Kurtuluş Savaşının Öncü Gazeteleri
a) Hukuk-u Beşer Gazetesi: Osmanlı barış ve Selamet Cemiyetinin sözcülüğünü yapan Hukuk-u Beşer gazetesinin başyazarı olan Osman Nevresin (takma adı Hasan Tahsin) 1919 Mayısında İzmir kordon boyunda karaya çıkan Yunan askerlerine ilk kurşunu atmasıyla, Anadolu basınının düşmana karşı ilk direnişi başlamıştır. [1]
Gazeteci Osman Nevres , Selanikte doğmuş, Fevziye Lisesini bitirmiş, Pariste Siyasal Bilgiler Okulundan diploma almıştır. İstanbula döndükten sonraları, Osmanlı devleti aleyhine Balkanları karıştıran İngiliz Burstan kardeşlerin görünmeyen faaliyetlerini önlemekle görevlendirilmiştir. Bu kardeşlere Bükreşte yapılan suikast nedeniyle devletinin müttefikleri tarafından alınması üzerine İstanbula dönmüştür. Nevres mütareke günlerinde İzmirde gazetecilik yapmıştır. Hukuk-u Beşer gazetesinin başyazarı bi şekilde yazdığı makalelerde, düşmana karşı toptan direnişi savunan Osman Nevres, attığı kurşunlarla İzmire çıkan Yunan Birliğinin ilk askerini öldürmüş, yalnız hadise yerinde süngülenerek şehit edilmiştir. Bu olayın basın tarihi açısından kritik yanı, işgal kuvvetlerine ilk kurşunun 1 gazeteci tarafından atılmış olmasıdır. [2]
b) İrade-i Milliye: Anadoluda ulusal mücadelenin ilk gazetesi, Mustafa Kemalin, Erzurumdan Sivas gelerek, 4 Eylül 1919da Sivas kongresini topladığı sırada, Kuvayi Milliye sözcülüğünü yapmak ve düşüncelerini yaymak amacıyla 14 Eylül 1919da yayınlanan İrade-i Milliye dir. Heyet-i Temsiliye adına Mustafa kemal tarafında kurulmuş, yalnız gazete çıkarmak imtiyazı Sivaslı Sefahattin Ulusalerk adına alınmıştır. makale işleri müdürü Mashar Müfit Kansudur.
İki sütun üzerine dizilen, haftada 2 kez yayınlanan, il basımevinde basılan gazete 100 paraya satılıyordu. Sivas kongresi zabıtları ve Mustafa Kemalin bildirileri bu gazetede yayınlanıyordu. Başlangıçta haftada 1 gün yayınlanan gazete, 1 aralık haftada 2 gün yayınlanmış, daha sonra günlük hale getirilmiştir. 1922 yılı sonuna kadar 3 sene yayın hayatını sürdürmüştür. Anadolunun bütün tarafına gönderilen bu gazetedeki yazıların Mustafa Kemalin dikte edildiği sav edilmektedir. [3]
c) Hakimiyet-i Milliye: 1919 yılı Aralık ayının son günlerinde Heyet-i Temsiliye reisi sıfatıyla Ankaraya gelen Mustafa Kemal Paşa, Anadoluda kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nin kararlarını millete duyuracak 1 gazeteye şiddetle gereksinim duyulduğunu görmüş ne Konyadan getirtilen baskı makineleriyle meclis bahçesindeki binada 1 basımevi kurulmasını sağlamıştır. her hazırlıklar 2 hafta içinde tamamlanmış ve gazeteye Hakimiyet-i Milliye adı bizzat Mustafa Kemal tarafından verilmiştir. [4]
Gazetenin makale işleri müdürlüğüne Nizamettin Nazif getirilmiş, ilk sayısı Atatürkün başarısı birlikte on Ocak 1920de yayınlanmıştır. Haftada 2 gün yayınlanan gazetenin mesul müdürü Recep Zühtüdr. gazetenin başlığı altında mesleği, milletin iradesine hakim kılmaktır cümlesi yazılıydı. 18 Temmuz 1920de haftada 3 gün basılmaya başlamıştır. 6 Şubat 1921de günlük hale getirilen gazetenin makale işleri müdürlüğüne arkasından sırasıyla Hüseyin Ragıp Baydır, Nafi Atuf Kansu ve Ziya Gevher Etili atanmışlardır. Bu günlerde Ankarada bulunan aydınlar ve gazeteciler Hakimiyet-i Milliyeye makale verdiklerinden, gazetede zengin 1 makale kadrosu oluşmuştur. Ağaoğlu Ahmet, Hüseyin Tevfik, Ruşen Eşref, Dr. Adnan Adıvar, Mahmut Esort, İzzet Ulvi, Dr. Tevfik Rüştü Aras, Yusuf Akçura bunlar arasındadır. [5]
Daha sonra, Hakimiyet-i Milliye, giderek Atatürkün kurduğu Cumhuriyet Halk Fırkasının (CHF) yayın organı haline dönüşmüş, Özellikle Falik Rıfkı Atayın başyazarlığında, Ankara rejiminin görüşlerini yansıtan 1 parti üstelik devlet sözcüsü görünümünü almıştır. Hakimiyet-i Milliye 1934-1971 yılları arasında millet adıyla yayımlanmış, arkasından yepyeni millet, Halkçı millet, halkçı ve sulh adlarıyla yayınlarını sürdürmüşlerdir. [6]
d) Öğüt: iki Ocak 1918de Abdülgani Ahmet Bey tarafından Afyonda kurulan, Yunanlıların İzmiri işgal etmeleri üzerine Konyaya taşınan, Konyada İtalyanların baskılarıyla yayın yapamaz hale gelen Öğüt Gazetesi, 1921 Temmuzunda Ankarada Akşam Gazetesi bi şekilde yayınlanmaya başlamıştır. Gazetenin makale işleri müdürlüğünü Sadri Ertem yapmakta, yazar kadrosu Münir Müeyyet Bekman, Lütfü Arif Keramettin, Raif Nezihi, Celal Davut ve Enver Behnandan oluşmaktadır. ulusal mücadelenin üçüncü kritik gazetesi olan Öğüt 1923 yılına kadar yayınlarının sürdürmüştür. [7]
DIPNOTLAR
[1] İNUĞUR, A.G.E.,s.352
[2] GIRGIN,Atilla, a.g.e.,s.106
[3] İNUĞUR, Nuri, a.g.e.,ss.352-353
[4] İNUĞUR, Nuri,a.g.e.,s.353
[5] İNUĞUR,Nuri,a.g.e.,s.353
[6] GEVGİLİ,Ali Türkiye Basını ss.202-228,Aktaran, GİRGİN, a. g .e,s.25
[7] İNUĞUR,Nuri, a.g.e.s.353
