtılan kâr payını (Dt) düzenlememiz gerekir.
Dt = D0 (1 + k)t
Dt = t döneminde dağıtılacak kâr payı
D0 = Önceki dönemde dağıtılan kâr payı
k = Kâr payındaki artış oran
Kâr payına ilişkin bu düzenlemeyi formülde yerine koyarsak;
D0 (1+k)
V = -----------
i – k
Şeklinde hisse senedi değerini hesaplayabiliriz. Bu formülün kullanılabilmesi için i > k olmak zorundadır.
ÖRNEK : X şirketi geçen yıl 5.000 YTL kâr payı dağıtmıştır. Bu kâr payının her yıl % 10 artacağı varsayımı altında cari faiz oranı % 25 iken hisse senedinin değeri kaç YTL’dir?
D0 = 5.000 YTL D0 (1+k) 5.000 (1+0,10)
k = 0,10 V = ----------- = ------------------
i = 0,25 i – k 0,25 - 0,10
V = ? 5.500
V = -------- = 36.666 YTL’dir
0,15
Hisse senedinin değerini bu şekilde belirledikten sonra hisse senedinin piyasa fiyatına bakarak bu hisse senedini alma yada almama kararı verilir?
V > P ==> Hisse senedi piyasada düşük değerlendiği için bu hisse senedi alınabilir.
V < P ==> Hisse senedi aşırı değerlendiği için bu hisse senedini almak doğru değildir.2- Piyasa Değeri/Defter Değeri Modeli
Piyasa Değeri : Bir hisse senedinin piyasa koşulları atlında arz ve talebe göre belirlenmiş değeridir.Defter Değeri : Firmanın muhasebe kayıtlarına göre ortaya çıkan değeridir. Defter değeri şirketin varlıkları ile borçları arasındaki farkın (Net Değerin), mevcut hisse sayısına bölünmesi ile bulunur.
Net Değer Varlıklar - Borçlar
Defter Değeri = -------------- = -----------------------
Hisse Sayısı Hisse Sayısı
ØTam etkin olarak çalışan piyasalarda hisse senedinin gerçek değeri ile piyasa değeri birbirine eşit olmalıdır.
ØPiyasa değeri/Defter değeri oranı 1’den küçük ise hisse senedinin ucuz olduğu düşünülür. Dolayısıyla hisse senedinin alınması kârlıdır.
ØPiyasa Değeri/Defter Değeri oranı 1’den büyükse hisse senedi pahalı olarak kabul edilir ve satış önerilir.
ÖRNEK : A şirketinin varlık değeri 400.000 YTL Borçlarının değeri ise 300.000 YTL’dir. Şirket sermayesi 1.000 hisseye bölündüğüne ve bir hisse senedinin son işlem fiyatı 50 YTL olduğuna göre Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD) ne kadardır?
Varlık – Borç 400.000-300.000
Defter Değeri = ----------------- = --------------------- = 100 YTL
Hisse Sayısı 1.000
50
PD/DD = ---------- = 0,5
100
Bulunan değer 1’den küçük olduğu için bu hisse senedinin alınması önerilir.
3- Fiyat/Kazanç Oranı Modeli
Bu model çok basit bir model olduğu için, hisse senedi değerlendirilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Fiyat/Kazanç Oranı (P/E) hisse senedinin cari piyasa fiyatının hisse başına kazanç değerine bölünmesi ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri
P/E = -------------------------
Hisse başına kazanç
Yatırımcılar elde tutma dönemleri için bekledikleri getiriyi belirledikten sonra bu değeri P/E oranı ile çarparak hisse senedinin gerçek değerini hesaplar
P
V = Ee . ------ Ee = Hisse senedini elde tutma döneminde beklenen kazanç
E
ÖRNEK: X şirketine ait fiyat/kazanç oranı 2,5 olarak hesaplanmıştır. Bu hisse senedinden önümüzdeki yıl için beklenen kazanç hisse başına 1,5 YTL ise hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
P
Ee = 1,5 TL V = Ee . ----- V = 1,5 x 2,5 = 3,75 YTL’dir
P/E = 2.5 E
V = ?
HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ
Hisse (Ortaklık) senetleri, firmanın belli bir bölümüne ait mülkiyet ifade eder. Ortaklık senedini elinde bulunduran kişi, bu senedi ihraç eden kuruluşun gelecekteki kazancı (karı) üzerinde hak sahibidir. Bireyler, sigorta şirketleri, yatırım fonları ve emeklilik kuruluşları portföylerinde hisse bulundururlar ve genellikle gerçek değerinin altında değerlenmiş hisse senetlerini tercih ederler.
Gerçek değer : Bir hisse senedinin olması gereken değeridir.
Bir hisse senedinin değerine ilişkin hesaplamalar 3 model kullanılarak yapılır.
- Kar payı modeli
- Piyasa değeri/defter değeri modeli
- Fiyat/Kazanç oranı modeli
1- Kâr payı Modelleri
Hisse senetlerinden beklenen kar paylarının belli bir iskonto oranında bugüne indirgenmiş değerlerinin toplanmasıyla, hisse senedinin fiyatının belirlenmesidir.
Bir şirket elde ettiği kârı iki biçimde kullanabilir :
-Kâr payı (temettü) adı altında hisse senedi sahiplerine (şirket ortaklarına) aktarır.
-Kâr ortaklara dağıtılmayarak firma bünyesinde tutulur.
Kâr payı, hisse senedi sahiplerine şirketin kârından yapılan direkt ödemedir. Dağıtılmayan kârlar firmanın değerini yükseltir. Çünkü bu kazanç ya firma içindeki projelere yatırılacak yada daha sonraki dönemlerde kar payı şeklinde ortaklara yönlendirilecektir.
Firma değeri firmanın gelecekte elde edeceği kârın bugünkü değeri biçiminde hesaplanır.
PR1 PR2 PRnFirma değeri = --------- + ----------- + ……………… + ----------
1 + i (1 +i)2 (1+i)n PR = Firmanın yıl sonunda elde edeceği kâr
i = Faiz oranı
n = Firmanın faaliyette bulunacağı yıl sayısı
Hisse senetlerinin sahip olduğu iki özellik, değerinin hesaplanmasında bazı güçlüklere yol açmaktadır. Bunlar;
-Hisse senedi ile gelecekte elde edilecek bir kazançtan pay alınmış olur. Gelecekte yapılması muhtemel bu ödemenin miktarı ise bugünden belli değildir.
-Hisse senetlerinde vade yerine kullanılan firmanın faaliyet süresi (n) belli değildir.
Bu güçlüklerin her ikisi de aslında gelecekteki kazancı tespit etme güçlüğüdür. Bu güçlük aşılır ve firma değeri tespit edilirse hisse senedi değerini hesaplamak çok kolaydır:
Firma Değeri
Hisse Senedi Değeri = -----------------
Hisse Sayısı
Söz konusu güçlükleri aşabilmek için bazı basitleştirici varsayımlar yapılır. Öncelikle dağıtılan kâr payının sonsuza kadar sabit olduğunu varsayarsak i>0 olduğu sürece hisse senedinin değeri şu şekilde hesaplanabilir :
D0 V = Hisse senedinin değeri
V = ------- D0 = Dağıtılan kâr payı
i i = faiz oranı
ÖRNEK : Bir firmanın dağıtacağı kâr payının 3.000 YTL’de sabit kaldığı varsayımı altında faiz oranı %15 iken söz konusu hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
D0 D0 = 3.000 YTL
V = ---------- i = 0,15
i V = ?
3.000
V = ----------- = 20.000 YTL’dir
0,15
Dağıtılan kar payının sonsuza kadar sabit kalması söz konusu olmayacağı için, bu model gerçekçi sonuçlar vermez. Ancak daha sonraki modellerin anlaşılmasında temel teşkil eder.
Bu temel modele dayalı olarak geliştirilen modellerden biri olan Gordon Büyüme Modeli, daha önce sabit kabul edilen kar payı ödemelerinin her yıl belli bir oranda (k) büyüyeceği varsayımıyla geliştirilmiştir.
Gordon Büyüme Modelinde, sabit kabul edilen kâr payı ödemesinin her yıl sabit bir oranda (k) artacağını varsayarsak önce dağıtılan kâr payını (Dt) düzenlememiz gerekir.
Dt = D0 (1 + k)t
Dt = t döneminde dağıtılacak kâr payı
D0 = Önceki dönemde dağıtılan kâr payı
k = Kâr payındaki artış oran
Kâr payına ilişkin bu düzenlemeyi formülde yerine koyarsak;
D0 (1+k)
V = -----------
i – k
Şeklinde hisse senedi değerini hesaplayabiliriz. Bu formülün kullanılabilmesi için i > k olmak zorundadır.
ÖRNEK : X şirketi geçen yıl 5.000 YTL kâr payı dağıtmıştır. Bu kâr payının her yıl % 10 artacağı varsayımı altında cari faiz oranı % 25 iken hisse senedinin değeri kaç YTL’dir?
D0 = 5.000 YTL D0 (1+k) 5.000 (1+0,10)
k = 0,10 V = ----------- = ------------------
i = 0,25 i – k 0,25 - 0,10
V = ? 5.500
V = -------- = 36.666 YTL’dir
0,15
Hisse senedinin değerini bu şekilde belirledikten sonra hisse senedinin piyasa fiyatına bakarak bu hisse senedini alma yada almama kararı verilir?
V > P ==> Hisse senedi piyasada düşük değerlendiği için bu hisse senedi alınabilir.
V < P ==> Hisse senedi aşırı değerlendiği için bu hisse senedini almak doğru değildir.2- Piyasa Değeri/Defter Değeri Modeli
Piyasa Değeri : Bir hisse senedinin piyasa koşulları atlında arz ve talebe göre belirlenmiş değeridir.Defter Değeri : Firmanın muhasebe kayıtlarına göre ortaya çıkan değeridir. Defter değeri şirketin varlıkları ile borçları arasındaki farkın (Net Değerin), mevcut hisse sayısına bölünmesi ile bulunur.
Net Değer Varlıklar - Borçlar
Defter Değeri = -------------- = -----------------------
Hisse Sayısı Hisse Sayısı
ØTam etkin olarak çalışan piyasalarda hisse senedinin gerçek değeri ile piyasa değeri birbirine eşit olmalıdır.
ØPiyasa değeri/Defter değeri oranı 1’den küçük ise hisse senedinin ucuz olduğu düşünülür. Dolayısıyla hisse senedinin alınması kârlıdır.
ØPiyasa Değeri/Defter Değeri oranı 1’den büyükse hisse senedi pahalı olarak kabul edilir ve satış önerilir.
ÖRNEK : A şirketinin varlık değeri 400.000 YTL Borçlarının değeri ise 300.000 YTL’dir. Şirket sermayesi 1.000 hisseye bölündüğüne ve bir hisse senedinin son işlem fiyatı 50 YTL olduğuna göre Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD) ne kadardır?
Varlık – Borç 400.000-300.000
Defter Değeri = ----------------- = --------------------- = 100 YTL
Hisse Sayısı 1.000
50
PD/DD = ---------- = 0,5
100
Bulunan değer 1’den küçük olduğu için bu hisse senedinin alınması önerilir.
3- Fiyat/Kazanç Oranı Modeli
Bu model çok basit bir model olduğu için, hisse senedi değerlendirilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Fiyat/Kazanç Oranı (P/E) hisse senedinin cari piyasa fiyatının hisse başına kazanç değerine bölünmesi ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri
P/E = -------------------------
Hisse başına kazanç
Yatırımcılar elde tutma dönemleri için bekledikleri getiriyi belirledikten sonra bu değeri P/E oranı ile çarparak hisse senedinin gerçek değerini hesaplar
P
V = Ee . ------ Ee = Hisse senedini elde tutma döneminde beklenen kazanç
E
ÖRNEK: X şirketine ait fiyat/kazanç oranı 2,5 olarak hesaplanmıştır. Bu hisse senedinden önümüzdeki yıl için beklenen kazanç hisse başına 1,5 YTL ise hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
P
Ee = 1,5 TL V = Ee . ----- V = 1,5 x 2,5 = 3,75 YTL’dir
P/E = 2.5 E
V = ?
