Elektronik cihazların yaptığı arızaların pek çoğu soğuk lehimden kaynaklanır. Kullanma süreci içerisinde birleştirilen kısımların birbirleriyle olan teması kaybolunca cihazın bir şekilde çalışmamaya başladığını görürüz. Şayet arızaya sebep bir soğuk lehimse tam deyimiyle kök sökmeye hazırlanmamız gerekecektir. Görünürde her şey normaldir. Lehimler pırıl pırıldır. Ama işte bir yerden iletişim durmuştur. Lehim yapılan yer düzgün lehimlenmediği için tam olarak temas sağlanmadığı için düzgün iletişim ve geçirgenlik sağlanmamıştır. Hele bu geçirgenlik zaman zaman oluyorsa durum tam anlamıyla bir vahşet haline döner. Şansımız varsa printed bord'a tıklayarak,ufak darbeler yaparak hatta bordu hafiften eğip bükerek soğuk lehim olan bölgeyi belki lokalize edebiliriz. Yani lehimleme sırasında yapılan ihmaller ileride başımıza büyük dertler açar.
Pekiyi acaba doğru dürüst lehim yapmayı biliyor muyuz?
Ne tür lehim ve ne tür bir havya kullanmalıyız?
1-Herhangi bir şekilde ısıtılan tenekeci havyası
2-Elektrikle çalışan dirençli havyalar
3-Transformatörlü havyalar
4-Gazlı havyalar
Birinci gurubu hemen bir kenara bırakalım. Zira bu tip havyalar isimlerinden de anlaşılacağı gibi ağır işlerde kullanılır. Örneğin şase imalatı ve çok kalın iletkenlerin birleştirilmesi gibi. Genelde ikinci grup havyaları kullanırız. Bu havyalar farklı güçlerde imal edilirler. Elektronik montajlarda 15~40 Watt'lık bir havya yeterlidir. Tabii bu değerlerin daha altında ve üstündeki güçlerde çalışan havyalar da vardır ancak seçim sizin bilgi ve becerinize kalmıştır. Yapacağınız montajın veya tamiratın can damarının havya olduğunu düşünerek bu alete vereceğiniz paraya kıyın ve en iyisini alın. "Yahu kıytırık bir havya ucu 3 milyon lira olur mu?" demeyin. Uç var uçcuk var, uçtan uca fark var!!! Yeni aldığınız havyayı çalıştırın, kızmasını bekleyin ve ucuna bolca lehim sürün. Sonra havyanın ucunda eriyen lehimi bir bezle veya selülozik bir temizleme süngeri ile silin. Bu işi bir iki kez yapın ve kullandığınız sürece havyanızın ucunun hep temiz kalmasına özen gösterin.
Havyaların uçları da farklı profillerde yapılırlar. Eliptik, konik, tornavida ucu... gibi. Yapılacak işe göre uç seçilmesi gerekir. Örneğin bord üzerine takılmış bir entegrenin ayaklarını lehimleyeceksek konik veya tornavida tipi bir uç uygun olacaktır. Entegrenin bacakları birbirine yakın olduğundan farklı formda imal edilmiş bir uç ya iki ayağı kısa devre eder veya kısa devre etmeyelim diye bizi bir hayli zorlar. Kaliteli marka havyaların uçları bakır üzerine kaplanmış değişik alaşımlı madenlerden yapılır. İyi bir havya ucu rezistanstan gelen ısıyı ucun lehim yapacak bölgesine odaklamalıdır. Havya uzun zaman çalışırsa hem aşırı ısı olur hem de havyanın ömrü kısalır. Bunun için ısısı ayarlanabilen termostat kontrollü SOLDERING STATION denilen kaliteli havyalar olduğu gibi kendimiz de bir basit düzenek yaparak havyamızın devamlı ısınmasının önüne geçebiliriz.
Lehim denilen nesneye gelince: Bu nane kalay ve kurşun denilen metallerin belli bir oranda karıştırılmasıyla elde edilir. Bu oran lehimin
erime derecesini ve kullanılacağı yeri belirler. Genelde elektronik montaj işlerinde 60/40 kalay/kurşun alaşımında lehim kullanılır.
İşin hassasiyetine göre 0,75 mm'den 1,2 mm'ye değişen kalınlıkta içine anti-korozif flux konulmuş lehim telleri kullanmaktayız.
Şu hususu önemle belirteyim: MECBUR KALMADIKÇA KATİYEN
Örneğin: Üzerinde display olan bir devrede istemediğiniz segmentlerin yandığını görebilirsiniz, yüksek frekans bulunan devrelerde akla hayale gelmeyecek abuklukların ortaya çıktığına şahit olabilirsiniz. Böyle bir durumla karşılaşırsanız printed board'unuzun lehim tarafını isopropil alkol veya karbon tetraklorür ile ve eski bir diş fırçası yardımı ile iyice temizleyin arızanın giderildiğini
göreceksiniz.
(Tetraklorür)(Dikkat: Bu madde çok iyi bir temizleyici olduğu gibi kanserojen bir sıvıdır. Çok çabuk buharlaşır. İyi havalandırılmış bir yerde uygulayın ve buharını teneffüs etmeyin!)
Lehim yaparken: Önce havyanın ucunu lehimi yapacağınız yere değdirin, oranın iyice ısınmasını bekleyin ve lehimi havyanın ucuna değil ısıttığınız yere değdirin. Lehimin orada iyice erimesini bekleyin. Lehim homojen bir şekilde eridikten bir süre sonra havyayı geri çekin. Yaptığınız lehim donuk olmamalı parlak olmalı ve bir mercimek tanesi gibi lehimlenecek alanı kaplamalı. Lüzumundan fazla lehim kullanılmamalı.
UNUTMAYIN !
Basit gibi görünmesine rağmen inanın lehim yapmak bir uzmanlık işidir. Herkes lehim yaptığını zanneder, ancak yaptığı lehim değil bir metali eriterek bir yerlere dökmektir. Elimden geldiğince ve dilimin döndüğünce sizlere çok önemli olduğuna inandığım bir konuda basit ama faydalı bilgi kırıntıları aktardığıma inanıyorum. Bu yazımı okuduktan sonra tatbikatta hata yapıp yapmadığınızı bir düşünün ve kendinizde bir hata tespit ettiyseniz düzeltmeye çalışın.
Pekiyi acaba doğru dürüst lehim yapmayı biliyor muyuz?
Ne tür lehim ve ne tür bir havya kullanmalıyız?
1-Herhangi bir şekilde ısıtılan tenekeci havyası
2-Elektrikle çalışan dirençli havyalar
3-Transformatörlü havyalar
4-Gazlı havyalar
Birinci gurubu hemen bir kenara bırakalım. Zira bu tip havyalar isimlerinden de anlaşılacağı gibi ağır işlerde kullanılır. Örneğin şase imalatı ve çok kalın iletkenlerin birleştirilmesi gibi. Genelde ikinci grup havyaları kullanırız. Bu havyalar farklı güçlerde imal edilirler. Elektronik montajlarda 15~40 Watt'lık bir havya yeterlidir. Tabii bu değerlerin daha altında ve üstündeki güçlerde çalışan havyalar da vardır ancak seçim sizin bilgi ve becerinize kalmıştır. Yapacağınız montajın veya tamiratın can damarının havya olduğunu düşünerek bu alete vereceğiniz paraya kıyın ve en iyisini alın. "Yahu kıytırık bir havya ucu 3 milyon lira olur mu?" demeyin. Uç var uçcuk var, uçtan uca fark var!!! Yeni aldığınız havyayı çalıştırın, kızmasını bekleyin ve ucuna bolca lehim sürün. Sonra havyanın ucunda eriyen lehimi bir bezle veya selülozik bir temizleme süngeri ile silin. Bu işi bir iki kez yapın ve kullandığınız sürece havyanızın ucunun hep temiz kalmasına özen gösterin.
Havyaların uçları da farklı profillerde yapılırlar. Eliptik, konik, tornavida ucu... gibi. Yapılacak işe göre uç seçilmesi gerekir. Örneğin bord üzerine takılmış bir entegrenin ayaklarını lehimleyeceksek konik veya tornavida tipi bir uç uygun olacaktır. Entegrenin bacakları birbirine yakın olduğundan farklı formda imal edilmiş bir uç ya iki ayağı kısa devre eder veya kısa devre etmeyelim diye bizi bir hayli zorlar. Kaliteli marka havyaların uçları bakır üzerine kaplanmış değişik alaşımlı madenlerden yapılır. İyi bir havya ucu rezistanstan gelen ısıyı ucun lehim yapacak bölgesine odaklamalıdır. Havya uzun zaman çalışırsa hem aşırı ısı olur hem de havyanın ömrü kısalır. Bunun için ısısı ayarlanabilen termostat kontrollü SOLDERING STATION denilen kaliteli havyalar olduğu gibi kendimiz de bir basit düzenek yaparak havyamızın devamlı ısınmasının önüne geçebiliriz.
Lehim denilen nesneye gelince: Bu nane kalay ve kurşun denilen metallerin belli bir oranda karıştırılmasıyla elde edilir. Bu oran lehimin
erime derecesini ve kullanılacağı yeri belirler. Genelde elektronik montaj işlerinde 60/40 kalay/kurşun alaşımında lehim kullanılır.
İşin hassasiyetine göre 0,75 mm'den 1,2 mm'ye değişen kalınlıkta içine anti-korozif flux konulmuş lehim telleri kullanmaktayız.
Şu hususu önemle belirteyim: MECBUR KALMADIKÇA KATİYEN
LEHİM PASTASI KULLANMAYIN.
Zaten kullandığınız lehim telinin içinde yeterince lehim pastası (flux) var. Bu pasta denen nesneyi olur olmaz kullanırsanız faydasından çok zararının olduğunu göreceksiniz.Örneğin: Üzerinde display olan bir devrede istemediğiniz segmentlerin yandığını görebilirsiniz, yüksek frekans bulunan devrelerde akla hayale gelmeyecek abuklukların ortaya çıktığına şahit olabilirsiniz. Böyle bir durumla karşılaşırsanız printed board'unuzun lehim tarafını isopropil alkol veya karbon tetraklorür ile ve eski bir diş fırçası yardımı ile iyice temizleyin arızanın giderildiğini
göreceksiniz.
(Tetraklorür)(Dikkat: Bu madde çok iyi bir temizleyici olduğu gibi kanserojen bir sıvıdır. Çok çabuk buharlaşır. İyi havalandırılmış bir yerde uygulayın ve buharını teneffüs etmeyin!)
Lehim yaparken: Önce havyanın ucunu lehimi yapacağınız yere değdirin, oranın iyice ısınmasını bekleyin ve lehimi havyanın ucuna değil ısıttığınız yere değdirin. Lehimin orada iyice erimesini bekleyin. Lehim homojen bir şekilde eridikten bir süre sonra havyayı geri çekin. Yaptığınız lehim donuk olmamalı parlak olmalı ve bir mercimek tanesi gibi lehimlenecek alanı kaplamalı. Lüzumundan fazla lehim kullanılmamalı.
UNUTMAYIN !
LEHİMİ HAVYANIN UCUNA DEĞİL LEHİMLENECEK YERE DEĞDİRİN
İddia ederim yüz kişiden doksanı lehimi havyanın ucunda eritir. Lehimi yaptığınız yerde çok fazlada tutmayın ya lehim yapacağınız yeri yada lehim yapacağınız elemanı yakma riskiniz vardır.Basit gibi görünmesine rağmen inanın lehim yapmak bir uzmanlık işidir. Herkes lehim yaptığını zanneder, ancak yaptığı lehim değil bir metali eriterek bir yerlere dökmektir. Elimden geldiğince ve dilimin döndüğünce sizlere çok önemli olduğuna inandığım bir konuda basit ama faydalı bilgi kırıntıları aktardığıma inanıyorum. Bu yazımı okuduktan sonra tatbikatta hata yapıp yapmadığınızı bir düşünün ve kendinizde bir hata tespit ettiyseniz düzeltmeye çalışın.
