Postmodernizm nedir?

  • Konuyu açan Konuyu açan ZeyNoO
  • Açılış tarihi Açılış tarihi

ZeyNoO

V.I.P
V.I.P
Kapitalist kültürde ya da daha genel olarak Batı dünyasında, yirminci yüzyılın son çeyreğinde, resim, edebiyat, mimari, vb., güzel sanatlar alanında ve bu arada özellikle de felsefe ve sosyolojide belirgin hale gelen hareket, akım, durum veya yaklaşım.

Postmodernizm "Batıya dinamik enerjisini veren şey bireyciliktir, hükmetme arzusudur, bir tüketim felsefesi kanalıyla bedeli ne olursa olsun maddî şeylere sahip olmak ve istif etmek için duyulan müthiş istektir. Bu tür coşkun bir enerji toplumu hareket halinde tutar" (Ekber, 1994: 13). Modernizm projesine göre bir zaman gelecek insan merkezli bir medeniyet kuruyacak, insan haklarına dayalı bir ahlak anlayışı dinin yerine ikame edilecek, liberal ekonominin nimetlerinden yararlanılacak ve insanlar huzur dolu bir hayat sürüp gidecekti. Fakat bu proje bir türlü gerçekleşmedi. Ferdî ve içtimaî problemler birbirini takip etmeye başladı. Sonunda insanlar modernizm projesini sorgulamaları gerektiğini anladılar. Bu projeye olan güvenlerini kaybettiler ve neticede kendilerine yeni bir tutunacak dal aradılar. Böylelikle "postmodernizm" (modernizm sonrası) doğmuş oldu. Karikatürlerden savaşlara kadar herşeyi açıklamak için son yirmi yıldır kullanılan postmodernizm terimi, kişilik hakkındaki Freuda ait modeller, iktisat konusunda Marksa ait teoriler veya tarih ilmindeki sebep-sonuç açıklamaları gibi "evrensel" (olarak kabul edilen) kavramları kullanarak dünyayı tarif etmeye çalışan entellektüel geleneklere ve dinî nasslara bir tepki olarak doğmuştur. Postmodernizm 20. asrın son yarısındaki hayatı, birbirinden kopuk ve dikkat çekmek için birbirleriyle rekabet eden hâdiseler, gerçekler ve akımlardan ibaret görür. Hiçbir düşünce sisteminin, modern hayattaki sonsuz çeşitliliğin sebebini izah edemeyeceğini öne sürer. Meselâ bilim, hakîkat hakkında hayalin yaptığından daha iyi ve daha kesin bir tarif teklif edemez, sadece "farklı" bir tarif önerebilir. Postmodernizmin önerdiği de "farklı" bir tariftir. O iddia etti diye işin hakîkatının öyle olması gerekmez. Bir sistem insanı, hayatı ve kâinatı gerçek yönüyle tarif edip gerçek medeniyeti vaadedebilir. Yeter ki bu sistem insanı, hayatı ve kâinatı yaratanın elinden çıksın.
 
“Postmodernizm” teriminin ilk kullanılışı (Mektuplar, Şubat 19) 1926’dan öncedir. Terim 1870’lerde Britanyalı sanatçı JohnWatkins Chapman tarafından, 1917’de de Rudolf Pannwitz tarafından kullanılmıştır. Ama “post”ların başlaması, “Post-Empresyonizm” (1880’ler) ve “Post-Endüstriyel”le (1914-22) olmuştur, denebilir. Sonra bunlar 1960’larda edebiyatta, toplumsal düşüncede, ekonomide ve hatta dinde (“Post Hıristiyanlık”) pıtrak gibi çoğaldılar. “Sonsallık”, yani yaratıcı bir çağdan sonra gelmenin olumsuz duygusu, ya da tam tersine, olumsuz bir ideolojiyi aşmanın olumlu duygusu, aslen 1970’lerde, “Postmodernizm” tartışmasının da iki merkezi olan mimari ve edebiyatta gelişti. (Bu akımlar, hem özelliklerini hem de olumlu, “post” önekinden sonra tire koyuyorlardı). “Yapıbozumcu postmodernizm”, Fransız post-yapısalcıların (Lyotard, Derrida, Baudrillard) 1970’lerin sonunda Birleşik Devletler’de kabul görmesinden sonra ön plana çıktı. Bugün olumsuz diyalektik ve yapı bozumundan ibaret yeni, yaratıcı hareket de ortaya çıktı. Bunlar kendilerine “Yapıcı”, “Ekolojik”, “Temelli”, “Yeniden kurucu” post-modernizm gibi adlar veriyorlar.

Bu durumda iki temel hareketin var olduğu ortada. “Postmodern durum”, “Gerici postmodernizm” ve “tüketici postmodernizmi”nin de var olması gibi-bunların örnekleri enformasyon cağı, Papa ve Madonna. Bütün bunlar üzerine tarafsız, akademik bir rehber istenirse, Margaret Rose’un Post-Modern ve Post-Endüstriyel: Eleştirel bir Analiz’i (1991) önerilebilir.

Şunu da eklemeliyim ki, Postmodernizm sözcük ve kavramının büyük gücünün ve bir yüzyıl daha duyulacak olmasının bir nedeni, yetersiz kaldığı açıkça görülen modernist dünya görüşümüzü geride bıraktığımızı, nereye gittiğimizi belirtmeden ortaya koyabilmesidir. Birçok kişinin bu terimi kendiliğinden, sanki kendi bulmuş gibi kullanmasının nedeni de budur. Ama “Modernizm” üçüncü yüzyılda icat edilmiş gibi gözüktüğüne göre, “Postmodernizm” teriminin ilk kullanılışı da belki o zamandı



CHARLES JENCKS

Londra
 
Geri
Top