Dünyaya nasıl geldik, hiç düşündünüz mü? Canlılar annenin özel bir hücresiyle babanın özel hücresinin birleşmesi sonucunda oluşur. Birleşen hücreler annenin vücudunda gelişip büyür.
Doğum yalnızca insan türüne mi özgüdür? Daha önce doğum yapan bir hayvan gördünüz mü? Yavrularını doğuran hayvanlara örnek verebilir misiniz?
Canlıların soylarını sürdürebilmek için kendine benzer yeni bireyler oluşturmasına üreme denir.
İki farklı cinsiyetin oluşturduğu üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni canlının meydana gelmesine eşeyli üreme denir.
Erkek üreme hücresi olan sperm; baş, boyun ve kuyruk olmak üzere üç kımin yumurtaya doğru ilerlemesini sağlar. Hareket için de enerji gerekir. Spermin hareketi kuyrukla sağlanır. Buna göre, spermin kuyruk kısmında hangi organelin sayısı fazladır?
Dişi üreme hücresi olan yumurta, erkek üreme hücresi olan spermden daha büyüktür. Yumurtanın spermden büyük olmasının nedenini daha önce hiç düşündünüz mü? Neden yumurtanın kamçısı yok? O halde sperm mi yumurtayı bulur? Birleşme dişi vücudunda mı yoksa erkek vücudunda mı olur?
Eşeyli üremede üreme hücrelerini oluşturan özel bir bölünme ve döllenme görülür.
![PECJx.webp PECJx.webp](https://cerezforum.com.tr/data/attachments/104/104765-d08d4212cc57246b8026ef38ee09d018.jpg?hash=AMLaOfZIA1)
Canlının kendine benzer bireyler oluşturabilmesi için yumurta ve spermin döllenmesi gerekir. Bu olay annenin bedeninde gerçekleşir. Şimdi yumurta ve spermin üretildiği dişi ve erkek üreme sistemini inceleyelim.Dişi üreme sisteminde, karın boşluklarında yumurtalıklar bulunur. Yumurtalıklarda yumurta üretilir. Yumurta kanalı döl yatağı ile yumurtalık arasındaki bağlantıyı sağlar. Yumurtanın döllenmesiyle oluşan embriyo, döl yatağına tutunur ve gelişimini burada sürdürür. Döl yolu, döl yatağına kadar uzanır. Spermlerin döl yatağına iletilmesini sağlar. Yumurta oluşumu ergenlik döneminde başlar ve menopoz olarak adlandırılan 50li yaşlarda sona erer. Erkek üreme sistemini inceleyecek olursak, ergin erkeklerin testislerinde spermler üretilir. Vücut sıcaklığı sperm üretimi için çok yüksek olduğundan testisler vücut dışındadır. Testislerde üretilen spermler, sperm kanalı ile penise iletilir. Erkek üreme sisteminde yardımcı bezler (prostat gibi) spermlerin pe-nis ile dışarı atılmasını sağlar. Sperm oluşu-mu ergenlikte başlar, ileri yaşlara kadar devam eder.
Babanın üreme hücresi sperm, annenin üreme hücresi yumurta ile annenin yumurta kanalında birleşerek zigotu oluşturur. Bu olaya döllenme denir. Başka spermin yumurtaya girmemesi için yumurta etrafında bir zar oluşur. Bu durumda zigotta anne ve babadan gelen birer hücre çekirdeği birleşmiştir.
Zigot oluştuktan sonra hızlı şekilde bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. Bu arada annenin döl yatağı, embriyonun gelişimine uygun bir ortam hazır-lamak için bir takım değişimlere uğrar. Döl yatağının çeperleri kalınlaşır ve kan damarları bakımından zenginleşir. Bu sayede embriyonun içinde rahat ede-ceği yumuşak bir yatak oluşur. Embriyo döl yatağına tutunarak gelişimine devam eder ve fetusu oluşturur. Yandaki şekilde yumurtalıkta yumurtanın oluşumu, yu-murta ve spermin döllenmesi ve döllenmemiş yumur-tanın döl yatağına tutunmasını görüyorsunuz.
EMBRİYONUN YOLCULUĞU
Embriyo döl yatağında gelişir. Bu ortamda embriyo ile anne arasında besin alışverişini plasenta sağlar. Zigot, embriyoyu oluşturmak için bölünmeler geçirir. Zigot, bölünmeyle önce iki hücreli, daha sonra dört hücreli, sekiz hücreli olacak biçimde katlanarak hücre sayısını arttırır. Oluşan hücre yığını küreye benzer bir biçim alır. Daha sonra hücreler kenara çekilerek içi boş topu andıran bir şekil alır. Gelişmenin ileri evrelerine doğru bütün dokular bu tabakalardan oluşur.
![oYzcT.webp oYzcT.webp](https://cerezforum.com.tr/data/attachments/104/104766-4436107c4d71efb143847d6e0aca90cb.jpg?hash=UsMk2FY9ky)
Gebeliğin ilk haftalarında embriyonun çevresindeki koruyucu zardan döl yatağına doğru uzantılar oluşur. Bu uzantıların içinde kılcaldamarlar bulunur. Bu uzantılar ile bu bölgedeki döl yatağı duvarının dokularına, plasenta denir. Plasenta ve embriyo, göbek bağı ile birbirine bağlıdır. İnsanda embriyo nasıl korunur, beslenir, solunum yapar, büyür ve gelişir? Embriyo, gelişmesi sırasında gerekli olan bütün maddeleri plasenta aracılığı ile anneden alır. Artık maddeleri de plasenta yoluyla anneye verir. Anne karnında gelişmesini tamamlayan yavru, doğum yoluyla dünyaya gelir.
Bir bireyin canlılığının devamı için üreme gerekli midir? Bir canlı üreme olmadan da yaşamını sürdürebilir. Ancak üreme olmazsa dünyada türün devamı sağlanamaz. Bugün koruma altına alınmış bir çok canlı türü vardır. Bunlardan biri de pandalardır.
Zigotun arka arkaya bölünmeler geçirmesiyle oluşan embriyo, anne karnında plasenta aracılığıyla gelişmesini tamamlar. Embriyonun beslenmesi ve gelişmesi için plasenta oldukça elverişli bir yapıdadır. Plasenta, yavru doğana kadar anne ile embriyo arasında besin, oksijen ve artık madde aracılığı yapmakla taşımakla görevlidir.
Yeni doğmuş bir bebeğin göbeğindeki bağı gördünüz mü? Bu bağ bebekle anneyi bağlıyordu ve doğum sonrasında kesildi. Çünkü artık bebek besin ihtiyacını annesinin süt bezlerinden gelen sütü içerek karşılayacak.
Embriyonun anne karnında sağlıklı gelişmesi için anne adayının dikkat etmesi gereken etmenler şunlardır:
* Öncelikle anne kendi sağlığına dikkat etmelidir.
* Anne dengeli ve düzenli beslenmelidir.
* Annenin aldığı alkol ve uyarıcı maddeler de embriyonun gelişmesini olumsuz yönde etkiler. Alkol ve uyarıcı madde kullanan gebe annelerin bebeklerinde bedensel gerilik ve zeka gelişiminde anormallikler görülür.
* Anne, gebeliği süresince kesinlikle röntgen çektirmemelidir. Röntgen ışınları, embriyonun gelişmesini olumsuz etkileyerek sakat doğumlara neden olur. Özellikle de gebeliğin ilk aylarında çekilen röntgenin embriyoya olan olumsuz etkisi oldukça fazladır. Röntgen, X ışınlarıyla bebeğin kalıtım bilgisinde düzeltilemez anormalliklere neden olabilir. Oysa ultrason, gebelik boyunca bebeğin gelişimini görebilmek için kullanılabilir.
* Annenin sigara içmesi, karnındaki embriyoyu olumsuz etkiler. Sigara içen anne yeterince oksijen almadığından anne karnındaki bebek de (embriyo) oksijensiz kalır. Bunun sonucunda bebeğin beyin gelişiminde gerilikler olur.
* Annenin gebelik sırasında geçirdiği ateşli hastalıklar da bebeğin gelişimini olumsuz etkiler. Çünkü bebeğin bağışıklık sistemi gelişmediğinden savunmasızdır.
* Anne gebelik süresince doktor önerisi olmadan ilaç kullanmamalıdır.
Çocuğun Gelişimindeki Bazı Önemli Noktalar
Çocukluktan Ergenliğe Geçiş
Çocukluğunuzdan bu yana vücudunuzda bazı değişimler gözlüyor musunuz? Boy uzamasının en net gözlenebileceği yaş dönemleri hangileri? Kız ve erkekte bu yaş dönemlerinde farklar var mı?
İnsanın doğumundan sonra geçirdiği gelişme evrelerini bebeklik, çocukluk, ergenlik, erişkinlik ve yaşlılık olarak birbirinden ayırabiliriz.
Bebekler, sinir sisteminin gelişimi henüz tamamlanmadığından konuşamaz, ayakta duramaz. Çocukluktan ergenliğe geçişte belki de çok kısa sürede gerçekleşen değişimler gözlenir. Hormonların ve beslenmenin de etkinliği ile boy uzaması, üreme organlarının gelişimi, sesin değişmesi ve ruhsal bazı değişimler hızlı bir şekilde ortaya çıkabilir. Bu zamanlarda kendinizi yalnız hissettiğiniz oldu mu? Bu yalnızlığınızı giderecek neler yapıyorsunuz?
Ergenlik dönemini sağlıklı geçirmeniz son derece önemlidir. Arkadaş grubunuzda büyüme, gelişme ve ergenlik ile ilgili konuları konuşabilir ve sonuçlarını paylaşabilirsiniz.[/COLOR]
Doğum yalnızca insan türüne mi özgüdür? Daha önce doğum yapan bir hayvan gördünüz mü? Yavrularını doğuran hayvanlara örnek verebilir misiniz?
Canlıların soylarını sürdürebilmek için kendine benzer yeni bireyler oluşturmasına üreme denir.
İki farklı cinsiyetin oluşturduğu üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni canlının meydana gelmesine eşeyli üreme denir.
Erkek üreme hücresi olan sperm; baş, boyun ve kuyruk olmak üzere üç kımin yumurtaya doğru ilerlemesini sağlar. Hareket için de enerji gerekir. Spermin hareketi kuyrukla sağlanır. Buna göre, spermin kuyruk kısmında hangi organelin sayısı fazladır?
Dişi üreme hücresi olan yumurta, erkek üreme hücresi olan spermden daha büyüktür. Yumurtanın spermden büyük olmasının nedenini daha önce hiç düşündünüz mü? Neden yumurtanın kamçısı yok? O halde sperm mi yumurtayı bulur? Birleşme dişi vücudunda mı yoksa erkek vücudunda mı olur?
Eşeyli üremede üreme hücrelerini oluşturan özel bir bölünme ve döllenme görülür.
![PECJx.webp PECJx.webp](https://cerezforum.com.tr/data/attachments/104/104765-d08d4212cc57246b8026ef38ee09d018.jpg?hash=AMLaOfZIA1)
Canlının kendine benzer bireyler oluşturabilmesi için yumurta ve spermin döllenmesi gerekir. Bu olay annenin bedeninde gerçekleşir. Şimdi yumurta ve spermin üretildiği dişi ve erkek üreme sistemini inceleyelim.Dişi üreme sisteminde, karın boşluklarında yumurtalıklar bulunur. Yumurtalıklarda yumurta üretilir. Yumurta kanalı döl yatağı ile yumurtalık arasındaki bağlantıyı sağlar. Yumurtanın döllenmesiyle oluşan embriyo, döl yatağına tutunur ve gelişimini burada sürdürür. Döl yolu, döl yatağına kadar uzanır. Spermlerin döl yatağına iletilmesini sağlar. Yumurta oluşumu ergenlik döneminde başlar ve menopoz olarak adlandırılan 50li yaşlarda sona erer. Erkek üreme sistemini inceleyecek olursak, ergin erkeklerin testislerinde spermler üretilir. Vücut sıcaklığı sperm üretimi için çok yüksek olduğundan testisler vücut dışındadır. Testislerde üretilen spermler, sperm kanalı ile penise iletilir. Erkek üreme sisteminde yardımcı bezler (prostat gibi) spermlerin pe-nis ile dışarı atılmasını sağlar. Sperm oluşu-mu ergenlikte başlar, ileri yaşlara kadar devam eder.
Babanın üreme hücresi sperm, annenin üreme hücresi yumurta ile annenin yumurta kanalında birleşerek zigotu oluşturur. Bu olaya döllenme denir. Başka spermin yumurtaya girmemesi için yumurta etrafında bir zar oluşur. Bu durumda zigotta anne ve babadan gelen birer hücre çekirdeği birleşmiştir.
Zigot oluştuktan sonra hızlı şekilde bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. Bu arada annenin döl yatağı, embriyonun gelişimine uygun bir ortam hazır-lamak için bir takım değişimlere uğrar. Döl yatağının çeperleri kalınlaşır ve kan damarları bakımından zenginleşir. Bu sayede embriyonun içinde rahat ede-ceği yumuşak bir yatak oluşur. Embriyo döl yatağına tutunarak gelişimine devam eder ve fetusu oluşturur. Yandaki şekilde yumurtalıkta yumurtanın oluşumu, yu-murta ve spermin döllenmesi ve döllenmemiş yumur-tanın döl yatağına tutunmasını görüyorsunuz.
EMBRİYONUN YOLCULUĞU
Embriyo döl yatağında gelişir. Bu ortamda embriyo ile anne arasında besin alışverişini plasenta sağlar. Zigot, embriyoyu oluşturmak için bölünmeler geçirir. Zigot, bölünmeyle önce iki hücreli, daha sonra dört hücreli, sekiz hücreli olacak biçimde katlanarak hücre sayısını arttırır. Oluşan hücre yığını küreye benzer bir biçim alır. Daha sonra hücreler kenara çekilerek içi boş topu andıran bir şekil alır. Gelişmenin ileri evrelerine doğru bütün dokular bu tabakalardan oluşur.
![oYzcT.webp oYzcT.webp](https://cerezforum.com.tr/data/attachments/104/104766-4436107c4d71efb143847d6e0aca90cb.jpg?hash=UsMk2FY9ky)
Gebeliğin ilk haftalarında embriyonun çevresindeki koruyucu zardan döl yatağına doğru uzantılar oluşur. Bu uzantıların içinde kılcaldamarlar bulunur. Bu uzantılar ile bu bölgedeki döl yatağı duvarının dokularına, plasenta denir. Plasenta ve embriyo, göbek bağı ile birbirine bağlıdır. İnsanda embriyo nasıl korunur, beslenir, solunum yapar, büyür ve gelişir? Embriyo, gelişmesi sırasında gerekli olan bütün maddeleri plasenta aracılığı ile anneden alır. Artık maddeleri de plasenta yoluyla anneye verir. Anne karnında gelişmesini tamamlayan yavru, doğum yoluyla dünyaya gelir.
Bir bireyin canlılığının devamı için üreme gerekli midir? Bir canlı üreme olmadan da yaşamını sürdürebilir. Ancak üreme olmazsa dünyada türün devamı sağlanamaz. Bugün koruma altına alınmış bir çok canlı türü vardır. Bunlardan biri de pandalardır.
Zigotun arka arkaya bölünmeler geçirmesiyle oluşan embriyo, anne karnında plasenta aracılığıyla gelişmesini tamamlar. Embriyonun beslenmesi ve gelişmesi için plasenta oldukça elverişli bir yapıdadır. Plasenta, yavru doğana kadar anne ile embriyo arasında besin, oksijen ve artık madde aracılığı yapmakla taşımakla görevlidir.
Yeni doğmuş bir bebeğin göbeğindeki bağı gördünüz mü? Bu bağ bebekle anneyi bağlıyordu ve doğum sonrasında kesildi. Çünkü artık bebek besin ihtiyacını annesinin süt bezlerinden gelen sütü içerek karşılayacak.
Embriyonun anne karnında sağlıklı gelişmesi için anne adayının dikkat etmesi gereken etmenler şunlardır:
* Öncelikle anne kendi sağlığına dikkat etmelidir.
* Anne dengeli ve düzenli beslenmelidir.
* Annenin aldığı alkol ve uyarıcı maddeler de embriyonun gelişmesini olumsuz yönde etkiler. Alkol ve uyarıcı madde kullanan gebe annelerin bebeklerinde bedensel gerilik ve zeka gelişiminde anormallikler görülür.
* Anne, gebeliği süresince kesinlikle röntgen çektirmemelidir. Röntgen ışınları, embriyonun gelişmesini olumsuz etkileyerek sakat doğumlara neden olur. Özellikle de gebeliğin ilk aylarında çekilen röntgenin embriyoya olan olumsuz etkisi oldukça fazladır. Röntgen, X ışınlarıyla bebeğin kalıtım bilgisinde düzeltilemez anormalliklere neden olabilir. Oysa ultrason, gebelik boyunca bebeğin gelişimini görebilmek için kullanılabilir.
* Annenin sigara içmesi, karnındaki embriyoyu olumsuz etkiler. Sigara içen anne yeterince oksijen almadığından anne karnındaki bebek de (embriyo) oksijensiz kalır. Bunun sonucunda bebeğin beyin gelişiminde gerilikler olur.
* Annenin gebelik sırasında geçirdiği ateşli hastalıklar da bebeğin gelişimini olumsuz etkiler. Çünkü bebeğin bağışıklık sistemi gelişmediğinden savunmasızdır.
* Anne gebelik süresince doktor önerisi olmadan ilaç kullanmamalıdır.
Çocuğun Gelişimindeki Bazı Önemli Noktalar
YAŞ | YAPABİLDİKLERİ |
---|---|
1.5 aylık | Görme sınırları içerisindeki nesnelere dikkat eder, konuşulduğu zaman gülümser, karın üstü düz yatar ve oturur pozisyona doğru getirilirken başını geriye atar. |
3 aylık | Kendiliğinden gülümser, ses çıkarır, gözleri ile hareketli nesneleri izler, otururken başını dik tutar ve eline konulan nesneleri tutar. |
6 aylık | Destekle oturabilir, omurgasını tutabilir, oyuncaklarla oynar. |
9 aylık | Kendi başına bir çok hareketi gerçekleştirir. Anne, baba kelimelerini söyler. |
1 yaşında | Yürümeye başlar, birkaç kelime konuşmaya ve bazı ufak tefek işleri becermeye başlar. |
1.5 yaşında | Davranışlar ve hareketlerin gelişimi süratle ilerler, bir çok şeyi kendi yapmaya başlar, çevreye ilgisi artar, söyleyebildiği kelime sayısı artmaya başlar. |
2 yaş | Tuvalet ihtiyacını söyler, 2-3 kelimeli cümleler kurabilir, bazı şeyleri kendi başına yapar. |
3 yaş | Sürekli soru sorar, üç tekerlekli bisiklete biner, ona kadar sayar, konuşmasında çoğul kullanabilir. |
4 yaş | Tuvalet ihtiyacını kendi giderir, sportif hareketlerde başarısı artar, şekil çizer ve renkleri öğrenmeye başlar. |
5 yaş | Kendi başına giyinip soyunabilir, el becerileri çok artar. 4-5 haneli sayıları tekrarlayabilir. |
Çocukluktan Ergenliğe Geçiş
Çocukluğunuzdan bu yana vücudunuzda bazı değişimler gözlüyor musunuz? Boy uzamasının en net gözlenebileceği yaş dönemleri hangileri? Kız ve erkekte bu yaş dönemlerinde farklar var mı?
İnsanın doğumundan sonra geçirdiği gelişme evrelerini bebeklik, çocukluk, ergenlik, erişkinlik ve yaşlılık olarak birbirinden ayırabiliriz.
Bebekler, sinir sisteminin gelişimi henüz tamamlanmadığından konuşamaz, ayakta duramaz. Çocukluktan ergenliğe geçişte belki de çok kısa sürede gerçekleşen değişimler gözlenir. Hormonların ve beslenmenin de etkinliği ile boy uzaması, üreme organlarının gelişimi, sesin değişmesi ve ruhsal bazı değişimler hızlı bir şekilde ortaya çıkabilir. Bu zamanlarda kendinizi yalnız hissettiğiniz oldu mu? Bu yalnızlığınızı giderecek neler yapıyorsunuz?
Ergenlik dönemini sağlıklı geçirmeniz son derece önemlidir. Arkadaş grubunuzda büyüme, gelişme ve ergenlik ile ilgili konuları konuşabilir ve sonuçlarını paylaşabilirsiniz.[/COLOR]