Kompleks, kelime olarak "karmaşık" anlamına gelebilir. Psikolojide bilinçsiz olarak kişinin ruhsal yaşantısını etkileyen düşünce karışıklıklarına kompleks denir. Kompleks kavramını tanımlarken verilen en önemli ve güzel örneklerden biri Sigmund Freud'un açıkladığı "Ödipus Kompleksi"dir Hadımlık kompleksi, Anal (makat) kompleksi ve Narsizm kompleksi kişioğlunun yaşantısını etkileyen diğer önemli komplekslerdir.
İlişkilerimizde bazen birini tanımlarken, "....ama çok kompleksli, birine alınıyor" veya "burnu çok havalarda, kimseyi görmüyor..." şeklinde ifadeler kullanırız... Yaşamın her alanında komplekslerle iç içe olabiliriz. En sık görülen aşşağılık kompleksidir. Kişi bunu değişik şekillerde gösterebilir, temelinde o insanın kendine olan güvensizliği ve hissettiği yetersizlik duygusu yatar. Böyle bir insan, ya her sözden ve davranıştan alınır ve ortama küsebilir, çabuk kırılır ya da hiç kimseyi beğenmeyecek, dikkate almayarak, tavrını ortaya koyar. Sürekli insanları eleştirir, ona buna çamur atar. Olayları hep kendi ekseninde görmeye çalışır. Bu bir çeşit büyüklük komplekslerine kayıştır...
Aşağılık kompleksinin oluşmasında en önemli etken çocukluk döneminin kötü geçmesidir. Anne baba ve öğretmenler çocuğu hep eleştirip, aşşağılamışsa, başkalarının çocuklarıyla mukayase etmişse, bu çocuk komplekse aday bir çocuktur.Veya aile içerisinde yoksulluk, yokluk çok fazla veya sürekli kavga, problem yaşanıyorsa; çocuğun temel ihtiyaçları dahi zamanında karşılanmıyor ve talepleri hep baskılanıyorsa; anne babası ayrılmış veya üvey evlat konumundaysa, başkasının yanında"evlatlık" besleme" vs. şeklinde bir statüdeyse bu çocuk ve gençlerde aşşağlık kompleksi gelişme riski vardır. Eğer bunlara bakan, çalıştıran insanlar, bu arada yetimhanelerde kalan çocukların idarecileri... sevgi, ilgi, şefkat ve destekle çocuklara yaklaşırsalar risk azalır. Diğer yandan gelir dağılımının çok dengesiz olduğu ülkelerde refah ve yokluk içinde yaşayan insanların bir birini görüp aynı ortamları paylaşması durumlarında, yoksulluk çeken insanlar bu insanlara karşı, özenti, öfke, kızgınlık , eziklik, aşşağılık kompleksi veya onlara zarar verme duygularını taşıyabilirler.Büyüklük kompleksinde de temelde kişinin kendisinden kaçış ve beğenmeyişi vardır. Kişi kendisinden rahatsızlık duymaktadır. Bu rahatsızlığı bastırmak için kendisini olmak istediği şekilde görür ve çevresine "bu konumdan seslenir", çok konuşabilir, yalanlar söyleyebilir. Erdemliği, dürüstlüğü, sevgisinin, insanlığın ne kadar yüce olduğunu anlatmaya çalışır. Anadolu'da bu tipler için, şeyhin kerameti kendisinden menkul derler... Psikolojide çok temel bir kuraldır. Bir insan hep ben iyiyim, doğruyum, dürüstüm, büyük insanım diyorsa, siz tersini algılayın psikoloji bilen insanlar, bu insanların nasıl "yakayı ele verdiklerini" zevkle izlerler. Narsist insanlarda burnu büyük, herkesi eleştiren, beğenmeyen büyüklük kompleksinde olan insanlardır. Bunların bir çoğu temeldeki yetersiz kişiliklerin verdiği acıyı tatmamak için, çok çalışmaya, başarılı olmaya çalışırlar, sürekli başkalarını eksik, kusurlu görürler ...
Aşırı şekilci, protokolcü, çok kibarca davranışlar, aşırı şüphecilik, kuşkuculuk, alınganlık davranışları da kişinin temeldeki yetersiz ve güvensiz kişiliğini ele verir... Sanatla, kültürle, bilimle, üretimle kendisini kanıtlayamayan insanların çoğu ayrıntılarla, kabukla, şekille, içi boş statülerle "kendi varoluşlarını yaşarlar. Bazen de komplekslerimiz bize başarılı bir insan olmanın kapılarını aralar ve "adam olmamıza" yardımcı olabilir. Eksikliğimizi kompanse etmek için yaptıklarımız, ürettiklerimizle gerçekten takdir topluyorsak, kendimize güvenimiz gelir... Motivasyonumuz artabilir. Daha sonra da kendimizi aşma ve değiştirme potansiyelimizle "şekillerle " değil de "özellikle" tatmin olmayı öğreniriz.Kompleks kelimesini her şeyde kullanabiliyoruz. Bir arkadaşımız istediğimiz bir yere gelmeyince, hayır deyince "kompleks yapıyor" diyebiliyoruz. Oysa kompleks çok boyutlu ve derin bir konudur.
Psikolojide çok önemli bir kompleks de (odipal)komplekstir. "Freud'a göre çocuklar 3.yaşından sonra anneyi, babayı karşı cins olarak da görmeye başlarlar. Erkek çocuğu annesini sevgi nesnesi ötesinde sevmeye başlar. Bu nedenle babayla rekabete girer ve onu kıskanır. Fakat baba tarafından iğdiş edilme korkusu nedeniyle bu rekabette babayla özdeşime döner. Buna pozitif odipal özdeşim denir. Negatif olduğunuzda ise erkek çocuk baba ile aşırı özdeşim kurup anneyle rakip görmesi halidir ki bu normal değildir.Odipus karmaşası kızlarda farklıdır. Freud'un ( kuramına ) göre: erkekte iğdişlik korkusu odipus karmaşasının çözümüne ve sönmesine doğru götürürken kızda penise imrenme, onu babaya doğru yaklaştırır. Freud'a göre bu döneme (fallik dönem) saplanan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir.
-Kız yada erkek çocuğunun yetişkin yaşamda anne babadan kopamayışı, bağımlı olmaları.
-Ebeveynlerden ayrılma ihtiyacı ve girişimi olunca aşırı suçluluk duyma.
-Evlilik kararını geciktirme, bir eş seçememe, çok zorlanma "kılı kırk yarma"
-Evlilik yaşamında eşi ile rahat ve mutlu olamama, anneye babaya karşı suçluluk duyma ve onlara aşırı düşkünlük gösterme.
-Çekingen, utangaç yapı, çabuk suçlama eğilimleri.
-Cinsel ilişkiden kaçınma, suçluluk, fanteziden yoksunluk, cinsel güçsüzlük korkuları, cinsel soğukluk.
-Bedenine aşırı düşkünlük, kendini dinleme.
-Bedenine zarar gelecek korkusu.
-Karşı cinse aşırı eleştiri getirme ve olumsuz tavırlar geliştirme ya da aşırı imrenme...
-Cinsel kimliğine karşı güvensizlik, cinsel kimlik sapmaları.
-Anne babalık rolleri benimsiyememe.
-Erkek çocuklarda annelerinin yanında eşine hakaret etme ve anneye aşırı sevgi gösterimi davranışı ya da annesinin yanında eşiyle hiç ilgilenmeme...
-Bu çocukların anne-babalarının, çocuklarını kendilerine aşırı bağımlı yetiştirmesidir.
-Ya da ebeveynlerin itici, baskıcı, korkutucu olmaları.
-Anne baba gibi özdeşim yapılacak birilerinin olmaması.
-Çocukların özgüvenden yoksun olmaları.
-Erken yaşta cinsel rolleri belirlenmesi, sorumlulukların verilmesi.
Bu anne babalar çocuklarının bağımsızlaşma girişimlerini bastırmış ve suçlamışlardır...
Netice olarak kompleksler, insan yaşamında insanın davranışlarını ciddi anlamda etkiler. Yani bana davranışını göster, kompleksinin ne olduğunu söyleyeyim" diyebiliriz.
İlişkilerimizde bazen birini tanımlarken, "....ama çok kompleksli, birine alınıyor" veya "burnu çok havalarda, kimseyi görmüyor..." şeklinde ifadeler kullanırız... Yaşamın her alanında komplekslerle iç içe olabiliriz. En sık görülen aşşağılık kompleksidir. Kişi bunu değişik şekillerde gösterebilir, temelinde o insanın kendine olan güvensizliği ve hissettiği yetersizlik duygusu yatar. Böyle bir insan, ya her sözden ve davranıştan alınır ve ortama küsebilir, çabuk kırılır ya da hiç kimseyi beğenmeyecek, dikkate almayarak, tavrını ortaya koyar. Sürekli insanları eleştirir, ona buna çamur atar. Olayları hep kendi ekseninde görmeye çalışır. Bu bir çeşit büyüklük komplekslerine kayıştır...
Aşağılık kompleksinin oluşmasında en önemli etken çocukluk döneminin kötü geçmesidir. Anne baba ve öğretmenler çocuğu hep eleştirip, aşşağılamışsa, başkalarının çocuklarıyla mukayase etmişse, bu çocuk komplekse aday bir çocuktur.Veya aile içerisinde yoksulluk, yokluk çok fazla veya sürekli kavga, problem yaşanıyorsa; çocuğun temel ihtiyaçları dahi zamanında karşılanmıyor ve talepleri hep baskılanıyorsa; anne babası ayrılmış veya üvey evlat konumundaysa, başkasının yanında"evlatlık" besleme" vs. şeklinde bir statüdeyse bu çocuk ve gençlerde aşşağlık kompleksi gelişme riski vardır. Eğer bunlara bakan, çalıştıran insanlar, bu arada yetimhanelerde kalan çocukların idarecileri... sevgi, ilgi, şefkat ve destekle çocuklara yaklaşırsalar risk azalır. Diğer yandan gelir dağılımının çok dengesiz olduğu ülkelerde refah ve yokluk içinde yaşayan insanların bir birini görüp aynı ortamları paylaşması durumlarında, yoksulluk çeken insanlar bu insanlara karşı, özenti, öfke, kızgınlık , eziklik, aşşağılık kompleksi veya onlara zarar verme duygularını taşıyabilirler.Büyüklük kompleksinde de temelde kişinin kendisinden kaçış ve beğenmeyişi vardır. Kişi kendisinden rahatsızlık duymaktadır. Bu rahatsızlığı bastırmak için kendisini olmak istediği şekilde görür ve çevresine "bu konumdan seslenir", çok konuşabilir, yalanlar söyleyebilir. Erdemliği, dürüstlüğü, sevgisinin, insanlığın ne kadar yüce olduğunu anlatmaya çalışır. Anadolu'da bu tipler için, şeyhin kerameti kendisinden menkul derler... Psikolojide çok temel bir kuraldır. Bir insan hep ben iyiyim, doğruyum, dürüstüm, büyük insanım diyorsa, siz tersini algılayın psikoloji bilen insanlar, bu insanların nasıl "yakayı ele verdiklerini" zevkle izlerler. Narsist insanlarda burnu büyük, herkesi eleştiren, beğenmeyen büyüklük kompleksinde olan insanlardır. Bunların bir çoğu temeldeki yetersiz kişiliklerin verdiği acıyı tatmamak için, çok çalışmaya, başarılı olmaya çalışırlar, sürekli başkalarını eksik, kusurlu görürler ...
Aşırı şekilci, protokolcü, çok kibarca davranışlar, aşırı şüphecilik, kuşkuculuk, alınganlık davranışları da kişinin temeldeki yetersiz ve güvensiz kişiliğini ele verir... Sanatla, kültürle, bilimle, üretimle kendisini kanıtlayamayan insanların çoğu ayrıntılarla, kabukla, şekille, içi boş statülerle "kendi varoluşlarını yaşarlar. Bazen de komplekslerimiz bize başarılı bir insan olmanın kapılarını aralar ve "adam olmamıza" yardımcı olabilir. Eksikliğimizi kompanse etmek için yaptıklarımız, ürettiklerimizle gerçekten takdir topluyorsak, kendimize güvenimiz gelir... Motivasyonumuz artabilir. Daha sonra da kendimizi aşma ve değiştirme potansiyelimizle "şekillerle " değil de "özellikle" tatmin olmayı öğreniriz.Kompleks kelimesini her şeyde kullanabiliyoruz. Bir arkadaşımız istediğimiz bir yere gelmeyince, hayır deyince "kompleks yapıyor" diyebiliyoruz. Oysa kompleks çok boyutlu ve derin bir konudur.
Psikolojide çok önemli bir kompleks de (odipal)komplekstir. "Freud'a göre çocuklar 3.yaşından sonra anneyi, babayı karşı cins olarak da görmeye başlarlar. Erkek çocuğu annesini sevgi nesnesi ötesinde sevmeye başlar. Bu nedenle babayla rekabete girer ve onu kıskanır. Fakat baba tarafından iğdiş edilme korkusu nedeniyle bu rekabette babayla özdeşime döner. Buna pozitif odipal özdeşim denir. Negatif olduğunuzda ise erkek çocuk baba ile aşırı özdeşim kurup anneyle rakip görmesi halidir ki bu normal değildir.Odipus karmaşası kızlarda farklıdır. Freud'un ( kuramına ) göre: erkekte iğdişlik korkusu odipus karmaşasının çözümüne ve sönmesine doğru götürürken kızda penise imrenme, onu babaya doğru yaklaştırır. Freud'a göre bu döneme (fallik dönem) saplanan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir.
-Kız yada erkek çocuğunun yetişkin yaşamda anne babadan kopamayışı, bağımlı olmaları.
-Ebeveynlerden ayrılma ihtiyacı ve girişimi olunca aşırı suçluluk duyma.
-Evlilik kararını geciktirme, bir eş seçememe, çok zorlanma "kılı kırk yarma"
-Evlilik yaşamında eşi ile rahat ve mutlu olamama, anneye babaya karşı suçluluk duyma ve onlara aşırı düşkünlük gösterme.
-Çekingen, utangaç yapı, çabuk suçlama eğilimleri.
-Cinsel ilişkiden kaçınma, suçluluk, fanteziden yoksunluk, cinsel güçsüzlük korkuları, cinsel soğukluk.
-Bedenine aşırı düşkünlük, kendini dinleme.
-Bedenine zarar gelecek korkusu.
-Karşı cinse aşırı eleştiri getirme ve olumsuz tavırlar geliştirme ya da aşırı imrenme...
-Cinsel kimliğine karşı güvensizlik, cinsel kimlik sapmaları.
-Anne babalık rolleri benimsiyememe.
-Erkek çocuklarda annelerinin yanında eşine hakaret etme ve anneye aşırı sevgi gösterimi davranışı ya da annesinin yanında eşiyle hiç ilgilenmeme...
-Bu çocukların anne-babalarının, çocuklarını kendilerine aşırı bağımlı yetiştirmesidir.
-Ya da ebeveynlerin itici, baskıcı, korkutucu olmaları.
-Anne baba gibi özdeşim yapılacak birilerinin olmaması.
-Çocukların özgüvenden yoksun olmaları.
-Erken yaşta cinsel rolleri belirlenmesi, sorumlulukların verilmesi.
Bu anne babalar çocuklarının bağımsızlaşma girişimlerini bastırmış ve suçlamışlardır...
Netice olarak kompleksler, insan yaşamında insanın davranışlarını ciddi anlamda etkiler. Yani bana davranışını göster, kompleksinin ne olduğunu söyleyeyim" diyebiliriz.
