Muhabbet kuşları ortalama 9-11 yıl yaşamaktadırlar. Muhabbet kuşlarında yaşlılık dönemi 6-7 yaşından itibaren başlamaktadır. Kuşlarda tümör oldukça yaygın olarak görülmektedir. Kafes kuşlarında saptanmış yaygın tümör tipleri; squamoz hücreli karsinoma, fibroma/fibrosarkoma, papilloma, lipoma, adenokarsinoma, renal hücreli karsinoma, nefroblastoma, testikuler teratoma, ovarian karsinoma, lenfosarkoma, eritroblastozis/myeloblastozis olarak sınıflandırılabiliriz.
Bu tümörler kuşlarda çok hızlı olarak ölüme neden olmakta ama kimileri de hiç büyümeden kalmakta veya büyüse dahi ölüme neden olmamaktadır.
Muhabbet kuşlarında kuşun yaşına uygun ve fiziksel ihtiyaçlarına uygun hazırlanmış yem karışımları ve doğal ortamlarında bulunan gıdaların verilmesi kanserden korunmada önemli rol oynamaktadır.
Muhabbet kuşlarında ve diğer kuşlarda tümör ur kanser nedenlerini şöyle sıralayabiliriz.
-Genetik faktörler.
-Düşük E vitamini
-Tek tip diyetle kuşun beslenmesi
-Stress faktörleri
-Psikolojik çöküntüler
-Sigara dumanı
-Paraziter yumurtalar
-Kuşları doğal ortamlarından uzakta, ev ortamında beslemek.
-Hatalı beslemeler, aşırı yağlı yemlerin verilmesi
-Bağışıklık sisteminin deyişik sebeplerden dolayı etkilenmesi
-Hormonal bozukluklar
-Üzüntüler
-Yaşlılık
-Aşırı kilo ve hareketsizlik
-Kötü bakım koşulları
Muhabbet kuşları ve papağanlarda tümör yapılarının saptanmasında kullanılan yöntemler
-Klinik muayene
-Radyolojik muayene
-Biyopsi (kitleden alınmaktadır)
-Histopatolojik muayene
Kuşlarda tümör Semptomlar (Belirtiler)
-Tümör olguları kuşlarda bacak bölgesinde ise o bacaklarda hissizlik, ileri vakalarda felç kuyruğun seğirmesi,titreme ve kuyrukta düşme görülebilir.Ayaklarda morluk görülebilir.
-Zayıflama-iştahsızlık
-Kapanmayan yaralar(ülseratif yaralar)
-Dışkı ve idrar yapmada güçlükler özellikle karın bölgesindeki olgularda kitlenin bagırsaklara ve üreme organına baskısından meydana gelmektedir. Dışkı ve idrarın atılamamasından dolayı intoksikasyon(bünyenin kendini zehirlemesi)görülebilir.
-Stress
-Karın şişkinliklerinde ve sternum üzerindeki şişliklerde kuşlarda nefes almada zorluk ve hareketlerde kısıtlıklar görülür.
-Felçler
-Durgunluk
-Şişlik(sert kitle halinde veya yumuşak kıvamda )
Kuşlarda her şişlik ve yaralar tümör vakası olarak görülmemelidir.
Bu tümör kitleleri göğüs üzerinde ,kanat üzerinde gaga çevresinde,ayakta, karında ,yanaklarda,kuyruktabaşta ,böbrekte, göğüs altında,sternumda vs yerlerinde görülebilir.Bu tümör yapıları bazen kanamalı olabilir ve bu yaralar iyileşmeyen yapıya sahiptir antibiyotik tedavilerine yanıt vermemektedir.Kuşlardaki tümör vakaları değişik vakalarla karışabilir özellikle karın tümörleri yumurtanın karın boşluğunda kalması ile sanki bir kitle görünümündedir ,muhakkak bir veteriner hekim tarafından muayne edilmelidir.
Kuşlarda tümör (ur),kistlerle,yağ bezeleriyle karıştırılmaktadır.Erken olgularda tedavi edilebilme oranı yüksektir.
Kanat ve ayak tümörlerinde bu organların alınması (amputasyon) gündeme gelebilir.
Muhabbet kuşlarında abdomen şişkinliklerinde böbrek ve karaciğer vs iç organlarda tümör olasılığı yüksektir ve bu bölgede olan oluşumlar kanama riski nedeniyle cerrahi yaklaşımları başarısız kılınabilir,operasyonlar anestezi, maske,gaz anestezisiyle yapılır. Cilt altında hızlı büyümeyen kitlelerin hemen hemen hepsi iyi huyludur cerrahi olarak alınmasına gerek yoktur, bu kitleleri düzenli olarak incelemek, büyüme olup olmadığını takip etmek gerekir . Tedavi destek ek ilaçlarla yapılmalıdır.
Tüm kuşlarda operasyon çok risklidir.Bunda kuşların narkoz hassasiyetleri,enjeksiyon zorlukları,aşırı yükleme ilaç tedavilerini kaldıramamaları nedeniyle ilaçlar çok dikkatli ve uygun dozlarda verilmelidir.küçük cerrahi tedaviler ve özel cihazlarla koterizasyon(yakma) yöntemleri tercih edilmelidir. Kuşlarda kötü huylu tümörlerde ani ölümler görülebilir iyi huylu tümörlerde senelerce yaşayabilirler ama bu yaşama sırasında kesinlikle destek tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Kliniğimize gelen bu tip vakalarda destek tedaviyle, muhabbet kuşlarımızın genel durumunu çok daha iyi hale getirip, yaşam kalitesini yükseltmekteyiz. Muhabbet kuşlarında ve diğer kuşlarda görülen tümörler üç tür yapıyla beraber izlenmelidir bu üç ayrı yapı Lipomlar(Yağ bezeleri), Ur(tümör), Kist(içi sıvı dolu kitleler) bu yapılar birbirinden elemine edilerek kesin teşhis ve tedavi yöntemi belirlenmelidir ve bunu kesinlikle muhabbet kuşunu muayne eden veteriner hekim belirlemelidir.
Kuş Kist Oluşumu: Kuşlarda kist oluşumlarında içi sıvı ile dolu dış çeperi zarla çevrildir.Bu kistler kuşların vücutlarının her tarafında olabilir genelde karın bölgesinde daha yoğun olarak görülür.Bu kistik oluşumlar deri altına lokalize olmaktadır.Temel neden olarak yağ bezlerinin büyümesinden kaynaklanmaktadır.Parazit yumurtaları organlara yerleşerek kist yapısını oluşturarak bu kistler iyi ve kötü huylu tümörlere dönüşebilirler.operasyon risklidir.Kuşlarda değişik bölgelerde karaciger,böbrek vs en yoğun yerleşme alanıdır.Bu içi sıvı dolu olan kist oluşumları elastiki yapıdadır.
Yağ Bezeleri(Lipom): Kuşlarda deri altında yağ göğüs ve karın altında sıklıkla görülür.
Obez kuşlar risk altındadır.
Yağ hücresinin içinde depoladığı yağ miktarını sınırlayamaması ve aşırı yağ depolamasıyla oluşmaktadır.Bu tür oluşumu olan yağ bezeleri cerrahi olarak uzaklaştırılmalıdır.
Yağ bezeleri muhabbet kuşlarında büyümeleri mümkündür kimi zamanda büyümeden kalabilir. Düşük e vitamini ,aşırı yağlı yemler kuşların vücutlarında aşırı yağ stoku oluşturur.Bu şişlikler kuşun ısırması ile kanayabilir.Büyük lipomlar böbrek ve karaciğerde görülür.Kuşun idrar ve dışkı yapmasını zorlaştırır. İlaçla sağıltım mümkün değildir.Büyümeyen yağ bezeleri cerrahi olarak alınmadan bırakılabilir,vucuda zararı yoktur tümöre dönüşmeden kalabilir ve lipomlar etrafa yayılmadan kuşların vücudunda kalabilir.Tedavide e vitamini, diyet,egsersiz vs önerilir. Bazı kuş türlerinde, iyi huylu yağ tümörlerinin (Lipoma) gelişimi daha kolay olmaktadır.
Ur (Tümör): Hücrelerin aşırı çoğalmasıyla dokularda oluşan ve büyüme eğilimi gösteren yumrulardır. Tümör, vücuttaki tüm doku ve organlarda meydana gelebilir.Maling (Kötü huylu) olan tümörlere kanser denir. Bening tümörler(iyi huylu) kanser değildirler.Kötü huylu tümörler ilerledikçe başka doku ve organlara yayılırlar; buna metastaz denir bu şekilde bütün vücuda yayılır. Bening tümörler ise yayılmazlar, sadece oldukları yerde büyüyebilirler.Bu aşamalar veteriner hekim ve hasta sahibi tarafından dikkatli olarak takip edilmelidir.Gerekli durumlarda erken müdahale yapılmalıdır.Kuş sahiplerine önerim veteriner hekime gitmeseler dahi kuşlarını 3 ayda bir gögüs,karın, gaga,kanat altı vs bölgelerini elle muayne ederek şişlik durumlarını erken teşhis etmek açısından önemli bir yaklaşım olabilir.
Öncelikle urun kuşta kötü-iyi huylu olduğunu tahlillerle anlamak gerekmektedir, bazı urlar(tümörler) sadece yağ bezesi veya iltihap dolu olduğundan antibiyotik tedavisi ile geçebilmektedir ancak her antibiyotik her kitleye cevap vermez.
Eğer kanser şeklinde ise kısa zaman içinde kuşu kaybedebiliriz, eğer iyi huylu ise yıllarca yaşayabilir. Tümöral oluşumlar genellikle ileri yaşlarda ve kilolu kuşlarda görülür, tüyleri o bölgede azalır ve halsiz görünmeye başlar, uçamaz. Bu durumda öncelikle bir hekime götürmeli ve tahlil yaptırmalısınız tahliller radyoloji,kan testi,biopsi,patolojik vs olarak yapılır. Yapılan muayene ve tetkik sonucuna göre, gerekli tedavi protokolü uygulanmalıdır.
Tolgay Aytar
Veteriner Hekim
