Egtmci
Katılımcı
Gün esnasında basınç farkları, bundan önce görülen sistemlerine oranla çok daha kısa sürede kendini gösteren rüzgarlara meydan verirler. Gün içindeki basınç değişmeleri daha ziyade karalar denizler ve dağlarla vadiler arasında kendini gösterir.Bu rüzgarlar kara ve denizler arasında meydana geliyorsa kara ve deniz meltemleri; dağ ve vadiler arasında meydana geliyorsa dağ ve vadi meltemleri adını alır.
Kara ve deniz meltemleri ve özellikleri
Bilindiği ve karalar gündüzleri denizlere oranla daha çabuk , dolasıyla daha fazla ısınırlar; geceleride daha çabuk yani daha fazla soğurlar.Bunun sonucun da gündüzleri karalar alçak basınç alanı olurken, denizler yüksek basınç sahalarıdır. Gündüz bu sitemde denizlerden karalar üzerine rüzgar eser. Bunun tersi olarak ta gece karalar hemen soğması ve denizlere göre daha soğuk olması, denizlerin geç soğuması ve karalara göre daha sıcak olmasından karalar yüksek basınç alanı, denizler ise alçak basınç alanıdır. Aksiyon da karalardan denizlere doğru olur. Kara ve deniz meltemleri havanın daha durgun olduğu Ekvator kuşağında ve orta enlemlerin yaz mevsimlerinde gösterirler . Denizden karalara doğru esen rüzgarlara deniz rüzgarı veya deniz meltemi denir. Denizler üzerinden geldiği için denizden almış olduğu nemi taşır ve serinletici etki yapar. Deniz meltemini hissedildiği günün en sıcak saatleri 14-15 saatleri arasıdır. Sıcak ülkelerde deniz meltemi etkisi ile sıcaklık birden düşmeye başlar ve nisbi nem yükselir. Bu rüzgar yerel nedenler ile meydana geldiği için etkisi karalardan iç kesimlere doğru 20-40 km kadar, yükseklikte ise 300-400 m ye kadar etkiye sahiptir. Bu aralıklardan sonra etkileri kaybolur. Geceye doğru deniz rüzgarı durur ve sakin bir devre yer alır. Bu devreden sonra sahneye kara meltemi çıkar. Rüzgar bu sefer karalardan denizlere doğru esmeye başlar. Kara meltemi en şiddetli halini sabaha karşı alır. Güneşin doğması ile kara meltemi etkisi kesilir. Deniz meltemlerine göre daha az etkili olup, karalardan geldiği için kurudurlar ve denizlere doğru tesiri azdır.
Kara ve deniz meltemleri bütün kıyılarda görünmekle birlikte, özellikle tropikler arasında kalan sahalar için önemlidirler. Çünkü buralardaki basınçlar diğer bölgelere göre daha kararlıdır . Kara ve deniz meltemlerinin en şiddetli estikleri yer deniz ve kara sıcaklıklarının fazla olduğu yerlerdir.
Ülkemizde kara ve deniz meltemlerinin kendini en iyi hissettirdikleri yer İzmir ve çevresidir. İzmir kıyılarında, denizlerden karalara doğru esen imbat adı verilen deniz meltemi, yazın sıcak günlerinde, çok ısınan İzmir’e denizin serin ve nemli havası getirir. İzmir kıyılarında saat 12’ye kadar kara meltemi hakimdir; kara meltemi kesilip, öğleden sonra sahaya imbat yerleşince sıcaklık düşmeye başlar. Saat 15 e doğru büyük şiddetini kazanan bu rüzgar, akşama doğru hafifler ve güneşin batacağına yakın kesilir.
Dağ ve vadi meltemleri
Dağ ve vadi meltemleri de gün esnasındaki sıcaklık değişmeleri neticesinde meydana gelir. Özellikle güzel yaz günlerinde rüzgar, sabahleyin 9-10 a doğru vadilerden dağların yamacını takip ederek, yukarı doğru esmeye başlar. Bu vadi meltemidir. Vadi meltemi bir vadinin yukarı ve aşağı kısımları arasındaki sıcaklık farkından meydana gelir. Vadinin yukarı kısımlarında atmosfer kalınlığının vadi tabanına oranla daha az olması, dolayısıyla, ısınan gün esnasında vadilerin yukarı kısımlarında daha fazla birikmesi, buraların alçak basınç sahası haline geçmesine sebep olur. Vadinin daha az ısı biriktiren aşağı kısımlarına yüksek basınç yerleşmiştir. Bu durum rüzgarın vadiden dağa doğru esmesine neden olur. Vadi meltemi şiddetini sıcaklığın fazla olduğu öğleden sonra artırır, sonra yavaş yavaş azalır ve güneş batımı ile kesilir. Araya giren duraklıktan sonra vadi rüzgarının tersine dağdan vadiye doğru esmeye başlar. Bu dağ meltemidir. Dağ melteminin oluşma nedeni ise vadiye göre erkenden soğuyan dağların alçak basınç alanı, vadilerin ise yüksek basınç alanı olmasıdır. Bu rüzgarın etkisi tüm gece devam eder ve sabaha doğru kesilir.
Vadi meltemi, aşağı kısımlarının nemli havası yukarılara taşır. Dağların zirveleri gündüzleri çoğunlukla bulutlarla örtülü oluşu bu yüzdendir. Geceleyin esen dağ meltemi ise soğukluk getirir ve aşağı tabakalarda nemin yoğunlaşmasına, dolayısıyla vadi içlerinin bulutlarla kaplanmasına yol açar. Dağ ve vadi meltemlerinin meydana gelmesi için havanın sakin olması gerekir. Çünkü daha büyük çaptaki atmosfer hareketleri bu rüzgarları etkisiz kılar.
Kaynak: Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları (Prof. Dr. Yusuf Dönmez )
Kara ve deniz meltemleri ve özellikleri
Bilindiği ve karalar gündüzleri denizlere oranla daha çabuk , dolasıyla daha fazla ısınırlar; geceleride daha çabuk yani daha fazla soğurlar.Bunun sonucun da gündüzleri karalar alçak basınç alanı olurken, denizler yüksek basınç sahalarıdır. Gündüz bu sitemde denizlerden karalar üzerine rüzgar eser. Bunun tersi olarak ta gece karalar hemen soğması ve denizlere göre daha soğuk olması, denizlerin geç soğuması ve karalara göre daha sıcak olmasından karalar yüksek basınç alanı, denizler ise alçak basınç alanıdır. Aksiyon da karalardan denizlere doğru olur. Kara ve deniz meltemleri havanın daha durgun olduğu Ekvator kuşağında ve orta enlemlerin yaz mevsimlerinde gösterirler . Denizden karalara doğru esen rüzgarlara deniz rüzgarı veya deniz meltemi denir. Denizler üzerinden geldiği için denizden almış olduğu nemi taşır ve serinletici etki yapar. Deniz meltemini hissedildiği günün en sıcak saatleri 14-15 saatleri arasıdır. Sıcak ülkelerde deniz meltemi etkisi ile sıcaklık birden düşmeye başlar ve nisbi nem yükselir. Bu rüzgar yerel nedenler ile meydana geldiği için etkisi karalardan iç kesimlere doğru 20-40 km kadar, yükseklikte ise 300-400 m ye kadar etkiye sahiptir. Bu aralıklardan sonra etkileri kaybolur. Geceye doğru deniz rüzgarı durur ve sakin bir devre yer alır. Bu devreden sonra sahneye kara meltemi çıkar. Rüzgar bu sefer karalardan denizlere doğru esmeye başlar. Kara meltemi en şiddetli halini sabaha karşı alır. Güneşin doğması ile kara meltemi etkisi kesilir. Deniz meltemlerine göre daha az etkili olup, karalardan geldiği için kurudurlar ve denizlere doğru tesiri azdır.
Kara ve deniz meltemleri bütün kıyılarda görünmekle birlikte, özellikle tropikler arasında kalan sahalar için önemlidirler. Çünkü buralardaki basınçlar diğer bölgelere göre daha kararlıdır . Kara ve deniz meltemlerinin en şiddetli estikleri yer deniz ve kara sıcaklıklarının fazla olduğu yerlerdir.
Ülkemizde kara ve deniz meltemlerinin kendini en iyi hissettirdikleri yer İzmir ve çevresidir. İzmir kıyılarında, denizlerden karalara doğru esen imbat adı verilen deniz meltemi, yazın sıcak günlerinde, çok ısınan İzmir’e denizin serin ve nemli havası getirir. İzmir kıyılarında saat 12’ye kadar kara meltemi hakimdir; kara meltemi kesilip, öğleden sonra sahaya imbat yerleşince sıcaklık düşmeye başlar. Saat 15 e doğru büyük şiddetini kazanan bu rüzgar, akşama doğru hafifler ve güneşin batacağına yakın kesilir.
Dağ ve vadi meltemleri
Dağ ve vadi meltemleri de gün esnasındaki sıcaklık değişmeleri neticesinde meydana gelir. Özellikle güzel yaz günlerinde rüzgar, sabahleyin 9-10 a doğru vadilerden dağların yamacını takip ederek, yukarı doğru esmeye başlar. Bu vadi meltemidir. Vadi meltemi bir vadinin yukarı ve aşağı kısımları arasındaki sıcaklık farkından meydana gelir. Vadinin yukarı kısımlarında atmosfer kalınlığının vadi tabanına oranla daha az olması, dolayısıyla, ısınan gün esnasında vadilerin yukarı kısımlarında daha fazla birikmesi, buraların alçak basınç sahası haline geçmesine sebep olur. Vadinin daha az ısı biriktiren aşağı kısımlarına yüksek basınç yerleşmiştir. Bu durum rüzgarın vadiden dağa doğru esmesine neden olur. Vadi meltemi şiddetini sıcaklığın fazla olduğu öğleden sonra artırır, sonra yavaş yavaş azalır ve güneş batımı ile kesilir. Araya giren duraklıktan sonra vadi rüzgarının tersine dağdan vadiye doğru esmeye başlar. Bu dağ meltemidir. Dağ melteminin oluşma nedeni ise vadiye göre erkenden soğuyan dağların alçak basınç alanı, vadilerin ise yüksek basınç alanı olmasıdır. Bu rüzgarın etkisi tüm gece devam eder ve sabaha doğru kesilir.
Vadi meltemi, aşağı kısımlarının nemli havası yukarılara taşır. Dağların zirveleri gündüzleri çoğunlukla bulutlarla örtülü oluşu bu yüzdendir. Geceleyin esen dağ meltemi ise soğukluk getirir ve aşağı tabakalarda nemin yoğunlaşmasına, dolayısıyla vadi içlerinin bulutlarla kaplanmasına yol açar. Dağ ve vadi meltemlerinin meydana gelmesi için havanın sakin olması gerekir. Çünkü daha büyük çaptaki atmosfer hareketleri bu rüzgarları etkisiz kılar.
Kaynak: Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları (Prof. Dr. Yusuf Dönmez )
