İslam Dininde Namaz
İçerik
1-Kelime Kökü
2- Hadislere göre namaz
3 -Namazın Çeşitleri
4 -Namaz Vakitleri
4.1- Uygulama
5 -Rekat kavramı
6 -Namaz'ın kılınış ve tamamlanışı
6.1 -Namazın Şartları
7-Vakitler ve Rekat sayıları
Namaz İslam dininde bir ibadettir. İslam'ın beş şartından biridir.
Bir takım şartları yerine getirmek suretiyle belli vakitlerde eda edilir. İftitah tekbiri "Allahu Ekber" ile başlanılan, Kıyam (ayakta durmak), içinde Kırâat'ın (Kur'an-ı Kerim'den Fatiha suresi ile en az bir ayet olmak üzere zamm-ı sure okumak), Rüku (eğilmek/ tesbihattan sonra) " Semia'llâhu limen hamideh " "Rabbena lekel hamd" diyerek doğrulmak ve Sücud (secdeler, yere kapanma/tesbihat), sonrasında Ka'de (oturuş) şartları olan, içinde Tesbihat "Sübhane Rabbiye'l Azim, Sübhane Rabbiye'l A'la" olan ve selam "esselamü aleyküm ve rahmetullah" ile sona eren özel bir ibadettir.
Kelime Kökü
Namaz kılmak (Arapça: اقامةالصلاة; İkametü's-Salat), bir Kur'an kavramı olan ve Türkçe'ye pek çok dini kavramda olduğu gibi Selçuklular'ca Hintçe'den Farsça'ya geçmiş bir sözcük olarak İran'daki ateşetapanların "ateş önünde eğilmek" anlamına gelen Namazنماز kelimesi Salat kelimesi yerine kondu. Nitekim Namaz kelimesi Farsça'da fiil olup eğilmek suretiyle saygı sunmaktır. Salat kendi başına genel anlamda "dua"dır. İkametü's-Salat ise namaz kılmaktır.
Hadislere göre namaz
Allah inancını tevhid çerçevesinde kabul etmiş her müslümanın öncelikle yerine getirmesi gereken bir ibadettir ve bu bakımdan dinde yeri çok önemlidir. Kur'an-ı Kerim'de ;
"Sana vahyolunan kitabı oku, namazı dosdoğru kıl. Gerçekten namaz, hayasızlıktan ve fenalıktan alıkoyar." buyurulmaktadır.
Hadislere göre Namaz dinin direğidir. hadisi bu ibadetin önemini göstermektedir.
Emevi sonrası Sünni fıkıhçılara ve hadisçilere göre, Kur'an-ı Kerim'den sonra, İslam dininin en önemli yazılı kaynağı olarak kabul edilmiş olan Sahih-i Buhari de geçen bir hadis şöyledir :
Nebi dedi:
Sizden herhangi birinizin kapısı önünde bir nehir bulunsa, ve o kimse nehirde günde beş defa yıkansa kendisinde kirden bir şey kalır mı?
Dinleyenler:
"Hiç kir kalmaz Ya Rasûlallah!" diye cevap verdiler.
Peygamberimiz:
"İşte beş vakit namaz da buna benzer, Allah namazla günahları siler." buyurdu.
Ergenlik çağına girmiş her aklı başında müslümanın, farz olan namazları kılması İslam inancının gereğidir.
Namazın Çeşitleri
Kur'an 'da namazın ne zaman kılınacağı hakkında toplam 3 ayet bulunmaktadır. Namazın dışında ibadet vakitleri hakkında geçen ayetlerde Anma kelimesi geçmektedir. (Bu ayetler Namaz vakitleri kısmında yer almaktadır.)
Uygulamadaki Namaz çeşitleri;
* Farz Namazlar
Sünni fıkıhçılara göre günlük kılınan beş vakit namaz her müslümana farzdır. Bunların dışında erkeklere farz olan cuma namazı ve farz-ı kifaye olan cenaze namazı vardır.
* Cuma Namazı
Ayrıca gün içinden başka olarak bir gün için özel ibadet vakti de Kur'an 'da bulunmaktadır. İnananlar, Cum'a Sûresi'nin 9. Ayetinde -Cuma günü tabiri geçerek- o gün çağrı yapıldığında ibadete gitmeleri için uyarılmışlardır
Cum'a Sûresi 9. Ayet:
62:9 : Ey inananlar! Cuma günü, namaz/dua için çağrı yapıldığında, Allah'ı anmaya/Allah'ın Zikri'ne koşun! Alış-verişi bırakın! Eğer bilirseniz bu sizin için daha hayırlıdır.
* Sünnet Namazları Kur'an'da böyle bir namazdan bahsedilmemektedir. Fakat İslamiyet tarihinde çeşitli mezheplerde farklılık gösterse de her vakit için ayrıca bir sünnet namazı bulunmaktadır.
* Vacib Namazlar
Kur'an'da böyle bir namazdan bahsedilmemektedir. Yine İslamiyet tarihinde çeşitli mezheplerde var olan namazlardandır. Vacip gerekli olan demektir. Din bilginlerine göre Farz NamazlarınıGünlük olarak yatsı namazından sonra kılınan vitir namazı ile bayram namazları vaciptir.
* Nafile Namazlar
Herhangi bir yükümlülüğü olmadan, içten gelerek kılınan namazlardır. Beş vakit namaza bağlı olan sünnetler, ramazan geceleri kılınan teravih namazları, kuşluk namazları, gece namazları başlıca nafile namazlardır.
* Cenaze Namazı
Kur'an'da böyle bir namazdan bahsedilmemektedir. Fakat vefat eden kişiler için geleneksel olarak var olan bir namaz çeşididir. Her ne kadar Kur'an da Yasin Sûresi 70. Ayeti'nde Kur'an için şu şekilde bahsedilmiştir.
36:70. Diri olanı uyarsın ve gerçeği örten nankörler/inkârcılar aleyhine söz hak olsun diye indirilmiştir.
Ölüler ile alakalı olarak Kur'an da geçen ayetler ise şu şekildedir.
Neml Sûresi 80. Ayet:
27:80 :Sen ölülere duyuramazsın, aynı şekilde arkalarını dönen sağırlara da çağrıyı duyuramazsın.
Rûm Sûresi 52. Ayet:
30:52 :Sen ne ölülere işittirebilirsin, ne de arkalarını dönüp giden sağırlara çağrıyı duyurabilirsin.
Namaz Vakitleri
Namazın Arapça manası olan Salat kelimesinin geçerek, ne zaman kılınması gerektiğini bildiren 3 ayet sırasıyla şunlardır;
Bakara Suresi 238. Ayet:
2:238 :Namazlara hele orta namazına dikkat edin ve Allah için boyun eğerek kalkıp namaza durun.
Hûd Sûresi 114. Ayet:
11:114 :“Gündüzün her iki tarafında ve geceye yakın olan saatlerinde namaz kıl ! Muhakkak ki, iyilik kötülükleri giderir. Bu ise, düşünebilenlere bir öğüttür.”
İsra Sûresi 78. Ayet:
17:78 :Güneşin batıya kaymasından, gecenin kararmasına kadar namazı kıl, bir de sabah namazını kıl. Çünkü sabah namazında, gece ve gündüz melekleri hazır bulunur.
Bu ayetlerin dışında da namaz(salat) kelimesi Kur'an da başka ayetlerde de geçmekte olsa da, yalnız bu 3 ayetlerde namazın hangi vakitlerde kılınması gerektiği bildirilmiştir.
Uygulama
Her namaz, kendi vakti girdikten sonra kılınır. Vakti girmeyen namaz kılınmaz. Her namazın kılınma vakti, kendi vakti girdikten sonra başlar, bir sonraki namazın giriş vaktine kadar devam eder.
Namazların her birinin belirli vakitleri vardır. Her namazın kendi vaktinde kılınması şarttır. Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulmuştur:
Namaz; mü'minler üzerine vakitlenmiş olarak (süreli-sınırlı zaman aralığında) yazılıdır."
Namaz vakitleri şu şekildedir :
1. Sabah Namazı :
Fıkıhçılar bu namazın vakti için sabaha karşı tan yerinin ağarmaya başlamasından, Güneş'in doğmasına kadar olan zamandır. 49.5° enleminin kuzeyinde bu ölçüt yılın altı ayında geçersizdir, buralarda altı ay boyunca gündoğumu olmaz.
2. Öğle Namazı
Fıkıhçılar, Kur'an'ın bu açık tanımna rağmen iki farklı görüş belirtirler; Güneş'in en tepede olduğu andan her şeyin gölgesinin bir veya iki misli oluncaya kadar devam eden zamandır.
3. İkindi Namazı
"ikindi" "ikinti" sözcüğü Türkçe'de "ikinci" sözcüğünün başka söylenişidir. Bu namaz adını, bu namaz vakti için fıkıhçılarca öğlenin ikinci vakti sayılmasından kaynaklanır. Fıkıhçılara göre, öğle namazı vaktinin bitiminden güneş batıncaya kadar olan zamandır.
4. Akşam Namazı
(Arapça: صلاة المغرب Salatü'l Mağrib): Fıkıhçılara göre, Güneş battıktan sonra başlayıp güneşin battığı yerde meydana gelen kızıllık kayboluncaya kadar olan zamandır.
5. Yatsı Namazı :
Fıkıhçılara ve hadisçilere göre, Akşam namazının vakti çıktıktan sonra başlayıp sabah namazının vakti girinceye kadar devam eden zamandır. Eski fıkıh kitapları Salatü'l Işayı ikiye ayırırlardı, ilkine Işa-ı Evvel, Akşam namazı; ikincisine de Işa-ı Ahir, Yatsı namazı derlerdi.
* Vitir Namazı: Vitir namazının vakti de yatsı namazının vaktidir. Ancak vitir namazı, yatsı kılındıktan sonra kılınır. Vitir namazi vaciptir.
* Teheccüd Namazı:Gece kılınan bir namazdır.
* Cuma Namazı:Öğle namazı vakti içinde vaktin başlama anından başlayarak, yerel yetkilinin belirlediği saatte topluca kılınır. Cuma Suresi, 1 ayetine göre "Ey o iman edenler! Cuma günü namaza çağrıldığınızda/namaz için toplandığınızda, Allah'ın zikrine koşun." denmesi yüzünden, Cuma günü kılınan Öğle Namazı tam vaktinde kılınmalıdır. Kur'an'a göre; Cuma günü haftalık toplantı günü olduğundan, Cuma günü namazı mülki ya da siyasi otorite kıldırır, Cuma günü kılınan Öğle namazına Cuma namazı denir. Bu namaza sonradan, Cuma namazının belli mesafe içinde tek yerde, ayni zamanda kılınması gerekliliği yüzünden, eşzamanlı olamaz kaygısıyla, ayrıca yeniden standart öğle namazı eklenmiştir. Oysa şimdiki fıkıhçılar neredeyse herkesin kolunda bile saat olmasını delil göstererek, artık bu kaygının gereksizliğini söylemektedirler.
* Teravih Namazı: Ramazan ayında yatsı namazından sonra kılınabilen sünnet bir namazdır.
* Bayram Namazı: Bayram günleri sabahleyin güneşin doğuşundan yaklaşık 50 dakika geçtikten sonra başlayıp güneşin tepe noktasına gelmesine kadar devam eden zamandır.
* Evvabin Namazı: Akşam namazı ile yatsı namazı arasında kılınır.
Namaz Kılınması Sakıncalı Olan Vakitler
Sünni fıkıhçılar ve hadisçilere göre Güneş'e tapanların ibadet vakitlerinde namaz kılmak mekruhtur.
Bu vakitler :
* Güneş doğarken saat sekizde
* Güneş tam tepe noktasına gelirken.
* Güneş açarken.( Kerahat vakti)
Rekat kavramı
Rekat namazın bir kıyam, bir rüku ile iki secdeden ibaret herbir bölümünün adıdır.
Namaz'ın kılınış ve tamamlanışı
* Niyyet, euzü besmele ile namaz kılmaya niyyet edilir. Örnek "fecir salatını ikamet etmeye / sabah namazını kılmaya" diye.
* Kıbleye yönelme, Bakara 2/142-150 ile Yunus 10/87 ayetleri gereği namaz kılarken Kabe'ye yönelinir.
* Kıyam, ayakta durulur. Namazdaki, zikirdeki, duadaki "Kıyam" ile ilgili ayetler Alu İmran 3/39,191; Nisa 4/103; Yunus 10/12; Zümer 39/9; Hac 22/26; Furkan 25/64. Mezhepsiz bazı kişilere göre -bu ayetlere rağmen- yalnızca farz namazlar için gereklidir, nafile, sünnet, mendup, müstehab ... namazlar için "kıyam" gerekli değildir.
Bir müslüman namaza başlarken, ellerini başının iki yanına kaldırarak Allahu ekber diye söylenen tekbir getirir. Buna iftitah tekbiri denilmektedir. Namazın rükünlerinde tekbir tekrarlanır.
* İftitah (Başlama) Tekbiri
Kıyam sırasında İftitah tekbiri alınır, çok eski İslamlık'tan önceki bir gelenekten olarak, şart olmaksızın eller iki yana kaldırılır, Tekbir alınır/ "Allahü ekber" denir.
* Kıraat (Okuma)
Gene Kıyam sırasında İfittah tekbiri'nden sonra Kıraat edilir, Müzzemmil Suresi 20. ayet gereği, Kur'an'dan kolaya gelen/bilinen bir kısım okunur. (Resulullah Muhammed SS, Siyer aktarımına göre "fatihasız namaz olmaz", "fatiha yedi ayettir" demiştir.
* Rüku (Eğilme)
Kıraat'tan sonra, tekbir ile Rüku edilir. Rüku, dik durma/dikilme durumunun bozulması demektir, hafifçe kamburlaşmak demektir. Bu sırada Tesbih edilir/ "Sübhanallah ya da Sübhane Rabbiye'l Azim" denir. Rüku'dan sonra yeniden doğrulurken gene Tekbir getirilir/ "Allahü ekber" denir. Sonra da tekbir ile secdeye gidilir. "Rüku" ile ilgili ayetler Bakara 2/43,125; Alu İmran 3/43; Maide 5/55; Tevbe 9/112; Hac 22/26,77; Sad 38/24; Fetih 48/29; Mürselat 77/48.
* Secdeteyn (Fıkıhçılara göre Sücud), iki kez alnını yere değdirmek demektir. Bu sırada Tesbih edilir / "Sübhanallah ya da Sübhane Rabbiye'l a'lâ" denir. "Secde" ile ilgili ayetler Bakara 2/125; Alu İmran 3/43, 113; Nisa 4/102; Hac 22/26,77; Şuara 26/219; Zümer 39/9; Tevbe 9/112; "secdeteyn"de tesbihat ile ilgili ayet Araf 7/206; Hıcr 15/98; İnsan 76/26; Kaf 50/40
* Ka'de (Oturuş)
Secdeteyn sırasında iki secde arasında mecburi Ka'de / oturuş vardır. İki secde arsında gene secdeden kalkarken ve giderken tekbir alınır. "Ka'de" ile ilgili ayetler Alu İmran 3/191; Nisa 4/103; Yunus 10/12 "Secdeteyn" den sonra gene Tekbir ile İkinci Kıyam'a kalkılır / ayağa kalkılır. İkinci Kıyam'da gene istenirse Kur'an'dan kolaya gelen bir kısım Kıraat edilir. Sonra tekbir ile rüku edilir, Tesbihat edilir. Tekbir ile Kıyam edilip, Tekbir ile Secdeteyn'e gidilir, Tesbihat edilir. İkinci secde bitince istenirse Kıraat edilir. Vahiy Başyazmanı Zeyd bin Sabit, Resulullah'ın bu sırada Kur'an'dan sure okuduğunu nakletmektedir. Bu Kıraat yapılsın ya da yapılmasın, çevredekilerin namazın bittiğini anlaması için, önünden kimsenin geçmemesi engelinin kalktığını gösterilmesi için sağ ve sola Selam verilir / bu yalnızca "selam" sözcüğünden ibarettir. (EsSelamü aleyküm ve rahmetullah.)
Namazın Şartları
* Manevi Temizlik (Hadesten Taharet):Namazdan önce abdest, gerekli hallerde ise gusül abdesti almak.
* Maddi Temizlik (Necasetten Taharet): Namaz kılacak kişinin, bedeninde, üzerindeki elbisede ve namaz kılacağı yerde pislik varsa bunları temizlemek.
* Örtünmek (Setr-i Avret):Namaz kılacak kişinin vücudunda örtünmesi gereken yerleri örtmesi. (Erkeklerin göbek ile diz kapağı arasını (dizkapağı dahil), Kadınların yüz, el ve ayaklardan başka vücudunun her tarafını örtmeleri gerekir)
* Kıbleye Dönmek (İstikbal-i Kıble): Namazı kıbleye dönerek kılmak. (Bkz : Kıble)
* Vakit: Namazları kendi vakitleri içinde kılmak gerekir. Vakti gelmeden bir namazı kılmak caiz değildir.
* Niyet Etmek: Hangi namazı kıldığını bilmek ve kalbinde hatırlamaktır. Niyetin dil ile söylenmesi sünnettir.
* Niyet Etmek: Hangi namazı kıldığını bilmek ve kalbinde hatırlamaktır. Niyetin dil ile söylenmesi sünnettir.
Her vakit namazda kaç rekat vardır
Sabah Namazı dört rekattır: iki rekat sünnet ve sonra iki rekat farz ile eda edilir.
Öğle Namazı on rekattır : dörtrekat ilk sünnet, dört rekat farz ve iki rekat son sünnet
İkindi Namazı sekiz rekattır: dört rekat sünnet ve dört rekat farz
Akşam Namazı beş rekattır: üç rekat farz ve iki rekat sünnet
Yatsı Namazı onüç rekattır: dört rekat ilk sünnet, dört rekat farz, iki rekat son sünnet veen sonunda üç rekat vitir namazı.
