discovery channel ansiklopedik atlastan alıntılardır.
yerkabuğundaki çok büyük çukurlukları dolduran muazzam su kütlelerine okyanus denilir. yeryüzünde Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu olmak üzere 3 tane okyanus bulunur. okyanusların kıtalar arasına girmiş olan daha küçük bölümlerine ise, deniz adı verilir.
dünya yüzeyinin yüzde 71'i okyanus ve denizlerle, yüzde 29'u karalarla kaplıdır. kuzey yarımkürenin yüzde 61'i, güney yarımkürrenin yüzde 81'i okyanus ve denizlerle kaplıdır.
denizler, kenar ve iç denizler olmak üzere 2'ye ayrılır. iç denizler, karaların arasına sokulmuş olan daha sığ denizlerdir. kızıl deniz, akdeniz, ege denizi, karadeniz birer iç denizdir. çeşitli ülkeler, bu sayılan denizlere komşudur. lakin Marmara Denizi, tamamı ülkemize ait olan bir denizdir.
kenar denizler ise, okyanusların kenarında bulunan ve derinlik bakımndan okyanuslardan ayrılan denizlerdir. japon denizi, güney çin denizi, banda denizi, mercan denizi, baffin denizi, karayip denizi, ross ve weddel denizi kenar denizlere birer örnektir.
bir de dünya üzerinde körfezler bulunur. bunlar, okyanusların, kenar ve iç denizlerin kenarlarında denizlerin kara içlerine sokulmuş büyük, geniş ve kısmen derin girintileridir. asya'da basra ve bengal körfezleri, amerika'nın doğusunda Meksika körfezi, batısında kalifornia körfezi, afrikada gine körfezi, fransanın batısında biskay körfezi bunların başlıcalarıdır.
okyanus ve denizlerde, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer ve tuzluluk değerleri azalır. denizler, kenarlarında bulunan karaların iklimleri üzerinde de etkilidirler. denize kıyısı olan sahalarda havadaki nem oranı arttığından, iklimler de ılımanlaşır. ayrıca, sıcaklık ve yoğunluk farkından dolayı gelişen okyanus akıntıları ekvator ile kutuplar arasındaki sıcaklık değişimine yardım eder.
günümüzde okyanuslarda akıntıların oluşturduğu 2 tür su dolaşımı bulunur. bunlardan ilkini rüzgar hareketlendirmekte olup, tamamen yatay doğrultudadır. bunlar, dar ve hızlı, jet tipi akıntılardır. dünyanın dönüşü nedeniyle, okyanusların batı kesiminde toplanmışlardır. Gulf Stream, Kuro-Shio ve Brezilya akıntısı buna örnek oluşturur. ikinci tür okyanuslardaki su dolaşımı ise, düşeysel hareketlerle başlayan termohalin dolaşımıdır. bu dolaşım, rüzgar akıntıları ile oluşan devreyi kapatır. çok geniş ve ağır akışlıdırlar. bu dolaşımın yoğunlaştığı kesim, dünyanın dönüşü nedeniyle okyanusların batısıdır. sonuçta, okyanusların batısında yüzeyde ve derin kısımlarda birbirini tersi yönde, değişik türde akıntı sistemleri bulunur.
okyanus ve deniz suları tuzlu olduğundan içme ve kullanmaya elverişli değildir. ancak bu sular, çok sayıda bitki ve hayvan türü için yaşam alanıdır. mangrovlar, algler, su yosunları bu suların çeşitli bitkisel türlerini oluştururlar. balıklar, midyeleer, ahtapotlar, istakoz ve karidesler gibi çeşitli deniz hayvanları sadece okyanus ve deniz sularında yaşarken; deniz kaplumbağası, penguen, ayı balığı, mors, yengeçler gibi bazı türler ise hem karada hem denizde yaşamlarını sürdürürler. denizel ortam ile lagünlerde yaşayan su kuşlarını da unutmamak gerekir.
yerkabuğundaki çok büyük çukurlukları dolduran muazzam su kütlelerine okyanus denilir. yeryüzünde Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu olmak üzere 3 tane okyanus bulunur. okyanusların kıtalar arasına girmiş olan daha küçük bölümlerine ise, deniz adı verilir.
dünya yüzeyinin yüzde 71'i okyanus ve denizlerle, yüzde 29'u karalarla kaplıdır. kuzey yarımkürenin yüzde 61'i, güney yarımkürrenin yüzde 81'i okyanus ve denizlerle kaplıdır.
denizler, kenar ve iç denizler olmak üzere 2'ye ayrılır. iç denizler, karaların arasına sokulmuş olan daha sığ denizlerdir. kızıl deniz, akdeniz, ege denizi, karadeniz birer iç denizdir. çeşitli ülkeler, bu sayılan denizlere komşudur. lakin Marmara Denizi, tamamı ülkemize ait olan bir denizdir.
kenar denizler ise, okyanusların kenarında bulunan ve derinlik bakımndan okyanuslardan ayrılan denizlerdir. japon denizi, güney çin denizi, banda denizi, mercan denizi, baffin denizi, karayip denizi, ross ve weddel denizi kenar denizlere birer örnektir.
bir de dünya üzerinde körfezler bulunur. bunlar, okyanusların, kenar ve iç denizlerin kenarlarında denizlerin kara içlerine sokulmuş büyük, geniş ve kısmen derin girintileridir. asya'da basra ve bengal körfezleri, amerika'nın doğusunda Meksika körfezi, batısında kalifornia körfezi, afrikada gine körfezi, fransanın batısında biskay körfezi bunların başlıcalarıdır.
okyanus ve denizlerde, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer ve tuzluluk değerleri azalır. denizler, kenarlarında bulunan karaların iklimleri üzerinde de etkilidirler. denize kıyısı olan sahalarda havadaki nem oranı arttığından, iklimler de ılımanlaşır. ayrıca, sıcaklık ve yoğunluk farkından dolayı gelişen okyanus akıntıları ekvator ile kutuplar arasındaki sıcaklık değişimine yardım eder.
günümüzde okyanuslarda akıntıların oluşturduğu 2 tür su dolaşımı bulunur. bunlardan ilkini rüzgar hareketlendirmekte olup, tamamen yatay doğrultudadır. bunlar, dar ve hızlı, jet tipi akıntılardır. dünyanın dönüşü nedeniyle, okyanusların batı kesiminde toplanmışlardır. Gulf Stream, Kuro-Shio ve Brezilya akıntısı buna örnek oluşturur. ikinci tür okyanuslardaki su dolaşımı ise, düşeysel hareketlerle başlayan termohalin dolaşımıdır. bu dolaşım, rüzgar akıntıları ile oluşan devreyi kapatır. çok geniş ve ağır akışlıdırlar. bu dolaşımın yoğunlaştığı kesim, dünyanın dönüşü nedeniyle okyanusların batısıdır. sonuçta, okyanusların batısında yüzeyde ve derin kısımlarda birbirini tersi yönde, değişik türde akıntı sistemleri bulunur.
okyanus ve deniz suları tuzlu olduğundan içme ve kullanmaya elverişli değildir. ancak bu sular, çok sayıda bitki ve hayvan türü için yaşam alanıdır. mangrovlar, algler, su yosunları bu suların çeşitli bitkisel türlerini oluştururlar. balıklar, midyeleer, ahtapotlar, istakoz ve karidesler gibi çeşitli deniz hayvanları sadece okyanus ve deniz sularında yaşarken; deniz kaplumbağası, penguen, ayı balığı, mors, yengeçler gibi bazı türler ise hem karada hem denizde yaşamlarını sürdürürler. denizel ortam ile lagünlerde yaşayan su kuşlarını da unutmamak gerekir.
