En az iki özne tarafından yapılabilen fiillerdir. Bu fiiller, fiillere -ş- eki getirilerek türetilir. Bazı fiiller ise kök olarak -ş- ile bitmiştir ve işteş özellik gösterir.
İşteş fiiller işin yapılışına göre iki grupta incelenir.
a. Karşılıklı yapılma bildirir
Yüklem durumundaki fiilin anlamında öznelerin işi birbirlerine karşı yaptıkları görülür.
Yolda karşılaşınca mutlaka selamlaşırlardı. cümlesine baktığımızda selamlaşmak eyleminin kişilerin karşılıklı yaptıkları bir iş olduğunu görürüz. İki kişi birbirine selam vermiştir.
Ortadaki elmaları paylaştılar.
Boş yere saatlerce tartıştılar.
Boksörler çok yaman dövüştüler. cümlelerindeki yüklemler karşılıklı yapılan işteş fiillerdir.
b. Birlikte yapılma bildirir
Bunlarda özneler işi birbirlerine karşı değil hep birlikte yaparlar. Yani karşıdan bir hareketin olduğu görülmez.
Çocuklar odaya girer girmez yemeklerin başına üşüştüler. cümlesinde üşüşme işini çocuklar hep birlikte yapmışlardır.
Kuzular otların arasından meleşiyor.
Kuşlar etrafta sevinçle uçuşuyor.
Çocuklar ağaçların arasında koşuşuyor. cümlelerindeki yüklemler birlikte yapılma bildiren işteş fiillerdir.
Okula bu sabah birlikte gittiler. cümlesinde de yüklem birlikte yapılma bildirir, ancak biz buna işteş diyemeyiz. Çünkü işteş fiiller, önceden de söylemiştik, mutlaka -ş- ile bitmelidir.
Yapıca -ş- ile biten her fiil elbette işteş değildir.
m genç yaşında dünyayı dolaştı. cümlesinde yüklem işteş değildir; çünkü karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı yoktur.
Bazı kaynaklarda nitelikte eşitlik adıyla işteş sınıfına alınan, oluş bildiren fiiller de vardır.
Elleri çalışmaktan nasırlaşmış.
Görmeyeli bir hayli güzelleşmiş.
Pantolonu, yerde oturmaktan kırışmış. cümlelerindeki yüklemler bu türdendir. Ancak bunlarda herhangi bir iş bildirme olmadığından işteş mantığına pek uygunluk görülmez. Sorularda da bunun işteş olduğuna dair bir ipucu verilmemiştir.
İşteş fiiller işin yapılışına göre iki grupta incelenir.
a. Karşılıklı yapılma bildirir
Yüklem durumundaki fiilin anlamında öznelerin işi birbirlerine karşı yaptıkları görülür.
Yolda karşılaşınca mutlaka selamlaşırlardı. cümlesine baktığımızda selamlaşmak eyleminin kişilerin karşılıklı yaptıkları bir iş olduğunu görürüz. İki kişi birbirine selam vermiştir.
Ortadaki elmaları paylaştılar.
Boş yere saatlerce tartıştılar.
Boksörler çok yaman dövüştüler. cümlelerindeki yüklemler karşılıklı yapılan işteş fiillerdir.
b. Birlikte yapılma bildirir
Bunlarda özneler işi birbirlerine karşı değil hep birlikte yaparlar. Yani karşıdan bir hareketin olduğu görülmez.
Çocuklar odaya girer girmez yemeklerin başına üşüştüler. cümlesinde üşüşme işini çocuklar hep birlikte yapmışlardır.
Kuzular otların arasından meleşiyor.
Kuşlar etrafta sevinçle uçuşuyor.
Çocuklar ağaçların arasında koşuşuyor. cümlelerindeki yüklemler birlikte yapılma bildiren işteş fiillerdir.
Okula bu sabah birlikte gittiler. cümlesinde de yüklem birlikte yapılma bildirir, ancak biz buna işteş diyemeyiz. Çünkü işteş fiiller, önceden de söylemiştik, mutlaka -ş- ile bitmelidir.
Yapıca -ş- ile biten her fiil elbette işteş değildir.
m genç yaşında dünyayı dolaştı. cümlesinde yüklem işteş değildir; çünkü karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı yoktur.
Bazı kaynaklarda nitelikte eşitlik adıyla işteş sınıfına alınan, oluş bildiren fiiller de vardır.
Elleri çalışmaktan nasırlaşmış.
Görmeyeli bir hayli güzelleşmiş.
Pantolonu, yerde oturmaktan kırışmış. cümlelerindeki yüklemler bu türdendir. Ancak bunlarda herhangi bir iş bildirme olmadığından işteş mantığına pek uygunluk görülmez. Sorularda da bunun işteş olduğuna dair bir ipucu verilmemiştir.
