Korona aşıları hakkında bilmeniz gereken güncel bilgiler

Yan etkiler ne kadar yaygın?

Moderna ve Pfizer/Biontech’in İsviçre’de onayladığı aşıların etkili ve güvenli olduğuna şüphe yok. Ancak her iki aşının da hemen hemen tüm vakalarda yan etkilere neden olduğu göz ardı edilmemelidir. Bunlar, her iki mRNA aşısı için de benzerdir, şiddetli değildir, ancak can sıkıcı olabilir.

İki üreticinin faz III çalışmalarının gösterdiği gibi, test deneklerinin %78 ile %90’ı enjeksiyondan sonra enjeksiyon bölgesinde ağrı hissetti. %59 ile %68’i daha sonra bitkin ve yorgundu. %52 ile %63’ünde baş ağrısı ve uzuvlarda ağrı vardı. %20’sinde de ateş hali görüldü.

Bu durum, grip aşısı sonrası etkilerden çok daha yaygınken, semptomlar ortalama olarak üç gün sonra azaldı.

Aşılara göre yan etkiler

Aşılardan sonra ortaya çıkan yan etkileri kaydeden Amerikan sistemi VAERS, iki mRNA aşısı için ortaya çıkan sonuçları şöyle sıralıyor;

Moderna’da görülen yan etkiler

Enjeksiyon bölgesinde ağrı

1. doz: %86.9
2. doz: %90.1

Yorgunluk

1. doz: %38.5
2. doz: %67,6

Baş ağrısı

1. doz: %35.4
2. doz: %62,8

Kas ağrısı

1. doz: %23.7
2. doz: %61,3

Eklem ağrısı

1. doz: %16,6
2. doz: %45.2

Pfizer/Biontech’te görülen yan etkiler

Enjeksiyon bölgesinde ağrı

1. doz: %83,1
2. doz: %77.8

Yorgunluk

1. doz: %47.4
2. doz: %59.4

Baş ağrısı

1. doz: %41.9
2. doz: %51.7

Yeni / daha güçlü kas ağrısı

1. doz: %21.3
2. doz: %37.3

Titreme

1. doz: %14
2. doz: %35.1

VAERS’a göre her iki aşıda da ikinci dozdan sonra şiddetli etkiler görülüyor.

Moderna ilacı, Pfizer’inkinden biraz daha güçlü tepkileri tetikleme eğilimindeyken, daha genç olanlar ile kadınlar daha fazla yan etki ile karşılaşıyorlar.

Hepsinden önemlisi; bu yan etkiler ve semptomlar vücudun güçlü bir bağışıklık tepkisi ürettiğini ve aşıların işe yaradığını gösterirken, vücudun doğal savunması uyarılıyor.

Neden bazı insanlar diğerlerinden daha fazla yan etkilere sahipler?

Zürich Üniversite Hastanesi İmmünoloji Kliniği doktorlarından Jakob Nilsson, “Bağışıklık tepkimiz çok bireysel bir şey. Her bireyin bağışıklık sisteminde genetik yapı belirleyicidir. Aşılama sonucunda vücutta iltihabi bir reaksiyon oluştuğunda yan etkiler veya aşı reaksiyonları meydana gelir. Bu olumsuz bir şey değil, bağışıklık sistemimizin nasıl çalıştığıyla ilgili. Reaksiyonlar kişiye göre çok farklı olduğu için bazıları aşı kolunda sadece lokal bir reaksiyon hissederken, diğerleri baş ağrısı, ateş veya yorgunluk gibi sistemik reaksiyonlar geliştirir.”diyor.

Güçlü yan etkiler iyi bir aşı koruması sağlar mı?

Güçlü aşı tepkileri, bağışıklık sisteminin çalıştığını gösterse de, enjeksiyon sonrası özellikle iyi koruma anlamına gelmez. Uzmanlar “Semptomlara zorlukla tepki veren insanlar bile aşıdan sonra iyi bir koruyucu etki oluşturabilir” diyorlar. Bu da bağışıklık sisteminin bireysel donanımıyla ilgilidir. İlaçların bazı insanlarda yan etkiler gösterdiği, biliniyor. Buna ek olarak insanlar enfeksiyonlara aynı şekilde tepki vermezler. Bazılarının ateşi çabuk yükselirken, bazılarının ise nadiren ateşi olur.

İkinci dozdan sonra aşı reaksiyonları daha mı güçlü?
İsviçre’de onaylanan Pfizer/Biontech ve Moderna’nın iki mRNA aşısı ile yapılan önceki çalışmalar ve deneyimler, ikinci aşı dozundan sonraki reaksiyonların genellikle biraz daha güçlü olduğunu gösteriyor.

Aşı koruma etkisi ne kadar sürer?

New England Journal of Medicine’de yayınlanan bir araştırma sonucuna göre Moderna aşısı, Koronavirüse karşı aşılanmış kişilere en az altı ay koruma sağlıyor.

Pfizer/Biontech de kendi aşısı için benzer sonuçlar ortaya koydu. Buna göre ikinci dozdan yedi gün ile altı ay sonra, aşı %91,3 semptomatik hastalığı ve %95’ten fazla ciddi hastalığı önledi.

Şimdiye kadar gözlem süresi sadece 6 ay içinken bu süre yeterli görülüyor. Ancak bu, aşıların etkisinin daha uzun süre devam edeceği anlamına gelmiyor. Antikor seviyesindeki düşüş çok küçük olduğu için koruma etkisi yıllarca da sürebilir.

Aşılı insanlar virüsü bulaştırırlar mı?

Uzun zamandır cevapsız kalan can alıcı bir soru bu. Ancak son zamanlarda, umut verici araştırma sonuçları ortaya çıkıyor. ABD’den yapılan yeni bir araştırma, mRNA aşılarının semptomsuz enfeksiyonlara karşı da etkili olduğunu doğruluyor.

Sonuçlar, ikinci aşı dozundan sonra, aşılamadan iki veya daha fazla hafta sonra enfeksiyon riskinin %90 oranında azaldığını gösteriyor.

Bu sonuçlarla, aşılanmış kişilerin çoğu durumda artık başkalarına bulaştıramayacakları umuluyor.

Pfizer/Biontech ve Moderna’nın aşılarını yakından inceleyen sağlık uzmanları, aşılı kişilerde koronavirüsün asemptomatik bulaşmasının pek olası olmadığı sonucuna vardılar.

Yüzde yüz gibi kesinlik olmayan sonuçlara göre, bazı aşılanmış kişilerin virüsü yine de bir Sars-CoV-2 enfeksiyonuna duyarlı kişilere bulaştırabilecekleri, bu nedenle de aşılı kişilerin; maske takma, başkalarıyla mesafe koruma ve elleri sıklıkla yıkama veya dezenfekte etme gibi koruma kurallarına dikkat etmeleri vurgulanıyor.

Aşılar Delta virüs gibi yeni varyantlara karşı işe yarıyor mu?

Sars-CoV-2 mutasyonları, aşılı kişilerin bağışıklığı konusunda belirsizliğe neden oluyor. İngiliz varyantı (B.1.1.7) ile ilgili birçok çalışma, bağışıklık korumasının sadece biraz zayıfladığını gösteriyor. B.1.351 (Güney Afrika) ve P.1’e (Brezilya) karşı oluşturulan antikorlar daha az etkili.

Burada şunu vurgulamakta fayda var; özellikle de Moderna ve Pfizer/Biontech’in aşıları, bilinen tüm varyantları enfeksiyonlarına ve semptomatik hastalıklara karşı büyük ölçüde koruma sağlıyorlar.

Pfizer tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırma, aşısının virüsün Güney Afrika varyantına karşı da etkili olduğunu gösteriyor.

Ancak Güney Afrika’da klinik faz 3 testlerine sadece 800 kişi katıldı. Bunlardan, aşı almayan grupta dokuzunda Covid-19 vakası görüldü. Az sayıda denek nedeniyle, sonuçların dikkatle yorumlanması gerektiğini belirten uzmanlar hiçbir aşının %100 etkili olmadığını ifade ediyorlar.

Verilere göre, AstraZeneca, Novavax veya Johnson & Johnson gibi diğer aşılar,yeni varyantları daha az önlüyor. Buna karşın tüm aşıların ortak bir yanı bulunuyor; tüm aşılar, hangi mutant olursa olsun ciddi Covid hastalıklarını çok güvenilir bir şekilde önlüyor.

Çünkü bağışıklık savunması sadece mutasyonları daha az tanıma eğiliminde olan antikorlardan değil, aynı zamanda çok sayıda savunma mekanizmasından oluşur.

Yan etkilerle ilaçla mücadele etmek aşının başarısını etkiler mi?

Grip aşısında, enjeksiyondan sonraki semptomlar ibuprofen veya parasetamol gibi ağrı kesicilerle baskılanırsa daha kötü bir etki ortaya çıkabiliyor. Covid-19 aşıları için bu konuda hala güvenilir bir veri mevcut değil.

Buna karşın, bir ağrı kesicinin aşılamadan sonra enjeksiyonun başarısını kesin olarak azalttığı da henüz kanıtlanmadı.

Uzmanlara göre temel kural şu: yan etkilere ilaçsız da dayanabiliyorsanız, bunlardan kaçınmak en iyisi. Ancak ateş veya baş ağrısı durumu çok fazla ise, aşının genel başarısını tehlikeye atmadan ilaç tedavisi yapılabilir.

Aşı reaksiyonu olan kişiler başkalarına bulaştırabilir mi?

Cevap, tüm Covid-19 aşıları için hayır. Bunun sadece virüsün tek tek parçalarıyla çalışan aşıların üretimi ile ilgisi bulunuyor. Sadece sarı humma gibi canlı zayıflatılmış patojenler kullanılarak üretilen aşılar teorik olarak bulaşıcı yan etkilere neden olabilirler. Bununla birlikte böylesi bir durum, yalnızca ciddi şekilde zayıflamış veya bastırılmış bir bağışıklık sistemi olan kişiler için tehlikelidir.

Hastalığa yakalananlar ne zaman aşı olmalılar?

Avrupa Hastalık Ajansı ECDC’den edinilen yeni verilere göre, hastalığa yakalandıktan sonra iyileşenler en az beş ila yedi ay boyunca bağışıklık kazanırlar. Koruma, virüs önemli ölçüde değişmediği sürece çok daha uzun da sürebilir. Ancak bunda yaş önemli bir rol oynarken, genç insanlar daha uzun süre korunur.

Bu nedenle, koruyucu etkiyi yenilemek için genellikle bir aşı dozu yeterlidir.

Alerjisi veya otoimmün hastalığı olan kişiler de aşı olabilir mi?

Alerjisi olan kişiler için aşılar genellikle sorun teşkil etmez. Ancak kişinin aşının bileşenlerinden birine karşı bilinen bir alerjisi varsa durum riskli olabilir. Alerjik durumdan etkilenenler derhal doktorlarına danışmalıdır.

Aşı kadınlarda döngüyü etkileyebilir mi?

Sosyal medyada, kadınların aşı olduktan sonra kanamalarının ağırlaştığına ya da adetlerinin beklenenden erken geldiğine dair haberler çıktı. Ancak bu konuda henüz bilimsel bir çalışma bulunmuyor. Amerikalı araştırmacılar nedensel bir bağlantının mümkün olup olmadığını öğrenmek için bir anket başlattılar. Bununla birlikte, döngüdeki dalgalanmaların, pandeminin neden olduğu stres de dahil olmak üzere birçok nedeni olabileceği de göz önünde bulunduruluyor.

Alkolün aşı başarısına etkisi var mı?

Kendinizi hasta hissediyorsanız alkolden uzak durmalısınız. Aşıya karşı optimal bir bağışıklık tepkisi elde etmek için, sağlıklı beslenme ve yeterince uyku gibi etkenler önemlidir.

Ancak şimdiye kadar, alkolün aşılama üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren hiçbir veri yoktur. Aşıdan sonra kendinizi hasta hissetmiyorsanız, bir kadeh şarap bağışıklık tepkisini önemli ölçüde azaltmayacaktır.

Aşılamadan sonra hiç antikor geliştirmeyen insanlar var mı?

Özellikle organ nakli sonrasında olduğu gibi, bağışıklık sistemi ciddi şekilde baskılanmış kişilerde aşıdan sonra saptanabilir antikorlar oluşmayabilir. Yine de bu kişilerin, T hücrelerinin yardımıyla hücresel bir bağışıklık tepkisi geliştirmeleri mümkündür.