İğne Oyalarında Motif ve Kompozisyonlar
İğne oyalarında motif ve kompozisyonlara fikir veren kaynakların başlıcalar ışunlardır:
Bitkiler: Yapraklar, çiçekler, ağaçlar, meyvalar, sebzeler.
Tabiat: Dağlar, kayalar, tepeler.
Canlılar: Hayvanlar, insanlar.
Geometrik şekiller, çeşitli eşya şekilleri.
Semboller.
Oya yapılış özellikleri.
Bitkiler. Oyacı modelini yapraklardan, çiçeklerden, ağaçlardan, mey* va ve sebzelerden seçer. Tabiatı ay* nen kopya ettiği gibi stilize de eder, Bu kaynaklardan fikir alınarak yapılan oyaların Alipaşa çınarı, Emir Sultan selvileri gibi özel adlarla anılanları vardır. Daha başkaları da kavaklar, selviler, karanfil, gül, nergis, lâle, hanımeli, çilek, dut, iğde, portakal, biber, menekşe, mine, papatya, zambak, bamya, enginar diye anılır.
Tabiat. Dağlardan, kayalardan, tepelerden fikir alınarak yapılan oyalar da vardır. Bunların başlıcaları şu adlarla anılır: Çayır, çemen, sıra dağlar, kesme kaya, kaya lar, sıra tepeler, dağ üstünde köprü, Duatepe, Alâettin Tepesi, Tekkedağ.
Canlılar. İnsanların, hayvanların empresyonist ve stilize görünüşleri şekillere geçirilmiştir. Başlıcaları şunlardır: Kuş gözü, tavşan kulağı, ördek ayağı, horoz ibiği, kuş dili, el, okullu kızlar.
Geometrik Şekiller ve Eşyalar. Cami kapıları, kubbeler, pencereler, köşkler, parmaklıklar, mezar taşları, küpe, ayna, zilli maşa, leğenibrik gibi eşyalardan yararlanan sanatçı bu şekillerden meydana getirdiği motiflerin arasına bitki motifleri de ekliyerek komposizyonunu tamamlar. Motifler daima hesaplıdır. Başlıcalan şu adlarla anılır:
Kuru kubbe, ışıklar penceresi, mezartası, sepet, yelpaze, hanım şemsiyesi, baklava dilimi, küpe, ayna, zil li maşa, ibrikleğen.
Semboller. Kadın kişiliğinin anlaşılmıyan djuygu ve kaprislerinin tatmin ve ifadesi olan kelimelerle adlandırılan oyalar çoğu zaman ifade ettikleri anlama benzemezler. Yapıldıkları yıllarda içerisinde bulundukları toplumun duygu ve yaşayışlarını belirttiklerinden bu adlar ayrıca önem taşırlar, çok ilgi çekicidirler.
Saray önü kavgası (Bursa), yandım alamadım, yar yara küstü, komşu çatlatan, ben gidiyorum arkamdan gel, kol kola kızlar, köçekler, halay oyunu, elti eltiye küstü, mecnun yuvası, âşık kirpiği, âfet tırnağı, Şehver Hanım kâkülü, kuş dili.
Yapılış özelliklerine göre de çeşitli adlar taşıyan oyalar vardır. İnce, kaba, sağvan, saçak, çifte, saç örgüsü.
