Nepal

Tarihi

Yapılan araştırmalara göre, Nepal’in bilinen ilk tarihi, M.S. 4. yüzyılda, küçük Hint prensliklerinin kurulmasıyla başlatılmaktadır. Nepal topraklarında yeralan bu birçok küçük prenslik 18. yüzyılın ortalarına kadar hayatiyetlerini devam ettirmişlerdir. 1769 yılında ilk defa bu prensliklerden biri olan Gürkalar, Nepal topraklarını kontrol altına aldılar. İlk Gürka şahı Pritvi Narayan, Katmandu bölgesini ele geçirdikten sonra Nepal’de Gürkaların altın devri yaşandı. Narayan’dan sonra yerine geçen çocukları, Nepal topraklarını, batıda Sutley Nehrine, güneyde Ganj Ovasına ve kuzeyde Tibet’e kadar genişlettiler.

1814-1816 yılları arasında İngilizlerle yapılan savaşlar, Gürkaların mağlûbiyetiyle neticelendi. Bundan sonra 1846’ya kadar ülke, soylu ailelerin mücadele alanı haline geldi. Bu tarihte Rana ailesi, diğerlerine karşı üstünlük kurdu. Nepal, 1951 yılına kadar bu ailenin kontrolunda kaldı. Aynı yıl Şah ailesinin üyesi olan Kral Tribhubana Bir Bihram, ülke idaresini ele geçirdi ve kabineli hükûmet sistemine geçti. Meşrûti monarşi ilan etti. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mahendra, ülkede büyük değişiklikler yaptı. 1962 yılında yeni anayasa ilan edildi. 1972 de Mohendra’nın ölümüyle yerine oğlu Bir Bihram Şah Dev kral oldu. Ülke 1980 yılına kadar iç olaylar, protestolar ve çatışmalar içerisinde kaldı. 2 Mayıs 1980’de referandum ile partisiz yönetim şekli kabul edildi. 1990’da Kral Birendra Bir Bihram Şah Deva politika değişikliğine giderek iktidar tekelini gevşetti. 19 Nisanda Başbakanlığa Krişna Prasat Bhattanai’nin getirilmesiyle otuz yıldır ilk kez bağımsız bir hükümet kuruldu. Çok partili sisteme geçilerek Nisan 1991’de seçimler yapıldı. Seçimlerin ardından 32 sene sonra kurulan ilk demokratik hükümet Mayıs 1991’de göreve başladı.


Fiziki Yapı

Büyük Himalaya Dağlarının hemen güneyinde, 25°25’-30°17’ Kuzey enlemleri ve 80°6’-88°14’ Doğu boylamları arasında yer alan Nepal’in, 147.181 km2lik toprakları, yaklaşık olarak bir dikdörtgen şeklindedir. Nepal, başlıca üç büyük bölgeye ayrılır: Tarai, Orta Tarai ve Dağlık Bölge.

Tarai bölgesi, ülkenin güneyinde ve Sivalık Dağ Silsilesinin eteklerinde yer alır. Ganj Ovasının bir uzantısı şeklindedir. Orta Tarai Sivalık ile Mahabharat Lekh Dağ Silsileleri arasında yer alır. Bu bölgenin en önemli özelliği; bataklıkların, tepelerin ve vadilerin bol miktarda mevcut olmasıdır. Ülkenin % 65’ini teşkil eden Dağlık Bölge ise Mahabharat Lekh ile Himalayalar arasındadır.

Büyük Himalaya Dağları, Nepal’in kuzey sınırı boyunca, 7600 metrenin üstünde yüksekliğe sahip, 23 zirve ile ülkeyi kuzeye karşı örter. Bu zirvelerin içinde en önemlisi 8.848 m ile dünyanın en yüksek noktası olan Everest Tepesidir. Ayrıca Lhotse, Makdu, Cho Oyu, Manasulu, Annapurna ve Dhaulagiri diğer önemli zirveleridir.

Doğudan batıya uzanan ülke dağ silsilesini, kuzeyden güneye kesen üç büyük nehir sistemi vardır. Kamali, Sapt Gandaki ve Sapt Kasi. Her üçü de Tibet’ten doğan nehirler, Nepal için ekonomik ve stratejik açılardan çok önemlidir.


İklim

Nepal iklimi, yüksekliğe bağlı olarak değişiklikler gösterir. Yükseklere çıkıldıkça iklim daha sertleşmektedir. Katmandu civarında yazları sıcak olup, kışları soğuk ve sert olmaktadır. Tarai ve merkezdeki dağlık bölgelerde de yaz ayları oldukça sıcak geçmektedir.

Ülkenin doğusu ve batı kenarı muson rüzgarlarının etkisinde, özellikle yaz aylarında bol yağış almaktadır. Yıllık yağış miktarı Tarai bölgesinde yaklaşık 2500-3800 mm kadar olurken, Batı tepeler bölgesinde bu rakam 1200-1900 milimetreye kadar düşmektedir. Ülkenin en sıcak bölgesi olan Tarai’de bazan 54°C’ye kadar çıkabilen anormal sıcaklıklara da rastlanabilmektedir.


Tabii Kaynaklar

Ülkenin güneyini meydana getiren Tarai bölgesi, geniş ovalar ve tarım sahaları yönünden zengin olup, yemyeşil bir bitki örtüsüne sahiptir. Aynı zamanda bölgedeki bataklıkların sık olduğu yerlerde fil, kaplan, yırtıcı kuşlar ve gergedana bol miktarda rastlanır. Tibet’ten doğan ve ülke dağlarını kuzeyden güneye keserek, ülkeyi üç bölgeye ayıran üç büyük nehir, en önemli tabii kaynaklardır. Bu üç nehrin suladığı bölgeler ve ülkenin doğu ve batı kesimleri verimli ovalara ve yeşil bir bitki örtüsüne sahiptir.


Nüfus ve Sosyal Hayat

Nepal’in etnik yapısının büyük bir bölümünü Moğollar ve Hint-Avrupa grubu insanlar meydana getirir. Konum itibariyle Tibet ve Hindistan arasında bulunması, bu bölgelerden gelen göçlerin, Nepal topraklarında son bulmasına sebep olmuştur.

Mevcut kabile ve kast sistemi sebebiyle insanlar, küçük topluluklar halindedir. Bu küçük bölünmeler Nepal’in sosyal ve politik hayatında çok önemli olmaktadırlar. En etkili grup, Hint kökenli Brehmenlerdir. Yaklaşık 19.795.000 civarındaki nüfûsun % 40’ı Hintlidir. İkinci büyük topluluk, Nepal’in en eski yerlileri olarak bilinen Nevarlardır. Tibet ve Moğol kökenli Kiranti, Magar, Grung ve Serpa kabileleri de üçüncü büyük etnik topluluk olarak kabul edilebilir.

Nepalin dil problemi, oldukça fazla dilin olmasıyla kalmayıp, bu dillerin ayrı ayrı dil ailelerinden gelmesiyle daha çok karışır. Resmi dil olan Nepalce, Hint-Avrupa dil ailesinin, Hint-İran kolundan gelmektedir. Halkın yarısından fazlası bu dili konuşur. Okur-yazar oranı % 50’dir. Eğitim seviyesi oldukça düşüktür. Nüfûsun büyük bir bölümü Hinduizm taraftarıdır. Toplam nüfûsun % 5’e yakın bir bölümü Budisttir. Müslümanların sayısı 500.000 civarındadır.


Siyasi Hayat

Nepal, bütün gücün kralda toplandığı bir Hindu monarşi idaresine sahiptir. 1846 ile 1951 yılları arasında bu güç, Rana ailesinin eline geçen başbakanlığa verilmiştir. 1959 yılı genel seçimlerinde Nepal Kongre Partisi büyük bir üstünlükle seçimi kazanarak, hükûmeti kurmuştur. Nepal, anayasal monarşi idaresine sahiptir. Kral, hem devlet hem de hükümet başkanıdır. 1962 Anayasasına göre icra (yürütme) gücü, kralda ve Bakanlar Kurulundadır. Bakanlar Kurulu ve Başbakan, Milli Panchayat (Meclis)’ten seçilir. Panchayat hem seçilmiş hem de tayin edilmiş 125 üyeli bir meclistir. Siyasi partiler mevcut olmayıp, kanun yapma gücü meclise aittir. 1959 seçimlerinden sonra hükümet başkanlığı, başbakana verilmiştir.

1991’den sonra çok partili sisteme geçilmiştir. Lokal idaresi 14 bölgeye ve 75 il’e ayrılmış olan Nepal, Birleşmiş Milletler üyesidir.


Ekonomi

Yaklaşık olarak halkın % 90’nı tarımla uğraşır. Toplam arazinin % 30’u tarıma elverişlidir. En önemli ürünler; pirinç, mısır, darı, buğday, şekerkamışı, tütün, jüt, meyve ve sebzedir. Çiftçilik ve ormancılık halkın uğraştığı diğer iki önemli alandır. Ülkedeki mevcut, büyük ölçüdeki ormanlar ve stepler, önemli ekonomik kaynaklardır.

Nepal, zengin mika cevherinden başka, bakır, kobalt, linyit, demir ve kuartz çıkarır. Fakat ülkenin ulaşım imkanlarının zayıf olmasından dolayı, bu madenlerden ve akarsulardan tam olarak faydalanılamamaktadır.

Nepal para birimi, Rupi (Rupee)’dir. Ülke, ticaretini daha çok Hindistan, Japonya ve Almanya ile yapar. Kişi başına düşen milli gelir 170 dolar civarıdır.

Turizm Nepal için çok büyük gelir kaynağı teşkil etmektedir. Ayrıca metal işçilik ve ağaç işleri önemlidir. Ülke endüstrisi, cam eşya, kağıt, kimyevi maddeler, çimento ve çömlek alanlarında gelişmiştir.

Ülkede ulaşım kara, demir ve havayollarıyla sağlanır. Karayollarının uzunluğu 7007 km olup ancak yarısına yakın kısmı asfalttır. Demiryollarının uzunluğu 53 km olup, çok azdır.