12. Sınıf Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir

Cumhuriyet dönemi saf şiirini andırır. Tema yönünden onlardan ayrılır. Kaynağı halk şiiri olup genellikle vatan ve millet sevgisini işler. Memleketçi bir şiir anlayışı hâkimdir.

Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirin özellikleri:

• Kurtuluş Savaşı’nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya çıkmış, dünyadaki milliyetçilik akımından etkilenmiştir.
• Milliyetçi bir yapısının olması nedeniyle Türk diline büyük önem verilmiştir.
• Yabancı dillerin dil kuralları terk edilmiştir.
• Yabancı sözcükler yerine mümkün olduğunda Türkçe karşılıkları kullanılmıştır.
• Hece vezni kullanılmıştır.
• Millî konulara yer verilmiştir, millî hisler ön plândadır.
• Sözcükler ilk anlamlarıyla kullanılır.
• Şiirlerde halk arasından seçilmiş sıradan insanlar vardır.
• Şairler şiirlerini, Kültür Haftası, Hisar, Çınaraltı gibi dergilerde yayımlamışlardır.

Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirin tema ve içerik bakımından Halk şiiri ve Millî edebiyat dönemi şiiriyle benzer ve farklı özelliklere göre karşılaştıracak olursak;

• illi edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirlerde genellikle bireysel nitelikli konular işlenmiş gibi görünse de aslında şairler bireysel olarak çıktıkları yolda milli ve yerli konuları ve manzaraları işlemişlerdir.
• Halk şiiri ve Millî edebiyat dönemi şiirleriyle Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir benzer temalar etrafında şiirler yazılmıştır.
• Şiirlerde hece ölçüsü ve ahenk unsurları başarıyla kullanılmıştır.
• Şiirlerde hemen hemen aynı edebî sanatlar kullanılmıştır.
• Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler birer dergi etrafında kümelenmişlerdir.
• Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler, batı edebiyatçılarından diğerlerine göre daha fazla etkilenmişlerdir.

Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şairler ve Edebi Topluluklar


AHMET KUTSİ TECER (1901-1967)

• “Neredesin?” şiiriyle tanınmış ve sevilmiştir.
• Şair ve oyun yazarıdır.
• Halk şiiri geleneğine bağlı bir şairidir; Âşık Veysel’i edebiyat dünyamıza o tanıtmıştır.

Eserleri:
Şiir: Şiirler
Oyunları: Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı


ARİF NİHAT ASYA (1904-1975)

• “Bayrak Şairi” olarak bilinir.
• Hece ve aruzu kullandığı şiirlerin yanı sıra serbest şiirler de yazmıştır.
• Dini ve millî duyguları, kahramanlıkları sade bir dille şiirleştirmiştir.
• Rubai türünün son ustalarındandır.

Eserleri:
Şiir: Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Kıbrıs Rubaileri, Köprü
Mensur Şiir: Yastığımın Rüyası, Ayetler
Düzyazı: Kanatlar ve Gagalar, Terazi Kendini Tartmaz


KEMALETTİN KAMU (1901-1948)

• Vatan sevgisini, aşk, gurbet ve doğa sevgisini işlediği şiirleriyle tanınır.
• “Bingöl Çobanları” adlı pastoral şiiri oldukça ünlüdür.

Eserleri:
Şiir: Gurbet, Bingöl Çobanları


ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI (1904-1946)

• Hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
• Anadolu’yu, tarihi, deniz güzelliklerini işlemiştir.

Eserleri:
Şiir: Deniz Sarhoşları, Yayla Dumanı, Sarıkız Mermerleri


ORHAN ŞAİK GÖKYAY (1902-1994)

• Önceleri âşık tarzına uygun, çoğunlukla ulusal konuları işleyen lirik şiirler yazdı.
• 1940’lardan sonra edebiyat tarihi, folklor ve halk edebiyatı araştırmalarına yöneldi.

Eserleri:
Şiir: Bu Vatan Kimin?
Düzyazı: Dedem Korkut’un Kitabı, Kâtip Çelebi’den Seçmeler, Destursuz Bağa Girenler


ZEKİ ÖMER DEFNE (1903-1992)

• Halk Edebiyatı geleneklerine bağlı ve hece ölçüsünde çağdaş şiirler yazdı.
• Anadolu’yu şiirlerinin ana teması olarak aldı. Yurt güzellemeleriyle tanındı.

Eserleri:
Şiir: Denizden Çalınmış Ülke, Sessiz Nehir, Kardelenler


BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR (1908-1969)

• Halk şiiri biçim özellikleriyle şiirler yazmıştır.
• Atatürk’e ve cumhuriyete olan sevgisini anlatmıştır.
• “Ankaralı Âşık Ömer” takma adıyla şiirler de yazmıştır.

Eserleri:
Şiir: Erciyes’ten Kopan Çığ, Burada Bir Kalp Çarpıyor, Benden İçeri


HÜSEYİN NİHAL ATSIZ (1905-1975)

• Şiir, roman ve araştırma alanlarında eser vermişlerdir.
• Türkçülük akımının önemli temsilcilerindedir. Türkçülük akımını destekleyen Atsız Mecmua, Orhun, Orkun, Ötüken gibi dergiler çıkarmış. Düşüncelerini bu dergilerde ortaya koymuştur.
• Tarihi romanlar yazmıştır.
• Romanlarında efsane mitos, destan geleneğinden yararlanmıştır. Göktürk dönemini yalın bir dille anlatmıştır.

Eserleri:
Roman: Bozkurtların Ölümü, Bozkurtlar Diriliyor, Ruh Adam, Deli Kurt, Dalkavuklar Gecesi


NECMETTİN HALİL ONAN (1902-1968)

• Şiire aruz ölçüsü ile başlamıştır.
• Bireysel veya milli duygularla örülü hece şiirleriyle tanındı.
• Milli Edebiyat hareketinin geliştiği sırada yetişen şair, şiirlerinde bireysel duygulanışlarıyla, ulusal duyguları birlikte işlemiştir.
• “Bir Yolcuya” şiiri hamaset edebiyatının en güzel örneklerindendir.

Eserleri:
Şiir: Çakıl Taşları, Bir Yudum Daha
Roman: İşleyen Yara, Kolejli Nereye
Araştırma: İzahlı Divan Şiiri Antolojisi


ŞÜKUFE NİHAL BAŞAR (1896-1973)

• İlk şiirlerinde aruz ölçüsünü kullandı. Sonra Milli Edebiyat akımını benimseyerek hece ölçüsüne döndü.
• Şiirlerinde romantik duyguları, hikâye ve romanlarında ise toplum sorunlarını, kadın problemlerini işledi.

Eserleri:
Şiir: Yıldızlar ve Gölgeler, Hazan Rüzgârları, Gayya, Su, Şile Yolları, Sabah Kuşları, Yerden Göğe
Hikâye: Tevekkülün Cezası
Roman: Renksiz Istırap, Yakut Kayalar, Çöl Güneşi, Yalnız Dönüyorum, Domaniç Dağlarının Yolcusu, Çölde Sabah Oluyor
Gezi: Finlandiya


BEŞ HECECİLER

Milli Edebiyat döneminde ortaya çıkan “Beş Hececiler” de Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren edebi gruplar arasında sayılır. Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon ve Faruk Nafiz Çamlıbel’in oluşturduğu bu grubun kaynağı halk şiiri olup genellikle vatan ve millet sevgisini işlerler. Bu akımda Memleketçi bir şiir anlayışı hâkimdir.


HİSARCILAR

1950’lerde “Hisar” dergisi etrafında toplanan Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer, Mehmet Çınarlı, Gültekin Samanoğlu, Mustafa Necati Karaer, Yavuz Bülent Bakiler gibi sanatçıların oluşturduğu edebi topluluktur. Hisarcılar da “Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir” akımından sayılır.

Beş Hececiler

Şiire 1.Dünya Savaşı ve Millî Mücadele yıllarında başlayan, Mütareke yıllarında şöhret kazanan Beş Hececiler, Anadolu’yu ve vasat insan tipini şiire soktular. Memleket sevgisi, yurt güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik, işledikleri başlıca konulardır.

Hecenin bu beş şairi millî edebiyat akımından etkilenmiş ve aruzu bırakarak şiirlerinde heceyi kullanmaya başlamışlardır. Bunda da oldukça başarılı olmuşlardır. Özellikle Ziya Gökalp’ ten etkilenerek Milli edebiyat akımına yönelmişlerdir.

Beş Hececiler’in Genel Özellikleri

• Hecenin beş şairi adıyla da anılan bu sanatçılar milli edebiyat akımından etkilenmiş ve şiirlerinde hece veznini kullanmışlardır.
• Şiirde sade ve özentisiz olmayı ve süsten uzak olmayı tercih etmişlerdir.
• Beş hececiler şiire birinci dünya savaşı ve milli mücadele döneminde başlamışlardır.
• Beş hececiler ilk şiirlerinde aruz veznini kullanmışlar daha sonra heceye geçmişlerdir.
• Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahramanlıklar ve yiğitlik gibi temaları işlemişlerdir.
• Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denediler.
• Mısra kümelerinde dörtlük esasına bağlı kalmadılar yeni yeni biçimler aradılar.
• Nesir cümlesini şiire aktardılar ve düzyazıdaki söz dizimini şiirlerde de görülmesi beş hececiler de çok rastlanan bir özelliktir.

Bu topluluğun sanatçıları şunlardır:


HALİT FAHRİ OZANSOY (1891-1971)

• Aruzla şiire başlamış sonraları heceyle şiirler yazmış ve Beş Hececiler’e katılmıştır.
• Bir öğretmen olan şair, şiirlerinde aşk, ölüm, hüzün konularını sıkça işlemiştir.

Eserleri:
Şiir: Cenk Duyguları, Rüya, Efsaneler
Tiyatro: Sönen Kandiller (Manzum)
Roman: Sulara Giden Köprü
Anı: Edebiyatçılar Geçiyor


ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1892-1949)

• Şiire arzula başlamış Ziya Gökalp’ in etkisiyle heceyi kullanmaya başlamıştır.
• “Gemiciler” şiiri başta olmak üzere, Türk denizciliğiyle ilgili şiirleriyle tanınmıştır.
• Son yıllarında tasavvufi şiirler de yazmıştır.

Eserleri:
Şiir: Miras, Güneşin Ölümü, Varidat-ı Süleyman (Tasavvufi)


YUSUF ZİYA ORTAÇ (1895-1967)

• Hem heceyle hem de aruzla şiirler yazmıştır.
• Türk edebiyatının önemli mizah yazarlarındandır. Akbaba adlı mizah dergisini çıkarmıştır.

Eserleri:
Şiir: Akından Akına, Cenk Ufukları, Yanardağ, Kuş Cıvıltıları (Çocuk Şiirleri)
Anı: Portreler, Bizim Yokuş (Gazetecilik Anıları)
Roman: Göç, Uç Katlı Ev
Fıkra: Beşik, Ocak, Sarı Çizmeli Mehmet Ağa
Gezi Yazısı: Göz Ucuyla Avrupa


ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)

• Şiire aruzla başlamış sonraları heceyle yazmaya başlamıştır. Hece ölçüsüyle gazel biçiminde şiirler de yazmıştır.
• “Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi” adlı manzum masalıyla sevilmiştir. Mizah çalışmaları da vardır.

Eserleri:
Şiir: Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi, Gönülden Sesler
Mizah-Hiciv Hikâyeleri: Asri Kerem, Düğün Gecesi
Makaleleri: Dün-Bugün-Yarın
Fıkra: Kulaktan Kulağa


FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1898-1973)

• Aruz ölçüsüyle yazdığı ilk şiirlerden sonra daha çok heceyi kullanmaya başlamıştır.
• Aruzu tamamıyla terk etmeyen şair her iki vezni de ustaca kullanmıştır.
• “Sanat” adlı şiiriyle “memleketçi edebiyat” anlayışının öncülüğünü yapmıştır.
• Hem bireysel duygularını hem de memleket konularını şiirlerinde işlemiştir.
• Düş ile gerçeği kaynaştırdığı epik ve lirik özellikteki şiirler yazmıştır.
• Realist-romantik özellikler taşır.
• “Han Duvarları” şiiriyle sevilmiş bir şairdir.

Eserleri:
Şiir: Dinle Neyden. Şarkın Sultanları, Çoban Çeşmesi, Sudaki Halkalar, Han Duvarları, Zindan Duvarları, Akıncı Türküleri…
Tiyatro: Canavar, Akın, Özyurt, Kahraman, Yayla Kartalı… (Çoğu manzumdur)
Roman: Yıldız Yağmuru, Ayşe’nin Doktoru

Hisarcılar (Hisar Akımı)

1950’lerde “Hisar” dergisi etrafında toplanan Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer, Mehmet Çınarlı, Gültekin Samanoğlu, Mustafa Necati Karaer, Yavuz Bülent Bakiler gibi sanatçıların oluşturduğu edebi topluluktur.

Gelenekçidir, geleneğe bağlıdır. Yeniliğe, Batıya karşı değillerdir ama Türk şiir geleneğinin yıkılmasına karşıdırlar. Ölçü, uyak ve gelenekten gelen nazım biçimlerini kullanırlar. Sanatın ideolojinin emrine girmesine karşı oldukları için Marksizm ve komünizme de karşı çıkmışlardır.

Milli değerlerin yaşatılmasını arzu ederler, aşırı ve tutucu değillerdir. Türk kültürüne, diline, şiirine, edebiyatına emeği geçmiş değerlerin yaşatılmasını isterler. Hem Nazım Hikmet’in başlattığı toplumcu gerçekliğe, hem Orhan Veli’nin Garip hareketine, hem de İkinci Yeni şiirine karşıdırlar.

“Radyo Hisar Saati” programında sanat görüşlerini açıklamışlardır. Hisar dergisinin 113. ve 114. (Mart 1967) sayılarında bu görüşler yayımlanmıştır:

a. “Sanatçının Dili Yaşayan Dil Olmalıdır.” Aksi takdirde, ister eski, ister yeni olsun ölü kelimelerden doğan her eser yeni nesilleri birbirinden ayırır.

b. “Sanatçı Bağımsız Olmalıdır.” Zira onun eseri siyasi sistemlerin de, ekonomik doktrinlerin de propaganda aracı değildir.

c. “Sanat Milli Olmalıdır.” Çünkü kendi milletinden kopmuş bir sanatın milletler arası bir değer kazanması beklenemez.

d. “Sanatta Yenilik Esastır.” Ne var ki bu yenilik eskinin ret ve inkarı şeklinde yorumlanmamalıdır.

Hisarcılar’ın Özellikleri:

• İlk sayısı 1950’de yayımlanan Hisar dergisi, iki ayrı dönemde yayın hayatını sürdürmüştür. 1950-1957 arasında yetmiş beş sayı; 1964-1980 arasında iki yüz iki sayı yayımlanmıştır.
• Garipçilere ve İkinci Yeniciler’e tepki göstermişler ve milli duyguları manevi değerleri öne çıkaran bir edebiyattan yana olmuşlardır.
• Ölçü, uyak gibi klâsik edebiyat öğelerini kullanarak, aşk, doğa ve vatan sevgisi gibi konuları işlemişlerdir.
• Sanatçının hiçbir ideolojinin sözcülüğünü yapmaması ve bağımsız olması gerektiğini savunmuşlardır.
• Şiir güzelliğini korumak koşuluyla; aruzu, heceyi, serbest şiiri kullanmayı, şiiri nesre yaklaştırmayı uygun görmüşlerdir.

İLHAN GEÇER (1917-2004)

• Daha çok duyguya yaslanan şiirler yazmıştır.
• Şiirleri dışında eleştirileri de vardır.
• Uzun yıllar Hisar dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yapmıştır.

Eserleri
Şiir: Büyüyen Eller, Belki, Yeşil Çağ, Hüzzam Beste


MUNİS FAİK OZANSOY (1911-1975)

• Hisar dergisi çevresine girerek burada başyazılar yazmıştır.
• Bir duygu şairi olarak, Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’daki şiir zevkini yakalamaya çalışmıştır.

Eserleri
Şiir: Büyük Mabedin Eşiğinde, Hayal Ettiğim Gibi, Yakarış, Bir Daha, Zaman Saati, Yakınma, Kaybolan Dünya, Düşündüğün Gibi


YAVUZ BÜLENT BAKİLER (1936-…)

• Geleneksel şiirimizin öz ve şekil özelliklerini kendi şiir potasında eriterek kişiliğine kavuşmuştur.
• Şiirlerinde, Anadolu’ya, Anadolu insanına eğilmiş, onların sorunlarını yapıcı bir tavırla dile getirmiştir.
• Sade ve rahat bir dili, aydınlık bir üslubu vardır.
• Milli ve manevi değerlere bağlı kalmıştır.

Eserleri
Şiir: Yalnızlık, Duvak, Seninle, Harman
Gezi Yazısı: Üsküp’ten Kosova’ya, Türkistan Türkistan


MEHMET ÇINARLI (1925-1999)

• Lise öğrencisi iken şiir yazmaya başlayan sanatçı, şiirlerini önce Antalya Gazetesi, Yedigün ve Yarımay dergilerinde, sonra Çınaraltı ve Doğu’da, daha sonra da arkadaşlarıyla birlikte kurdukları Hisar dergisinde yayımlar.
• Türk Yurdu, Çağrı, İlgaz ve Töre dergilerinde de yazmıştır.
• Hem aruz hem de hece vezniyle şiirler yazmıştır.
• Yerli ve millî kültürle beslenen şiirleri şekil yönünden mükemmel, muhteva yönünden de orijinal hayâllerle doludur.
• Sâde, yaşayan Türkçe ile ferdî ve millî meseleleri anlatır.
• Hisar dergisinde yayımladığı deneme ve tenkit yazıları Hisar dergisi Çevresinde bir şâirler okulunun oluşmasını sağlamıştır.
• “Yeni Bîr Dünyâ Kurmuşum” adlı kitabı ile 1976’da Türkiye Millî Kültür Vakfı Şiir Armağanı’nı kazanmıştır.
• Şairin Hisar dergisinin 26.sayısında geniş bir biyografisi mevcuttur.

Eserleri
Şiir: Güneş Rengi Kadehlerle, Gerçek Hayali Aştı, Bir Yeni Dünya Kurmuşum
Deneme ve makaleleri: Halkımız ve Sanatımız, Söylemek Yaraşır, Sanatçı Dostlarım


GÜLTEKİN SAMANOĞLU (1927-…)

• Hisar’ın kurucuları arasındadır.
• Hatıraları ve birtakım yaşantının ilham ettiği kapalı duyguları anlattığı şiirlerinde saadeti arar.

Eserleri
Şiir: Alacakaranlık, Uzun Vuran Gölge


MUSTAFA NECATİ KARAER (1929-1995)

• Hisar’ın kurucuları arasındadır.
• Halk edebiyatına ilgi duymuştur.
• Zengin bir çağrışım olan şiirlerinde gelenekten de geniş ölçüde faydalanan sanatçı dile hâkimdir.
• Kerem ile Aslı’yı yeniden yazmıştır.

Eserleri
Şiir: Sevmek Varken, Güvercin Uçurtmak, Kuşlar ve İnsanlar, Ses Mimarlarından


AHMET TUFAN ŞENTÜRK (1924-2005)

• Geleneğe bağlı bir şairdir. Konuşma dilini kullanır.

Eserleri
Şiir: Sarhoş Dünya, Mustafa Kemal, Allah Versin, Çakır Dikeni, İnsanlık Şarkısı, Hepsinden Güzel, Sevgiyle, Dağıstan Aslanı Şeyh Şamil Destanı


BEKİR SITKI ERDOĞAN (1926-…)

• Aruz ve hece ölçüsünü kullanmış, Divan ve halk şiirinden yararlanmıştır.
• Rubai türündeki şiirleri Hisar dergisinde çıkmıştır.
• 1965’te Deniz Harp Okulu Marşı, 1973’te 50. Yıl Marşı, 1981’de 100. Yıl Marşı, 1998’de 75. Yıl Marşı ile birincilik ödülleri kazandı.

Eserleri
Şiir: Bir Yağmur Başladı, Yalan Dünya, Dostlar Başına


COŞKUN ERTEPINAR (1914-2006)

• Bir çocuk kadar masum duygularını, öğretmenlik izlenimlerini tertemiz bir Türkçe ile şiirlerine yansıtmıştır.
• Şiirlerinde memleket sevgisi, barış, kardeşlik, dostluk gibi konuları işlemiştir.

Eserleri
Şiir: Dönülmez Zaman İçin, Tek Adam, Kaderden Yana, Mevsimlerin Ötesinden, Güzel Dünya, Şu Dağlar Bizim Dağlar, Zaman Bahçesinde, Destan Atatürk, Küçük Dünyamın İçinden, Dorukta Rüzgâr Var, Sevginin Yedi Rengi


FEYZİ HALICI (1924-…)

• Halk şiiri geleneğinden yararlandı.
• Fezai imzasıyla saz şiiri tarzında şiirler yazdı.
• Yeni tarz şiirlerinde de başarılıdır.
• Memleket, din ve dostluk, Mevlana’nın da etkisiyle onun şiirlerinde önemli yer tutar.
• Anadolu insanının ince duyarlılığını şiirleştirmiştir.
• Son dönemde sevgi, aile ve çocuk şiirleri yazmıştır.
• Çağrı dergisini 1957’den beri yayımladı. Konya Âşıklar Bayramı’nı gelenekleştirdi.

Eserleri
Şiir: Bir Aşkın Şiirleri, İstanbul Caddesi, Günaydın, Dinle Neyden, Rubailer


NEVZAT YALÇIN (1926-…)

• Hisar’ın kadrosu içinde yer alan bir sanatçıdır.

Eserleri
Şiir: A Sokağı, Güneş ve Adam


NÜZHET ERMAN (1928-1996)

• Anadolu halkının ıstırap, sevgi ve çilelerini şiirlerinde işler.

Eserleri
Şiir: Yeşil, A Benim Canım Efendim, Anadolu, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Hem Hürriyet Hem Ekmek, Türk, Halk Haktır


YAHYA AKENGİN (1946-…)

• Hisar dergisinde tanındı.
• Heceyi sürdürenlerdendir.
• Hem konu hem de içerik bakımından geleneğe bağlı bir şairdir.
• Şiirleriyle çeşitli armağanlar aldı.

Eserleri
Şiir: İstesen, Akşamla Gelen, Kimselere Anlatamadan