Vâr oluştan bu yana, tüm kişioğlunun (insanoğlunun) ilgisini çekmiştir gökyüzü. Eski kişiler de gökyüzünde erişilmez olan dahası kimi oğur (zaman) tapındıkları bu nesnelere adlar takmışlardır. Öyle ki, “güneş, ay, yıldız” gibi bir takım gök nesnelerinin adları töz (temel) sözcükler olarak taplanır (kabūl edilir).
Eski Türkler de öbür uluslar gibi gözle görülebilen gök nesnelerini adlandırmıştır. Bu adlandırmada ilgimizi çeken “-dXz” ekinin kullanılıyor olmasıdır. Bu ek “parlaklık” durumunu belirtir. Günümüzde yaşamakta olan “yıldız, yaldız, gündüz” gibi sözcükler örnek verilebilir.
Çolpan : Venüs gezegenin adıdır.
Yertinç : Üzerinde yaşadığımız gezegenin adıdır. Dünya için bir de “ajun / acun” sözcüğü olduğu bilinmektedir. Ançıp “acun”, Soğutça kökenli bir sözcüktür.
Bakırsokum : Mars gezegenin adıdır. Marsıñ kızıl görünümünden ötürü böyle adlandırılmıştır. Günümüzde de “Kızıl Gezegen” diye sıkça anılmaktadır.
Erendiz : Jüpiter gezegenin adıdır.
Sekendiz : Satürn gezegenin adıdır.
Sekiz gezegenden beşinin adının Türkçe karşılığı olduğunu bilmek güzel bir duygu. O günün koşullarına göre gördüklerini adlandırmıslar. Bugün bilimsel verilerin artması ile çıplak gözle görülemeyen gezegenleri dahası birçok gök nesnesini görebiliyoruz. Öyle ise yapmamız gereken bunları adlandırmaktır.
Öneriler
Günümüzde geçerli olan gezegen adlandırmaları incelendiğinde çok ilginç bir nen (şey) ortaya çıkıyor. Sanıldığı gibi âhım şâhım olmayan bu sözcükler, bilimsellikten öte bir dayatmadır. Kendi söylenbilimlerini (mitolojilerini) kullanarak oluşturmuşlar. “Çiviyi çivi söker” diyip, bu yolla bir iki öneri yapalım.
Erdenay > Merkür
Roma söylenbiliminde çav (haber) tanrısının adı Merkür’dür. Yunan söylenbilimindeki Hermes ile eşdeğerdir. Bu öbür tanrıların en hızlısı ulayı (ve) en kurnazıdır. Bilindiği üzre, bizde vâr oluştan beri tek Tanrı inançı olduğundan bu söylenbilimlere ayak uyduramayacağız. Ançıp (ama) bizim de tinlerimiz (ruhlarımız) vâr. “Kötülük tini, iyilik tini” gibi. Merkür için önerimiz; Erdenay’dır.
Erdenay; Sibirya Türklerinde, Tanrı’nın kişilere bildirmek istedikleri iyi kararları ileten tindir; Cebrail gibi.
Altayhan > Uranüs
Yunan söylenbiliminde tanrıların atasıdır. Biz yine bir tin (ruh) önerisinde bulunacağız. Altay dağlarının çelebisi (efendisi) olan “Altayhan”. Altay dağlarının doruğuñda (zirvesinde) oturduğuna inanılan çok güçlü bir tin (ruh).
Talayhan > Neptün
Romalılarıñ deniz tanrısıdır. Bizim de yine bu iş ile uğraşan bir tinimiz var; Talayhan.
Talay, öz Türkçe okyanus demek.
Sonuç olarak gezegen adlarımız;
Erdenay : Merkür
Çolpan : Venüs
Yertinç : Dünya
Kızıldız : Mars
Erendiz : Jüpiter
Sekendiz : Satürn
Altayhan : Uranüs
Talayhan : Neptün
Gökbey ULUÇ
türkcesivarken.com
Eski Türkler de öbür uluslar gibi gözle görülebilen gök nesnelerini adlandırmıştır. Bu adlandırmada ilgimizi çeken “-dXz” ekinin kullanılıyor olmasıdır. Bu ek “parlaklık” durumunu belirtir. Günümüzde yaşamakta olan “yıldız, yaldız, gündüz” gibi sözcükler örnek verilebilir.
Çolpan : Venüs gezegenin adıdır.
Yertinç : Üzerinde yaşadığımız gezegenin adıdır. Dünya için bir de “ajun / acun” sözcüğü olduğu bilinmektedir. Ançıp “acun”, Soğutça kökenli bir sözcüktür.
Bakırsokum : Mars gezegenin adıdır. Marsıñ kızıl görünümünden ötürü böyle adlandırılmıştır. Günümüzde de “Kızıl Gezegen” diye sıkça anılmaktadır.
Erendiz : Jüpiter gezegenin adıdır.
Sekendiz : Satürn gezegenin adıdır.
Sekiz gezegenden beşinin adının Türkçe karşılığı olduğunu bilmek güzel bir duygu. O günün koşullarına göre gördüklerini adlandırmıslar. Bugün bilimsel verilerin artması ile çıplak gözle görülemeyen gezegenleri dahası birçok gök nesnesini görebiliyoruz. Öyle ise yapmamız gereken bunları adlandırmaktır.
Öneriler
Günümüzde geçerli olan gezegen adlandırmaları incelendiğinde çok ilginç bir nen (şey) ortaya çıkıyor. Sanıldığı gibi âhım şâhım olmayan bu sözcükler, bilimsellikten öte bir dayatmadır. Kendi söylenbilimlerini (mitolojilerini) kullanarak oluşturmuşlar. “Çiviyi çivi söker” diyip, bu yolla bir iki öneri yapalım.
Erdenay > Merkür
Roma söylenbiliminde çav (haber) tanrısının adı Merkür’dür. Yunan söylenbilimindeki Hermes ile eşdeğerdir. Bu öbür tanrıların en hızlısı ulayı (ve) en kurnazıdır. Bilindiği üzre, bizde vâr oluştan beri tek Tanrı inançı olduğundan bu söylenbilimlere ayak uyduramayacağız. Ançıp (ama) bizim de tinlerimiz (ruhlarımız) vâr. “Kötülük tini, iyilik tini” gibi. Merkür için önerimiz; Erdenay’dır.
Erdenay; Sibirya Türklerinde, Tanrı’nın kişilere bildirmek istedikleri iyi kararları ileten tindir; Cebrail gibi.
Altayhan > Uranüs
Yunan söylenbiliminde tanrıların atasıdır. Biz yine bir tin (ruh) önerisinde bulunacağız. Altay dağlarının çelebisi (efendisi) olan “Altayhan”. Altay dağlarının doruğuñda (zirvesinde) oturduğuna inanılan çok güçlü bir tin (ruh).
Talayhan > Neptün
Romalılarıñ deniz tanrısıdır. Bizim de yine bu iş ile uğraşan bir tinimiz var; Talayhan.
Talay, öz Türkçe okyanus demek.
Sonuç olarak gezegen adlarımız;
Erdenay : Merkür
Çolpan : Venüs
Yertinç : Dünya
Kızıldız : Mars
Erendiz : Jüpiter
Sekendiz : Satürn
Altayhan : Uranüs
Talayhan : Neptün
Gökbey ULUÇ
türkcesivarken.com
