Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma birkaç eski uçakla, bozuk uçak parçalarını Eskişehir Şimendifer Atölyesi’nde bir araya getiren Türk havacıları, Milli Mücadele’nin tüm safhalarında hem keşif görevi yaptılar hem de düşmanla savaştılar.
Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa, 25 Ağustos 1922 akşamı Cephe Tayyare Bölük Komu tanlığı’na şu emri gönderdi:
“26 Ağustos 1338 (1922) tarihinden itibaren ordumuz umumi taarruza başlayacaktır. Yarın öğleden evvel saat 06.00 ile 08.00 arasında düşman ihtiyat grubunun vaziyeti tesbit olunacaktır. Afyon cenup mıntıkasındaki düşman kıtaatının vaziyeti keşif yapılacak, harp tayyarelerimiz düşmanın keşif faaliyetine mani olacaktır.”
Ertesi sabah Türk tayyareleri erkenden göreve çıktılar
Hava çok kötüydü, şiddetli bir fırtına vardı. Ancak bölük komutanı Yüzbaşı Fazıl Bey yönetimindeki tayyareciler daha ilk gün, 4 hava muharebesi yapıp düşmanın 3 keşif uçağını kendi hatları gerisine sürdüler. Yüzbaşı Fazıl Bey de Afyon Hasanbeli civarında bir düşman uçağını düşürdü.
Milli Mücadele başlama dan önce birkaç uçakla kurulan tayyare bölüğü
Türk tayyarecileri kısıtlı imkânlarla sürdürdükleri savaşı çok az kayıpla, uçak ve yedek parça açısından da büyük ganimetler elde ederek sonuçlandırdılar. Milli Mücadele başlamadan önce birkaç uçakla kurulan tayyare bölüğü, Ekim 1922′de Yunanlılardan ele geçirilenler ayrıca İtalya ve Fransa’dan satın alınanlarla birlikte, 50 uçaklık bir filoya sahip olmuştu.
Oysa Birinci Dünya Savaşı sonunda ordunun tüm birimleri gibi, havacılar da her şeylerini kaybetmişti. 1919 sonunda Mustafa Kemal’in askerlerinin elindeki hava gücü kısmen hurda haline gelmiş, güçlükle hareket eden makinelerden ya da düşman kuvvetleriyle yapılan muharebelerde ele geçirilmiş kullanılmaz durumdaki uçaklardan ibaretti.
Tayyareler şimendifer atölyesinde onarıldı
Bozuk veya kırık-dökük tayyareler Eskişehir’deki şimendifer tamir atölyesinde onarılarak kullanılır hale getiriliyordu. Bu uçakların birçoğu keşif görevinde kullanılabiliyordu.
Türk tayyarecileri 20 subay (pilot, teknisyen ve yer hizmeti), 10 sivil pilot ve 10 kişi de makinist ve tamirci olmak üzere, topu topu 40 kişiden oluşuyordu. Garp Cephesi’nden iki tayyare bölüğü Yüzbaşı Fazıl Beyin komutasında İsmet Paşa’ya bağlı olarak görev yapıyordu. Ancak tayyare yedek parçası ve tamir malzemesi yoktu. Çoğunluğu yurt dışından gelmesi gereken parçalar, kaçak yollardan İstanbul’daki gizli teşkilat “Felah Grubu” tarafından ve işgalci kuvvetlerin depolarından rüşvet karşılığı temin ediliyordu.
Emayit kaplama yerine yumurta akı ve patates
Bu durum Sakarya Savaşı öncesinde öyle bir hal almıştı ki, uçakların bir bölümü kanatlarında kullanılan emayit adlı özel kaplamanın eksikliği nedeniyle yumurta akı ve patatesten yapılan karışımın sürüldüğü brandalar kullanılarak uçuruluyordu. İlk pilotlardan Sıtkı Tanman da anılarında, Fransız siyaset adamı Franklin Bouillon’un aynı günlerde Eskişehir’deki uçaklarımızı gördüğünde:
“ Ne delice kahramanlık, elbette kazanırsınız azizim! ”
dediğini yazıyor.
Sakarya Savaşı’nın kazanılmasından sonra Türk ordusu’nun elinde keşif ve avcı uçağı olarak kullanılabilen toplam 16 tayyare kaldı. Büyük Taarruz günleri yaklaşırken hızla silahlarını arttırmaya başlayan Türk ordusu artık barış halinde olduğu Fransa ve İtalya’dan birçok askeri malzemeyle birlikte uçak da satın aldı.
Erzurumlu Nafiz Beyin desteği
O günlerde Erzurum’un tanınmış ailelerinden Hacı Ahmetzâdelere mensup Nafiz Bey, büyük bir fedakârlıkla İtalyanlar’dan 3 uçak satın alarak İstanbul üzerinden kaçak yolla Anadolu’ya getirtmiş ayrıca bir telsiz istasyonunu da yurtdışından aldırarak Türk ordusuna hediye etmişti. Nafiz Bey bu uçaklarla düşmanın üzerine ilk bombayı atacak kişiye 200 Lira ödül vereceğini duyurmuştu.
Ancak özellikle uçak benzini hiç bulunmuyordu
Dışarıdan temin edilmesi ise uzun zaman alıyordu. Benzin hem Rusya’dan hem de Antalya yolu ile İtalyanlar’dan satın alınıyordu. Benzin at sırtında cepheye taşınıyordu.
Kendi pervanesini delen uçaklar
1921′de Paris’te toplanan Yüksek Barış Meclisi’nde, “özel şirketler savaş halindeki ülkelerle silah ticareti yapabilir” yolun da bir kararın alınmasından sonra, Fransa ve İtalya’dan silahsız olarak teslim alınan uçaklara eski Alman uçaklarının Maksim makineli tüfekleri takıldı. Fakat Alman uçaklarının motor dişlilerine göre yapıları bu tüfekler yeni uçakların motorlarına uymuyordu. Pervane arasından ateş eden bu uçaklardan atılan mermilerin çoğu kendi pervanesini delerek pilotu zor durumda bırakıyordu. Büyük Taarruz sırasında birçok kez kendi mermileriyle pervanesi delinen uçak, alana geri dönmek zorunda kaldı.
Bu şartlar altında girilen Büyük Taarruz’dan sonra ele geçirilen her kentte, düşmana ait çeşitli tiplerde tayyareler, Türk hava gücüne katıldı. Özellikle İtalyanlardan satın alınan ve düşmandan ele geçirilen Spad av uçakları, 1922 başından itibaren büyük yarar sağladı. Büyük Taarruz’da avcı görevi yapan Spadlar, o günlerde Yunanistan’da çıkan iç karışıklıkları yazan Rizos patris, Elefteros Tipos ve Patris gazetelerini ve Türk ordusu tarafından esir alınmış Yunan askerlerinin teslim ol çağrılarını içeren bildirileri, cephe gerisine atarak Yunan ordusunun dağılmasını sağladılar.
Kurtuluş Savaşı boyunca Türk tayyarecileri Yunanlıların 15 uçağını sağlam ele geçirip 10 uçağını tahrip ettiler. Türklerin kaybı ise sadece 3 uçaktı.
Spad’larla Yunan Mevzilerine Atılan Bildiri
Asker kardeşler,
Türklere teslim olduktan sonra çok iyi karşılandık. Bizi dilediğimiz gibi serbest bıraktılar. Eğer sizler de teslim olursanız söylediklerimizin tamamen birer hakikat olduğunu anlarsınız. Tek başına teslim olmak isterseniz uzaktan mendil sallayarak Türk siperlerine doğru yaklaşın. Bu yaklaşma sırasında Türk siperlerinden “Teslim, teslim” diye duyacağınız kelimelerden ürkmeyin. Eğer gruplar halinde teslim olacaksanız, üçer üçer gruplara ayrılarak ilerleyip beyaz mendillerinizi sallayın, Türk siperlerine 100 metre kala tüfeklerinizi yere atarak teslim olun. (…) Önce teslim olanlarla sonradan olanlar arasında istisnai bir muamele olmayacaktır. Söylediklerimizi dinleyerek hisse alırsanız rahat ve huzura kavuşursunuz.
Er Hristos Yoğokiu Selanik
Er Pevko Anastasiu Selanik
Çavuş Konstan Kiryakopulos Atina
Kaynak: Kansu Şarman / Popüler Tarih – 5.Sayı / Ekim 2000
Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa, 25 Ağustos 1922 akşamı Cephe Tayyare Bölük Komu tanlığı’na şu emri gönderdi:
“26 Ağustos 1338 (1922) tarihinden itibaren ordumuz umumi taarruza başlayacaktır. Yarın öğleden evvel saat 06.00 ile 08.00 arasında düşman ihtiyat grubunun vaziyeti tesbit olunacaktır. Afyon cenup mıntıkasındaki düşman kıtaatının vaziyeti keşif yapılacak, harp tayyarelerimiz düşmanın keşif faaliyetine mani olacaktır.”
Ertesi sabah Türk tayyareleri erkenden göreve çıktılar
Hava çok kötüydü, şiddetli bir fırtına vardı. Ancak bölük komutanı Yüzbaşı Fazıl Bey yönetimindeki tayyareciler daha ilk gün, 4 hava muharebesi yapıp düşmanın 3 keşif uçağını kendi hatları gerisine sürdüler. Yüzbaşı Fazıl Bey de Afyon Hasanbeli civarında bir düşman uçağını düşürdü.
Milli Mücadele başlama dan önce birkaç uçakla kurulan tayyare bölüğü
Türk tayyarecileri kısıtlı imkânlarla sürdürdükleri savaşı çok az kayıpla, uçak ve yedek parça açısından da büyük ganimetler elde ederek sonuçlandırdılar. Milli Mücadele başlamadan önce birkaç uçakla kurulan tayyare bölüğü, Ekim 1922′de Yunanlılardan ele geçirilenler ayrıca İtalya ve Fransa’dan satın alınanlarla birlikte, 50 uçaklık bir filoya sahip olmuştu.
Oysa Birinci Dünya Savaşı sonunda ordunun tüm birimleri gibi, havacılar da her şeylerini kaybetmişti. 1919 sonunda Mustafa Kemal’in askerlerinin elindeki hava gücü kısmen hurda haline gelmiş, güçlükle hareket eden makinelerden ya da düşman kuvvetleriyle yapılan muharebelerde ele geçirilmiş kullanılmaz durumdaki uçaklardan ibaretti.
Tayyareler şimendifer atölyesinde onarıldı
Bozuk veya kırık-dökük tayyareler Eskişehir’deki şimendifer tamir atölyesinde onarılarak kullanılır hale getiriliyordu. Bu uçakların birçoğu keşif görevinde kullanılabiliyordu.
Türk tayyarecileri 20 subay (pilot, teknisyen ve yer hizmeti), 10 sivil pilot ve 10 kişi de makinist ve tamirci olmak üzere, topu topu 40 kişiden oluşuyordu. Garp Cephesi’nden iki tayyare bölüğü Yüzbaşı Fazıl Beyin komutasında İsmet Paşa’ya bağlı olarak görev yapıyordu. Ancak tayyare yedek parçası ve tamir malzemesi yoktu. Çoğunluğu yurt dışından gelmesi gereken parçalar, kaçak yollardan İstanbul’daki gizli teşkilat “Felah Grubu” tarafından ve işgalci kuvvetlerin depolarından rüşvet karşılığı temin ediliyordu.
Emayit kaplama yerine yumurta akı ve patates
Bu durum Sakarya Savaşı öncesinde öyle bir hal almıştı ki, uçakların bir bölümü kanatlarında kullanılan emayit adlı özel kaplamanın eksikliği nedeniyle yumurta akı ve patatesten yapılan karışımın sürüldüğü brandalar kullanılarak uçuruluyordu. İlk pilotlardan Sıtkı Tanman da anılarında, Fransız siyaset adamı Franklin Bouillon’un aynı günlerde Eskişehir’deki uçaklarımızı gördüğünde:
“ Ne delice kahramanlık, elbette kazanırsınız azizim! ”
dediğini yazıyor.
Sakarya Savaşı’nın kazanılmasından sonra Türk ordusu’nun elinde keşif ve avcı uçağı olarak kullanılabilen toplam 16 tayyare kaldı. Büyük Taarruz günleri yaklaşırken hızla silahlarını arttırmaya başlayan Türk ordusu artık barış halinde olduğu Fransa ve İtalya’dan birçok askeri malzemeyle birlikte uçak da satın aldı.
Erzurumlu Nafiz Beyin desteği
O günlerde Erzurum’un tanınmış ailelerinden Hacı Ahmetzâdelere mensup Nafiz Bey, büyük bir fedakârlıkla İtalyanlar’dan 3 uçak satın alarak İstanbul üzerinden kaçak yolla Anadolu’ya getirtmiş ayrıca bir telsiz istasyonunu da yurtdışından aldırarak Türk ordusuna hediye etmişti. Nafiz Bey bu uçaklarla düşmanın üzerine ilk bombayı atacak kişiye 200 Lira ödül vereceğini duyurmuştu.
Ancak özellikle uçak benzini hiç bulunmuyordu
Dışarıdan temin edilmesi ise uzun zaman alıyordu. Benzin hem Rusya’dan hem de Antalya yolu ile İtalyanlar’dan satın alınıyordu. Benzin at sırtında cepheye taşınıyordu.
Kendi pervanesini delen uçaklar
1921′de Paris’te toplanan Yüksek Barış Meclisi’nde, “özel şirketler savaş halindeki ülkelerle silah ticareti yapabilir” yolun da bir kararın alınmasından sonra, Fransa ve İtalya’dan silahsız olarak teslim alınan uçaklara eski Alman uçaklarının Maksim makineli tüfekleri takıldı. Fakat Alman uçaklarının motor dişlilerine göre yapıları bu tüfekler yeni uçakların motorlarına uymuyordu. Pervane arasından ateş eden bu uçaklardan atılan mermilerin çoğu kendi pervanesini delerek pilotu zor durumda bırakıyordu. Büyük Taarruz sırasında birçok kez kendi mermileriyle pervanesi delinen uçak, alana geri dönmek zorunda kaldı.
Bu şartlar altında girilen Büyük Taarruz’dan sonra ele geçirilen her kentte, düşmana ait çeşitli tiplerde tayyareler, Türk hava gücüne katıldı. Özellikle İtalyanlardan satın alınan ve düşmandan ele geçirilen Spad av uçakları, 1922 başından itibaren büyük yarar sağladı. Büyük Taarruz’da avcı görevi yapan Spadlar, o günlerde Yunanistan’da çıkan iç karışıklıkları yazan Rizos patris, Elefteros Tipos ve Patris gazetelerini ve Türk ordusu tarafından esir alınmış Yunan askerlerinin teslim ol çağrılarını içeren bildirileri, cephe gerisine atarak Yunan ordusunun dağılmasını sağladılar.
Kurtuluş Savaşı boyunca Türk tayyarecileri Yunanlıların 15 uçağını sağlam ele geçirip 10 uçağını tahrip ettiler. Türklerin kaybı ise sadece 3 uçaktı.
Spad’larla Yunan Mevzilerine Atılan Bildiri
Asker kardeşler,
Türklere teslim olduktan sonra çok iyi karşılandık. Bizi dilediğimiz gibi serbest bıraktılar. Eğer sizler de teslim olursanız söylediklerimizin tamamen birer hakikat olduğunu anlarsınız. Tek başına teslim olmak isterseniz uzaktan mendil sallayarak Türk siperlerine doğru yaklaşın. Bu yaklaşma sırasında Türk siperlerinden “Teslim, teslim” diye duyacağınız kelimelerden ürkmeyin. Eğer gruplar halinde teslim olacaksanız, üçer üçer gruplara ayrılarak ilerleyip beyaz mendillerinizi sallayın, Türk siperlerine 100 metre kala tüfeklerinizi yere atarak teslim olun. (…) Önce teslim olanlarla sonradan olanlar arasında istisnai bir muamele olmayacaktır. Söylediklerimizi dinleyerek hisse alırsanız rahat ve huzura kavuşursunuz.
Er Hristos Yoğokiu Selanik
Er Pevko Anastasiu Selanik
Çavuş Konstan Kiryakopulos Atina
Kaynak: Kansu Şarman / Popüler Tarih – 5.Sayı / Ekim 2000
