YoRuMSuZ
Biz işimize bakalım...
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte internetin bilgi paylaşımının merkezi noktasına geldiğini söyleyebiliriz. Bilgi paylaşımının yanı sıra internet aynı zamanda bilgi hırsızlığı ve iktibas açısından da yoğun problemlerin yaşandığı bir ortam oldu. Artık insanlar basılı eserler yerine ürettikleri makale, deneme, proje vs. lerini daha ekonomik ve yayımı daha kolay olduğundan internet üzerinden yayınlamaktadırlar. Yürürlükteki mevzuat yetersiz olduğundan internette yayım sahibi haklarını nasıl koruyacağını bilmediği gibi iyiniyetli olarak alıntı yapan kişiler de alıntının sınırını ve nasıl yapılması gerektiğini bilmemektedir.
a) İnternet Sitelerindeki Yayınlanlardan Alıntı Yapmak Yasal Mı?
İnternet sitesinden alıntı yapmayı haber alıntısı ve internette yayınlanan eserler olarak ikiye ayırmakta fayda var. Yazımızda üzerinde duracağımız özellikle internette yayınlanan eser niteliğindeki makale, deneme vs. ler ile İnternet haber sitelerinden haber ve köşe yazısı alıntısı yapmak olacaktır.
İnternet Sitelerinde Yayınlanan İlmi ve Edebi Eserlerden Alıntı Yapmak
İnternet sitesinde yayınlanan ilmi ve edebi eserler Fikir ve Sanat Eserleri mevzuatına tabidir. İnternet sitelerinde yayınlanan ilmi ve edebi nitelikte bulunan makale, deneme ve benzerlerini eser olarak nitelendirebiliriz. Örneğin bir hukukçunun Bilişim Hukuku ile ilgili bir makalesini internette yayınlaması ve sonrasında bu makalenin kısmen ya da tamamen başka internet sitelerinde ya da farklı ortamlarda izinsiz ve kaynağı belirtilmeden yayınlanması Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırılık teşkil eder. Söz konusu kanunun 71 maddesi incelendiğinde özetle;
1- Bir eseri hak sahibinin yazılı izni olmaksızın yayınlamanın,
2- Başkasının eserine kendi eseri gibi ad koymanın,
3- Bir eserden kaynak göstermeksizin alıntı yapmanın,
4- Eserle ilgili yetersiz, aldatıcı kaynak göstermenin,
5- Eseri tanınmış başka bir kimsenin adıyla çoğaltmanın ve yayımlamanın, suç olarak düzenlediğini görmekteyiz.
Yukarıda 5 madde halinde saydığımız suçların yaptırımı hapis cezası ve para cezası olarak belirlenmiştir. Bu sebeple internet sitelerinden izinsiz olarak ilmi ve edebi nitelikte makale, deneme ve benzerlerinden alıntı yapanların bu konuda dikkatli olmaları gerekmektedir. Bunun yanında yapılan alıntı başkasının emeği ve çabasından çıkar sağlamaya yönelik paraziter bir davranış kabul edilerek haksız rekabetin konusu olabileceği gibi ortaya koyduğu eserinden yasaya aykırı olarak alıntı yapılan hak sahibi bu konuda tecavüzün ref’i yani tecavüzün kaldırılması davasını da açabilecektir.
İnternet Sitelerinden Haber ve Köşe Yazısı Alıntısı Yapmak
İnternet sitelerinden haber ve köşe yazısı alıntısı yapma konusunda mevcut mevzuat üzerinden kesin bir değerlendirme yapmak oldukça zordur. Ancak TBMM gündeminde bulunan tasarı ile süreli yayınların tanımı içerisinde internet haber siteleri eklenmek suretiyle bu soruna çözüm bulunacaktır. Teknolojinin geldiği nokta itibariyle artık basın denildiği zaman internet haber sitelerinin basın olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 36. Maddesi haberlerin kaynak gösterilme suretiyle alıntılanmasına izin vermektedir. Bunun dışında hakkı saklı tutulmamışsa günlük, siyasi, iktisadi konulara ilişkin makale, köşe yazısı ve benzerlerinin de kaynak gösterilerek alıntılanmasında sakınca yoktur. Ancak 5187 sayılı yalnız Basın Kanunu’nun 24. Maddesi gazete ve dergilerde yayınlanan haberleri de hakkı mahfuz tutulduğu takdirde yayımlanmasını para cezası yaptırımına tabi tutmaktadır. Söz konusu Basın Kanunu değişikliği tasarısı yasalaşırsa haber siteleri haberlerin hakkını mahfuz tutmak yoluyla haberlerini kaynak göstererek haber yapanlara karşı dahi yasal yollara başvurma hakkına sahip olacaklardır. Bu oldukça tehlikeli ve Anayasal hak olan haber alma özgürlüğü ile de bağdaşmayan bir durumdur. Yani Basın Kanunundaki Değişiklik Tasarısı yasalaşırsa internet haber siteleri ile ilgili çözüm getirmekle birlikte yeni problemler ortaya çıkarma ihtimali de bulunmaktadır. Bu sebeple karışıklığı mahal vermemek için Basın Kanunu’nun 24/2 maddesinin 2. Fıkrası şu şekilde olmalıdır;
“Halka yayılmış bulunan günlük olay ve haberler hariç bu eserleri, yeniden yayım hakkı saklı tutulmuş olmasına rağmen, süreli yayın sahibinin izni olmadan yeniden yayımlayanlar yirmimilyar liradan kırkmilyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.”
Basın Kanunun madde 24/2 ile ilgili önerim, fıkranın başına “Halka yayılmış bulunan günlük olay ve haberler hariç” ifadesinin eklenerek karışıklığın giderilmesi ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile uyumlu bir düzenleme yapılmasıdır.
İnternet sitesinden haber alıntılanması hususunda fikrimi özetlersem haberler kaynak gösterilerek serbestçe alıntılanabilir. Haber alma özgürlüğünün olduğunu ve kamu yararı olduğu da var sayıldığında ve kaynak gösterildiğinde haksız rekabetten söz edilemez. Yine günlük siyasi, toplumsal ve ekonomik meseleler ile ilgili makale, köşe yazı ve benzerlerinin de eğer yayım hakkı saklı tutulmadığı takdirde serbestçe alıntılanabilir. Ancak yayım hakkı mahfuz tutulmuşsa bu konuda yayın sahibinden izin alınması gerekmektedir.
b) Alıntı Nasıl Yapılmalıdır?
Alenileşmiş bir eserden başka bir eserde kullanılmak üzere alıntı yapılabilir. Alıntı belli olacak şekilde yapılmakla birlikte eserin sahibi ve eser belirtilmeli ayrıca bu kısmın alındığı yerin de belirtilmesi gerekir. Bunun dışında bir eserin içeriğini aydınlatmak maksadıyla yayınlanan eserlerde maksadı aşmamak koşuluyla içeriği aydınlatılacak eserden alıntı yapılabilir. Yine haber ve köşe yazısı alıntıları kaynağı açık şekilde gösterilerek yapılmalı, kaynağın adı müstear ad kullanıyor olsa dahi bu belirtilmelidir.
c) Kaynak Göstermemenin Sorumluluğu Nedir?
Kaynak göstermenin haksız rekabet hükümlerine tabi olduğu gibi Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 71. Maddesinde yer alan hapis cezası ve para cezası ile Basın Kanunu’nun 24 maddesinde belirlenen para cezaları ile cezalandırılabilirler. Ayrıca hak sahibi, kaynak göstermeden alıntı yapana karşı tecavüzün kaldırılması davası da açabilir?
d) Alıntı Yapmak Haksız Rekabet mi Meydana Getiriyor?
Başkasının emeği ve çabasından çıkar sağlama şeklide paraziter davranışlar haksız rekabetin konusunu teşkil edecektir. Bu sebeple kaynak göstermeden alıntı yapmak, ya da izin alınması gereken hallerde izin almaksızın kaynak gösterilerek alıntı yapılması, yanıltıcı ve aldatıcı kaynak gösterilmesi ya da eseri ünlü birinin adıyla yayınlanmasının haksız rekabet hükümlerine tabi olduğu fikrindeyim. Ancak yukarıda da belirttiğim gibi kaynağı gösterildiği takdirde haber ve günlük olayların yayınlanması hiçbir şekilde izne tabi tutulmayarak haber alma özgürlüğü korunmalıdır.
a) İnternet Sitelerindeki Yayınlanlardan Alıntı Yapmak Yasal Mı?
İnternet sitesinden alıntı yapmayı haber alıntısı ve internette yayınlanan eserler olarak ikiye ayırmakta fayda var. Yazımızda üzerinde duracağımız özellikle internette yayınlanan eser niteliğindeki makale, deneme vs. ler ile İnternet haber sitelerinden haber ve köşe yazısı alıntısı yapmak olacaktır.
İnternet Sitelerinde Yayınlanan İlmi ve Edebi Eserlerden Alıntı Yapmak
İnternet sitesinde yayınlanan ilmi ve edebi eserler Fikir ve Sanat Eserleri mevzuatına tabidir. İnternet sitelerinde yayınlanan ilmi ve edebi nitelikte bulunan makale, deneme ve benzerlerini eser olarak nitelendirebiliriz. Örneğin bir hukukçunun Bilişim Hukuku ile ilgili bir makalesini internette yayınlaması ve sonrasında bu makalenin kısmen ya da tamamen başka internet sitelerinde ya da farklı ortamlarda izinsiz ve kaynağı belirtilmeden yayınlanması Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırılık teşkil eder. Söz konusu kanunun 71 maddesi incelendiğinde özetle;
1- Bir eseri hak sahibinin yazılı izni olmaksızın yayınlamanın,
2- Başkasının eserine kendi eseri gibi ad koymanın,
3- Bir eserden kaynak göstermeksizin alıntı yapmanın,
4- Eserle ilgili yetersiz, aldatıcı kaynak göstermenin,
5- Eseri tanınmış başka bir kimsenin adıyla çoğaltmanın ve yayımlamanın, suç olarak düzenlediğini görmekteyiz.
Yukarıda 5 madde halinde saydığımız suçların yaptırımı hapis cezası ve para cezası olarak belirlenmiştir. Bu sebeple internet sitelerinden izinsiz olarak ilmi ve edebi nitelikte makale, deneme ve benzerlerinden alıntı yapanların bu konuda dikkatli olmaları gerekmektedir. Bunun yanında yapılan alıntı başkasının emeği ve çabasından çıkar sağlamaya yönelik paraziter bir davranış kabul edilerek haksız rekabetin konusu olabileceği gibi ortaya koyduğu eserinden yasaya aykırı olarak alıntı yapılan hak sahibi bu konuda tecavüzün ref’i yani tecavüzün kaldırılması davasını da açabilecektir.
İnternet Sitelerinden Haber ve Köşe Yazısı Alıntısı Yapmak
İnternet sitelerinden haber ve köşe yazısı alıntısı yapma konusunda mevcut mevzuat üzerinden kesin bir değerlendirme yapmak oldukça zordur. Ancak TBMM gündeminde bulunan tasarı ile süreli yayınların tanımı içerisinde internet haber siteleri eklenmek suretiyle bu soruna çözüm bulunacaktır. Teknolojinin geldiği nokta itibariyle artık basın denildiği zaman internet haber sitelerinin basın olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 36. Maddesi haberlerin kaynak gösterilme suretiyle alıntılanmasına izin vermektedir. Bunun dışında hakkı saklı tutulmamışsa günlük, siyasi, iktisadi konulara ilişkin makale, köşe yazısı ve benzerlerinin de kaynak gösterilerek alıntılanmasında sakınca yoktur. Ancak 5187 sayılı yalnız Basın Kanunu’nun 24. Maddesi gazete ve dergilerde yayınlanan haberleri de hakkı mahfuz tutulduğu takdirde yayımlanmasını para cezası yaptırımına tabi tutmaktadır. Söz konusu Basın Kanunu değişikliği tasarısı yasalaşırsa haber siteleri haberlerin hakkını mahfuz tutmak yoluyla haberlerini kaynak göstererek haber yapanlara karşı dahi yasal yollara başvurma hakkına sahip olacaklardır. Bu oldukça tehlikeli ve Anayasal hak olan haber alma özgürlüğü ile de bağdaşmayan bir durumdur. Yani Basın Kanunundaki Değişiklik Tasarısı yasalaşırsa internet haber siteleri ile ilgili çözüm getirmekle birlikte yeni problemler ortaya çıkarma ihtimali de bulunmaktadır. Bu sebeple karışıklığı mahal vermemek için Basın Kanunu’nun 24/2 maddesinin 2. Fıkrası şu şekilde olmalıdır;
“Halka yayılmış bulunan günlük olay ve haberler hariç bu eserleri, yeniden yayım hakkı saklı tutulmuş olmasına rağmen, süreli yayın sahibinin izni olmadan yeniden yayımlayanlar yirmimilyar liradan kırkmilyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.”
Basın Kanunun madde 24/2 ile ilgili önerim, fıkranın başına “Halka yayılmış bulunan günlük olay ve haberler hariç” ifadesinin eklenerek karışıklığın giderilmesi ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile uyumlu bir düzenleme yapılmasıdır.
İnternet sitesinden haber alıntılanması hususunda fikrimi özetlersem haberler kaynak gösterilerek serbestçe alıntılanabilir. Haber alma özgürlüğünün olduğunu ve kamu yararı olduğu da var sayıldığında ve kaynak gösterildiğinde haksız rekabetten söz edilemez. Yine günlük siyasi, toplumsal ve ekonomik meseleler ile ilgili makale, köşe yazı ve benzerlerinin de eğer yayım hakkı saklı tutulmadığı takdirde serbestçe alıntılanabilir. Ancak yayım hakkı mahfuz tutulmuşsa bu konuda yayın sahibinden izin alınması gerekmektedir.
b) Alıntı Nasıl Yapılmalıdır?
Alenileşmiş bir eserden başka bir eserde kullanılmak üzere alıntı yapılabilir. Alıntı belli olacak şekilde yapılmakla birlikte eserin sahibi ve eser belirtilmeli ayrıca bu kısmın alındığı yerin de belirtilmesi gerekir. Bunun dışında bir eserin içeriğini aydınlatmak maksadıyla yayınlanan eserlerde maksadı aşmamak koşuluyla içeriği aydınlatılacak eserden alıntı yapılabilir. Yine haber ve köşe yazısı alıntıları kaynağı açık şekilde gösterilerek yapılmalı, kaynağın adı müstear ad kullanıyor olsa dahi bu belirtilmelidir.
c) Kaynak Göstermemenin Sorumluluğu Nedir?
Kaynak göstermenin haksız rekabet hükümlerine tabi olduğu gibi Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun 71. Maddesinde yer alan hapis cezası ve para cezası ile Basın Kanunu’nun 24 maddesinde belirlenen para cezaları ile cezalandırılabilirler. Ayrıca hak sahibi, kaynak göstermeden alıntı yapana karşı tecavüzün kaldırılması davası da açabilir?
d) Alıntı Yapmak Haksız Rekabet mi Meydana Getiriyor?
Başkasının emeği ve çabasından çıkar sağlama şeklide paraziter davranışlar haksız rekabetin konusunu teşkil edecektir. Bu sebeple kaynak göstermeden alıntı yapmak, ya da izin alınması gereken hallerde izin almaksızın kaynak gösterilerek alıntı yapılması, yanıltıcı ve aldatıcı kaynak gösterilmesi ya da eseri ünlü birinin adıyla yayınlanmasının haksız rekabet hükümlerine tabi olduğu fikrindeyim. Ancak yukarıda da belirttiğim gibi kaynağı gösterildiği takdirde haber ve günlük olayların yayınlanması hiçbir şekilde izne tabi tutulmayarak haber alma özgürlüğü korunmalıdır.
