Kopuntu veya diaspora (Eski Yunanca: διασπορά – "diaspora"), çok uzun bir zamandan beri bir kavim, ulus veya inanç mensuplarının ana yurtlarından koparak başka yerlerde azınlık olarak yaşamaları. Sözcük hem kopma eylemini hem de kopup azınlık olarak yaşayan kimseleri ifade eder.
Tarihçe
Eski Yunan'da diasporá kavramı, bir anakentten (metropolis) çıkarak dünyanın çeşitli yerlerinde koloniler kuran halk anlamına gelirdi. Daha sonraki dönemde sözcüğün en yaygın kullanım konusu, MÖ 586'daki Babil Esareti'nden sonra Yahudi kavminin tüm dünyaya dağılması oldu. Tevrat'ın Yunanca çevirisinde geçen "dünyanın tüm ülkelerine darmadağın olacaksınız" (Deuteronomy/Yasanın Tekrarı 28:25) ayeti muhtemelen sözcüğün bu ikinci anlamının ana kaynağıdır.
Yeryüzünün birçok ülkesine dağılan Yahudiler gibi, anavatanlarından çıkarak dünyanın çeşitli bölgelerine dağılan Türkler de tarihteki ünlü diaspora vakaları arasında sayılabilir.
Ermeni Diasporası
Günümüzde tıpkı Yahudiler gibi, dünyanın pek çok ülkesine dağılmış olarak yaşamalarına rağmen kavimsel kimliklerini kaybetmemekte direnen halklar arasında Ermeniler önemli bir yer tutar.
Modern Ermeni diasporası 1890'lı yıllarda Osmanlı Devleti'nde yaşayan Ermenilerin ekonomik ve siyasi nedenlerle Amerika kıtasına göç vermesiyle başlamış, 1915'ten sonra ülkelerinden ayrılan Anadolu Ermenilerinin dünyaya yayılmasıyla büyümüştür. 1980'lerden itibaren yine siyasi nedenlerle İran ve Lübnan'dan, ekonomik nedenlerle Ermenistan'dan dünyanın çeşitli yerlerine göçen Ermeniler, diaspora'ya yeni bir boyut eklemiştir.
Yahudi diasporası (ya da kısaca Diaspora, İbranice: גלות, Galut, Yidiş: Golus), Yehuda Krallığı ve Roma Yahudiyesi'nden sürgüne gönderilen ve ayrıca İsrail diyarı dışında yaşayan Yahudilere denir.
Modern İbranice'de "dağınık" anlamına gelen Tefutzot (תפוצות) kelimesi Alman asıllı Amerikan akademisyen Simon Rawidowicz tarafından 1930'larda kullanılmaya başlandı.
Diaspora'nın başlangıcının, Tevrat'ta da anlatıldığı üzere, Yehuda Krallığı'nın fethedilişi, Süleyman Mabedi'nin yıkılışı (~MÖ 586) ve nüfusun kovulduğu zaman olan MÖ 6. yy olduğu kabul edilir. İkinci büyük sürgün olayı ise Kudüs Tapınağı'nın yıkılması ve akabinde gerçekleşen Bar Kohba İsyanı'nın ardından Yahudilerin Yahudiye'den kovulmasıyla 1. ve 2. yy'larda gerçekleşti fakat uzmanlar bunu azletmektedir.
Ardından Orta Doğu'da, örneğin Büyük Kiros'un hoşgörülü politikları sayesinde İran'da, bazı Yahudi cemaatleri kuruldu ve asırlar boyunca Yahudiliğin merkezini ve Tevrat yaşamını oluşturdu. 70 yılında Birinci Yahudi-Roma savaşı ve 135'te Bar Kohba İsyanı'ndan sonra Yahudiye'de Yahudilerin kontrolü kaybetmesi bu Yahudilerin kovulmasına veya imparatorluk içinde köle olarak satılmasına dolayısıyla Yahudi diasporası nüfusunun artışına sebebiyet verdi. 1948'de İsrail Devleti'nin kurulmasıyla "Yahudi diasporası" terimi İsrail dışında yaşayan Yahudileri tarif etmek için kullanılmaya başlandı.
Türk diasporası (Yurt dışında yaşayan Türkler ya da Gurbetçi Türkler) Türkiyeden ve eski Türk (Osmanlı) topraklarından dışarı göç etmiş Türklerin dünyadaki tahmini nüfusunu anlatmak için kullanılan terimdir. Türkiye dışındaki ülkelerde yaşayan Türkler üç grupta özetlenebilir.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra sınırların dışında kalanlar (Türk azınlıklar)
Orta Asya'dan Anadolu'ya gelmeyenler (Eski SSCB sınırları içerisinde kalanlar)
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra diğer ülkelere göç edenler (Türk diasporası)
Kıbrıs Türk diasporası
Kıbrıs Türkleri veya Kıbrıslı Türkler,Kıbrıs adasında yaşayan Türklerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1571 yılındaki Kıbrıs adasını ele geçirmesinden sonra Anadolu'dan Kıbrıs adasına göç etmişve 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin adaya müdahale etmesinden sonra adanın ikiye bölünmesiyle birlikte çoğunluğu KKTC'de yaşamını sürdüren kesimine verilen isimdir.
Fakat 1975 yılı sonrasındaki yine Anadolu'dan yapılan göçlerden sonra Kıbrıs Türkü tanımına bu göçmen Türkler de dahil edilmiştir. Kıbrıs Türklerinin, Osmanlı idaresindeki din değiştirmeler hariç, etnik yapı olarak Türkiye Türklerinden pek farkı yoktur.
Adige Diasporası
Adıgeler diğer adı ile Çerkes olarak da anılan Kuzeybatı Kafkasya'nın yerli halkıdır. Batı Çerkezleri ve Doğu Çerkezleri olarak iki ana lehçe ve kabileler grubuna ayrılır (Adigece: Адыгэхэр). Günümüzde Adıgelerin çoğunluğu, Rusya Federasyonu (RF) içinde bulunan Adıgey Cumhuriyeti (AC), Karaçay Çerkes Cumhuriyeti, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti ile Krasnodar Kray'daki yerli halkı oluşturmaktadır. Adıgeler, AC'nin 447.109 (2002) olan toplam nüfusunun % 24.2'sini oluşturur.
Kırım Tatar Diasporası
1783'te Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesine dayanır. 1783'ten 1917'e kadar dalgalar halinde bir dizi göç için için zorlandılar. Rus sömürgeleştirme politikalarının sonucu olarak büyük ölçüde onların sosyal ve ekonomik yaşam ile bağları koptu.
Sovyetler Birliği, II. Dünya Savaşı'nın ortasında, Nazi Almanya'sına yardım ettikleri gerekçesiyle, Kırım'da varolan Tatarları bu bölgeden sürmesi bu zorunlu göçün en son olanıydı. Bu nüfus için genelde, diasporadan ziyade sürgüne gönderilen bir toplum olarak bahsedilir.
