Kanunî Devrinde Devlet İdaresi
Kanunî devrinde devlet idaresi çok sıkı bir nizam altındadır: Memurların terfii, tayinin, azli ve yer değiştirmesi padişahın bile bizzat riayet edip ihlâlinden büyük dikkat gösterdiği bir takım mevzuata tâbidir.
Memuriyetlerin verilmesinde ehliyet ve iktidardan başka hiçbir şeye kıymet verilmediği ecnebilerin ve hatta düşmanların bile itirafiyle sabittir. Kanunî’nin son devirlerinde senelerce Türkiye’de bulunmuş olan meşhur Avusturya sefiri Busberg diyor ki:
“...Tek bir kişi yoktu ki sahip olduğu rütbeyi kendi liyakat ve cesaretine borçlu bulunmasın. Hiç kimse filânın neslinden, filân, falanın soyundan gelmiş olmakla diğerlerinden yüksek bir mevkie çıkamaz. Herkesin vazife ve memuriyeti ne ise ona göre itibar edilir...
Sultan herkese memuriyet ve vazifesini bizzat tevcih eder. Bunu yaparken ne zenginliğe, ne anadan doğma, babadan gelme asalete bakar, ne de boş ricalara, istirhamlara, ne tavsiyelere... Bir adamın sahip olabileceği, nüfuz ve şöhreti hiç nazarı itibara alınmaz. Yalnız liyakatle dirayete bakar, karakter arar, fikrî kabiliyet ve istidadı düşünür. İşte herkes istidat, kabiliyet, bilgi, ahlâk ve karakterine göre bir işe tayin edilir.
Türkiye’de herkes kendi mevki ve istikbâlinin kurucusudur. Bunlar böyle küçük yerlerden, aşağılardan gelmiş olmaktan utanmak şöyle dursun, aksine bununla iftihar ederler. Ben ne idim. Çalışkanlığım doğruluğum sayesinde ne oldum!... derler. Türkler insanlarda meziyetin babadan oğula miras yoluyla intikal ettiğine bir miras gibi elde edildiğine inanmazlar. Bunu aslında Allâh’ın bir ihsanı, çalışmanın, zahmetin, gayretin ödülü sayarlar.
İşte böylece Osmanlı İmparatorluğunda namussuz, tembel, atıl, bilgisiz olanlar hiçbir zaman yüksek mevkilere tırmanamazlar.
Osmanlıların neye teşebbüs ederlerse başarılı olmalarının, bütün dünyada hâkim hâle gelebilmelerinin sebebi, hikmeti budur.”
Kanunî devrinde devlet idaresi çok sıkı bir nizam altındadır: Memurların terfii, tayinin, azli ve yer değiştirmesi padişahın bile bizzat riayet edip ihlâlinden büyük dikkat gösterdiği bir takım mevzuata tâbidir.
Memuriyetlerin verilmesinde ehliyet ve iktidardan başka hiçbir şeye kıymet verilmediği ecnebilerin ve hatta düşmanların bile itirafiyle sabittir. Kanunî’nin son devirlerinde senelerce Türkiye’de bulunmuş olan meşhur Avusturya sefiri Busberg diyor ki:
“...Tek bir kişi yoktu ki sahip olduğu rütbeyi kendi liyakat ve cesaretine borçlu bulunmasın. Hiç kimse filânın neslinden, filân, falanın soyundan gelmiş olmakla diğerlerinden yüksek bir mevkie çıkamaz. Herkesin vazife ve memuriyeti ne ise ona göre itibar edilir...
Sultan herkese memuriyet ve vazifesini bizzat tevcih eder. Bunu yaparken ne zenginliğe, ne anadan doğma, babadan gelme asalete bakar, ne de boş ricalara, istirhamlara, ne tavsiyelere... Bir adamın sahip olabileceği, nüfuz ve şöhreti hiç nazarı itibara alınmaz. Yalnız liyakatle dirayete bakar, karakter arar, fikrî kabiliyet ve istidadı düşünür. İşte herkes istidat, kabiliyet, bilgi, ahlâk ve karakterine göre bir işe tayin edilir.
Türkiye’de herkes kendi mevki ve istikbâlinin kurucusudur. Bunlar böyle küçük yerlerden, aşağılardan gelmiş olmaktan utanmak şöyle dursun, aksine bununla iftihar ederler. Ben ne idim. Çalışkanlığım doğruluğum sayesinde ne oldum!... derler. Türkler insanlarda meziyetin babadan oğula miras yoluyla intikal ettiğine bir miras gibi elde edildiğine inanmazlar. Bunu aslında Allâh’ın bir ihsanı, çalışmanın, zahmetin, gayretin ödülü sayarlar.
İşte böylece Osmanlı İmparatorluğunda namussuz, tembel, atıl, bilgisiz olanlar hiçbir zaman yüksek mevkilere tırmanamazlar.
Osmanlıların neye teşebbüs ederlerse başarılı olmalarının, bütün dünyada hâkim hâle gelebilmelerinin sebebi, hikmeti budur.”
