Mustafa Kemal Atatürk, askerlikten istifa ettikten sonra Erzurumluların isteğiyle Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti Erzurum şubesinin Heyet-i Faale başkanlığına getirilmiş ve Erzurum Kongresi'nde önemli bir rol oynamıştır. Bu kongre, Millî Mücadele'nin önemli bir dönüm noktası olmuş ve Erzurum'un topraklarının bölünme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu dönemde millî birlik ve mukavemetin en belirgin şekilde ortaya çıktığı bölgelerden biri olarak öne çıkmıştır. Ayrıca, Pontus tehlikesiyle karşı karşıya olan Trabzon'un da bu kongreye Doğu Karadeniz'i temsil etmek üzere delege göndermesi, bölgedeki ortak tehlikenin farkında olunduğunu göstermektedir. Bu zorlu dönemde Mustafa Kemal Paşa'nın liderliği ve kararlılığı, Millî Mücadele'nin seyrini belirleyen önemli bir unsur olmuştur.
