Realizm ( Gerçekçilik )

Suskun · 4 Hzr 2011

(19. yüzyılın ikinci yarısında)

Romantizmin hayal ve duyguya yaptığı vurguya bir tepki olarak doğan realizm, 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra dünya edebiyatını geniş ölçüde etkilemiştir.

18. ve 19. yüzyıl Avrupası’nda görülen toplumsal hareketlilik, toplumsal sınıfları, mücadele içinde yeni çalkantılara, aydınları da yeni arayışlar içine itmiştir. Bu arayışlarda temel yönseme, toplum gerçekliğinin tanınması olmuştur.

Bu nedenle, Auguste Comte’un pozitivizm (olguculuk) felsefesi, realizmin düşünsel temelini oluşturmuştur. Çünkü pozitivizm, doğa olaylarının (gerçekliğin) doğa ötesi görüşlerle (metafizik) değil; olgular (olaylar) arasındaki bağlantının gözlem ve deneylerle bulunacak yasalarıyla açıklanabileceğini ileri sürer.

Öte yandan müspet bilimlerdeki (fizik, kimya, biyoloji) gelişmelerin, varlıkların ve olayların, duygu ve hayallerle değil; maddi gerçekliklerle açıklanabileceğini ortaya koyması, pozitivizmin edebiyata yan-sıması olan realizme üstünlük kazandırmıştır. Böylece, duygu ve hayallerden yola çıkan sanatçının toplumsal beklentilere yanıt veremeyeceği, sanatçının bir ahlak-çı gibi değil, bir bilim adamı gibi gördüklerini anlatmak zorunda olduğu kabul edilmiştir.

Realizmin yaygınlaşmasından önce, romantik kuşak içinde yer alan Balzac, Stendhal gibi öncü realistleri de unutmamak gerekir. Ancak realizmin romantizm-den asıl kopuşu, Gustove Flauber’in “Madam Bovary” adlı romanı (1857) ile gerçekleşmiştir.

Özellikleri

· Sanatçı, anlattıklarını gözlemlerine dayandırır; duygu ve imgelerin yerini insan ve toplum gerçekleri alır.
· Sanatçı; kendi duygu ve düşüncelerini gizler; yapıtında tarafsız bir gözlemcidir.
· İnsan ve toplum, klasiklerde “olması gerektiği gibi”, romantiklerde “istedikleri gibi” realistlerde “olduğu gibi” yansıtılır.
· Olgu ve olayların ortaya çıkışındaki sosyal nedenler araştırılır.
· Kişiliğin oluşumunda çevrenin önemini kabul ettiklerinden, kişilerin yaşadıkları ortam, sosyal çevre bütün ayrıntılarıyla tanıtılır.
· İşlenen olaylar güncel yaşamdan, kişiler halk tabakalarından alınır.
· Toplumsal konuları işlerler; ama toplum sorunları karşısında tarafsız kalırlar. Sanatı, toplumsal mücadele de bir araç olarak görmediklerinden “sanat sanat içindir” anlayışındadırlar.
· Anlatıma önem verip özen gösterdiklerinden birer üslupçudurlar. Bu nedenle, örneğin kişiler, sosyal düzeylerine uygun değil; sanatçının üslubuna uygun konuşturulur.
· Konu kadar, biçim güzelliği de önemlidir. Bu nedenle dil ve anlatım süsten, abartıdan, özentiden uzaktır.
· Realizm, daha çok roman, öykü ve tiyatro türlerinde etkili olmuştur.

FRANSA’DA

• BALZAC (1799-1850) ROMAN, ÖYKÜ, TİYATRO Realist romanın kurucusu olarak bilinse de eserleri romantik özellikler de taşır

ORİOT BABA, VADİDEKİ ZAMBAK, EUGENİE GRANDET, KÖY HEKİMİ TILSIMLI DERİ, İNSANLIK KOMEDYASI (DİZİ ROMANLARININ GENEL ADI)

• STENDHAL (1783-1842) ROMAN
KIRMIZI VE SİYAH, PARMA MANASTIRI…

• GUSTAVE FLAUBERT ROMAN Eserlerinde romantizmle realizmi ustaca birleştirir.
MADAME BOVARY, SALAMBO …

İNGİLTERE’DE

• DANIEL DEFOE (1659-1731) ROMAN
ROBİNSON CRUSOE

• CHARLES DICKENS (1812-1870) ROMAN

Gösterişsiz fakat güçlü bir anlatımı vardır. Kendini belli etmeyen ince bir mizah anlayışıyla yazar.Öyküler ve gezi notları da yazmıştır.

DAVID COPPERFIELD, ANTİKACI DÜKKÂNI, OLİVER TWIST, İKİ ŞEHRİN HİKÂYESİ

• JONATHAN SWİFT (1667-1745) ROMAN
GULLIVER’İN GEZİLERİ

RUSYA’DA

• TOLSTOY (1828-1910) ROMAN
SAVAŞ VE BARIŞ, ANNA KARENİNA, DİRİLİŞ,
HACI MURAD, YAŞAYAN ÖLÜ, İVAN İLYİÇ’İN ÖLÜMÜ…

• DOSTOYEVSKİ (1821-1881) ROMAN
SUÇ VE CEZA, BUDALA, KARAMAZOV KARDEŞLER, EZİLENLER, KUMARBAZ, ECİNNİLER, İNSANCIKLAR…

• MAKSİM GORGİ (1868-1936) ROMAN
ANA, ÇOCUKLUĞUM, ARKADAŞ, EKMEĞİMİ
KAZANIRKEN, BENİM ÜNİVERSİTELERİM

• GOGOL (1809-1852) ROMAN, TİYATRO
ÖLÜ CANLAR, MÜFETTİŞ(OYUN),
PETERSBURG HİKÂYELERİ, TARAS BULBA…

• ANTON ÇEHOV (1860-1904) ÖYKÜ, TİYATRO
OYUN: MARTI, VANYA DAYI, VİŞNE BAHÇESİ,
ÜÇ KIZKARDEŞ, HİKÂYELER

• TURGENYEV (1818-1883) ROMAN
BABALAR VE OĞULLAR, AVCININ NOTLARI, BAHAR SELİ, TAŞRALI KADIN…

• ŞOLOHOV (1905-? ) ROMAN
VE DURGUN AKARDI DON, DONDA HASAT

AMERİKA’DA

• JACK LONDON ROMAN
MARTİN EDEN, KURT KANI, UÇURUM İNSANLARI, VAHŞETİN ÇAĞRISI…

• MARK TWAIN ( 1835-1910) ROMAN, ÖYKÜ
TOM SAWYER’İN MACERALARI,
HUCKLEBERRY FINN’İN BAŞINDAN GEÇENLER, MİSSİSİPİ’DE HAYAT…

• JOHN STEINBECK (1902-1968) ROMAN
FARELER VE İNSANLAR, GAZAP ÜZÜMLERİ, BİTMEYEN KAVGA, SARDALYA SOKAĞI, KENAR MAHALLE

• ERNEST HEMINGWAY (1898-1961) ROMAN

Yazar ve gazetecidir. Eserlerini Paris’e yerleştikten sonra yazmıştır. 197’te Nobel ödülünü almıştır.
SİLAHLARA VEDA, ÇANLAR KİMİN İÇİN ÇALIYOR, İHTİYAR BALIKÇI

• HERMAN MERVILLE (1819-1891) ROMAN
MOBY DICK (BEYAZ BALİNA)

İRLANDA’DA

• OSCAR WİLDE (1854-1900)

Şair eleştirmen, oyun yazarı ve eleştirmendir. Nüketli, alaycı, iğneleyici bir dili vardır. Realist akıma yakındır.
DORİAN GREY’İN PORTRESİ, MUTLU PRENS, SALOME

• BERNARD SHAW ( 1856-1950)

Toplumcu gerçekçi bir yazardır. 1925’te Nobel aldı. Roman ve oyunlarında mizah ve hiciv önemli bir yer tutar.

Türk Edebiyatı’nda realizmin ilk etkileri Tanzimat Edebiyatı’nın kuruluş döneminden sonra ortaya çıkmaya başlar. Sami Paşazade Sezai’nin öykülerinde, Recaizade Mahmut Ekrem’in romanlarında ve Nabizade Nazım’ da realizmin ilk etkilerine rastlanır. Öte yanlan Batılı anlamda realizmin, Türk Edebiyatı’nda Servet-i Fünun döneminde uygulanır: Halit Ziya Uşaklıgil. Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı’ndan geçerek realizmin, çeşitli uygulamalarıyla günümüz edebiyatına dek ulaşmıştır.

ZeyNoO · 5 Ock 2013

Realizm (Gerçekçilik)

Varlığın, insan bilincinden bağımsız ve nesnel olarak varolmakta bulunduğunu ileri sürenlerin anlayışı.

1. İLKÇAĞ:

"Tımarhaneden ya da idealist düşünürlerin okulundan çıkmamış" her insan, çevresinde, bilinçten bağımsız bir dünya bulunduğunu bilir. Taşlan, toprakları, ağaçları vb. vareden insan bilinci değildir. Çünkü bunlar dünya üstünde insan varolmadan önce de vardı. Dünya, milyarlarca yılını, bu doğal varlıklarıyla birlikte insansız yaşamıştır.

Örneğin kuşların, kendi bilincinin ya da insan bilincinin ürünü olmadığını ve kendisinin dışında bağımsız olarak var bulunduğunu çocuklar bile bilir. Kendiliğinden maddecilik anlayışına uygun olarak ilk insanların bu gerçekçilik anlayışlarına kendiliğinden gerçekçilik ya da çocuksu gerçekçilik denir.

Düşünsel alanda Hint'te Vedenta, Çin'de Konfüçyüsçülük ve antikçağ Yunanlılarında Elea öğretisi ileri sürülünceye kadar bu sağlam gerçekçi anlayış sürmüştür. Bu anlayış sağlamdır, ama güçsüz yanları da vardır. Bu güçsüz yanlarının başında öz'le olgu'yu özdeşleştirmesi gelir. Nitekim idealist felsefe onun bu güçsüzlüğünden yararlanmış, özü bilinemeze ve varolma yana indirgeyerek olguyu, eşdeyişle görünüşü gerçekdışı saymıştır.

Kendiliğinden gerçekçiliğin ikinci güçsüz yanı, pek doğal bulduğu dünyanın varlığı sorununu önemsemeyişidir. Nitekim idealist felsefe onun bu ikinci güçsüz yanından da yararlanmış, örneğin Mach öğretisi dünyanın varlığı sorununun hiç bir önem taşımadığını ileri sürerek tek gerçekliğin duyumlar olduğunu ileri sürmüştür. Felsefe açısından bu güçsüzlüklerine rağmen, bu sağlam çocuksu anlayış maddeci felsefenin, bilginin ve bilimin temellerini oluşturmuştur.

2. ANTİKÇAĞ:

Nesnel gerçeği gerçek saymama anlamındaki ortaçağ gerçekçiliğinin tohumları antikçağ Yunanlılarınca atılmıştır. Elea öğretisi, Platon ve Aristoteles bu anlamdaki gerçekçiliğin kurucularıdır. Bu anlayışlara göre gerçek, bireysel olan değil, tümel olandır. Tümellerse ancak bireysellerde varolabilirler, kendi baslarına bir varlıkları yoktur. Örneğin dünyada eşekler vardır, ama eşeklik yoktur. Eşeklik bir tümel (soyut, ussal, genel kavram)'dir ve ancak bireysel bir eşekle varolabilir.

Gerçek olan, eşekler ı(bireysellikler) değil, eşeklik (tümel)'tir. Çünkü eşekliği ortadan kaldırın, dünyada eşek kalmaz. Eşek, varoluşunu eşekliğe borçludur. Bireysel eşeklerin varoluşları bulunduğu halde varlıkları bulunmamasına karşı, tümel eşekliğin varoluşu yoktur ama varlığı vardır. Gerçek "bağımlı varoluşu değil, bağımsız varlığı olandır". Dünyada bulunan bütün bireysellikler varlıklarını başka bir varlığa borçludurlar, bu yüzden gerçek değildirler. Tümellerse bağımsız varlıklardır, bu yüzden gerçektirler.

Bu yüzdendir ki varoluşları bulunan bireysellikler gerçek değildirler, görüntüdürler; varoluşları bulunmayan tümellerse gerçektirler. (Varoluşu bulunanın maddeselliğine ve varoluşu bulunmayanın maddesizliğine dikkat edilmelidir. Berkeley maddesizliğinin temeli bu savdır. İdealistlerin varoluş ve varlık kavramları arasında yaptıkları ve çok önem verdikleri ayırım da ayrıca vurgulanmalıdır). Antikçağ Yunan felsefesinde bu idealist savın gerçek sahibi Aristoteles'tir. Eleacılarla Platon bu savın tomurcuğunu taşırlar. Çünkü ne Eleacılar, ne de Platon tümellere (Eleacılarda bir ya da varlık, Platon' da idea'lar) bir varoluş yüklememe cesaretini gösterebilmişlerdir.

Parmenides'a göre tek olan varlık küre biçimindedir, demek ki maddeseldir ve varoluşu da vardır. Platon'da da idealar, bir idealar evreninde yaşamaktadırlar, yükselmiş ruhlar gidip onları görebilirler, demek ki birer varoluş içindedirler. İlk kez Aristoteles'tir ki idealizm açısından çelişkili olan bu sının aşmış ve tümellere ayrıca birer varoluş yüklememiştir. Tümeller ussal (çünkü usla yapılan soyutlamalardır), bireysellerse duyusal (çünkü duyularla algılanırlar)'dir. İdealist alan öylesine hazırlanmıştır ki artık bir yanda Berkeley nasıl eşekler olmadıkça eşeklik de olamazsa öylece masayı algılayan olmadıkça masanın da olamayacağını, öbür yanda Hegel gerçeğin ussal ve ussalın gerçek olduğunu rahatlıkla söyleyebilir.

3. ORTAÇAĞ:

Eleacılık, Platon ve Aristoteles temeline dayanan ortaçağ gerçekçiliği, bilimsel gerçeklik anlayışına tümüyle ters bir anlam taşır ve nesnel gerçekliğin gerçek olmadığını, asıl gerçekliğin düşünce ürünleri (tümeller, geneller ya da evrenseller) olduğunu ileri sürer. Tümeller gerçektirler ve tümel nesneden öncedir. Bu, şu demektir: Eşekler gerçek değildir, eşeklik gerçektir ve eşeklik eşeklerden önce gelir. Özellikle Anselmus'la Champeaux'lu Guillaume'un savundukları bu idealist sava karşı adcılar tümeller adlardır ve tümel nesneden sonradır savıyla karşı çıkmışlardır.

Tümeli gerçek saydıklarından ötürü gerçekçi adını alan düşünürlerin savları altında, Roma Katolik kilisesinin evrensellik savı yatar. Bundan başka Hıristiyanlık, başta Tanrı kavramı olmak üzere bütünüyle tümellere dayanır. Tümeller gerçek sayılmazsa Tanrı'nın da gerçek sayılmaması gerekir. Ne var ki tümellerin sözcüklerden, eşdeyişle adlardan ve seslerden ibaret bulunduğu açıktır, kırmızı bir addır ki ancak kırmızı bir çiçekte ya da kırmızı bir böcekte varlaşır, evrende bir özneye yüklenmeksizin kendi başına varlığı olan bir kırmızı yoktur.

Tümeller, nesnelerden, önce değil, elbette sonra gelirler. Önce kırmızı çiçekleri ve kırmızı böcekleri görür ve tanırız, sonra bunlardan kırmızı tümel kavramını soyutlarız. Ne var ki idealistler, bunun, zamansal bir öncelik değil, mantıksal bir öncelik olduğunu savunurlar. Ama ileri sürdükleri mantık, kendi mantıklarıdır. Kaldı ki bu savunmayı ileri sürenler de ortaçağ gerçekçileri, yani asıl gerçekçiler değil, çağdaş yeni gerçekçilerdir. Çağdaş yeni gerçekçiler, eski gerçekçilerin pek açık saçmalıklarını örtmek çabası içinde varlık ve varoluş deyimlerine de kendilerine özgü anlamlar verirler ve varlığı bulunanın varoluşu olamayacağını buna karşı da varoluşu olanın varlığı bulunamayacağını ileri sürerler.

Varlık, olgusal değil, mantıksaldır; bu yüzden de varoluş gibi bilincin dolaysızca karşısında olan değil, tam tersine, bizzat bilinç, düşünce, zihin ya da us olandır. Ama bu bilinç, düşünce, zihin ya da us olgusal, bireysel ve öznel değil, tam tersine, soyut, evrensel ve nesneldir. Gerçek, nesnel düşüncedir. Bu yüzden de gerçek, varoluşu bulunmayan bu mantıksal varlık, her şeyin kaynağıdır ve evrenin ancak onunla açıklanabileceği bir ilk ilke ya da son erektir. Görüldüğü gibi gerçekçilerin bu savları Hint Veda'cılığından, Çin Konfüçyüsçülüğünden, Yunan Platonculuğundan Augustinus, Thomas, Kant, Schelling, Hegel ve çağımızın yeni gerçekçiliğine, yeni Thomacılığına, kişilikçiliğine kadar tüm nesnel idealizmin temel savıdır.

Gerçekçilere ve genellikle nesnel düşüncecilere göre ilk ilke ve son erek terimleri özdeştir. Çünkü idealistler bilimsel nedenselliği yadsıyarak onun yerine metafizik erekselliği koyarlar. Onlara göre erek sebebin içindedir. Neden'den etki çıkarsanamaz ama sebep'ten erek çıkarsanır. Bundan ötürüdür ki son erekle ilk ilke aynı şeydir. Evrenin ancak onunla açıklanabileceği bu son erek ya da ilk ilke olan nesnel düşünce ne türlü bir düşüncedir? Bir düşünen olmadan düşünce olabilir mi? "Düşünce beyin olmaksızın varmış. Peki, bu beyinsiz düşünceyi savunan düşünürler de var mıdır? Vardır. Bunlardan biri de Profesör Richard Avenarius'tür".

Ne var ki gerçekçiler ve nesnel idealistler bu nesnel düşüncenin bizim anladığımız anlamda varolduğunu hiç bir zaman ileri sürmemişlerdir, "nesnel düşünce, düşünen birinin zihninde bulunamaz; bulunsa varolurdu ve o zaman da gerçek olmazdı" derler, üstelik bu soruyu sorana hak da verirler:: "Düşünceler, düşünen biri olmadan elbette varolamaz, ama tümeller zaten varolmaz ki, çünkü gerçek'tir onlar". Görüldüğü gibi idealizm terimi olarak gerçek, varolan değil, tam tersine, varolmayandır.

Ama her şeyin kaynağı olan ve evrenin ancak onunla açıklanabileceği asıl varlık da odur. Adcılarla gerçekçiler arasındaki ünlü kavga, gerçekte maddecilerle düşünceciler arasındaki temel felsefesel kavgayı yansıtır. Abaelardus, kavramcılık öğretisiyle, gizlemeye çalıştığı adcılığı desteklemiş ve tümel, ne nesneden önce, ne de sonradır, nesnenin kendisindedir demiştir.

4. ÇAĞIMIZ:

Yeni gerçekçilik, yeni Tomacılık, Kişilikçilik, varlıkbilimcilik vb. gibi nesnel düşünceci öğretiler hala ortaçağın gerçekçilik anlayışını sürdürmektedir. Yeni gerçekçilik, ortaçağ gerçekçiliğinin savlarına bir yenilik olarak tümellerin gerçek oldukları halde ansal olmadıkları savını katmıştır. Kimi çağdaş matematikçiler de matematik kavramların insan bilinci dışında gerçekten var olduğunu ileri sürmekle aynı geleneği izlemektedirler. Bunların dışında gerçekçilik, varlığın bilinçten bağımsız olarak var bulunduğunu dilegetirir ki diyalektik ve tarihsel maddecilik bu anlamda bir gerçekçiliktir.

Ne var ki "özellikle gerçekçilik terimi, olgucularla materyalizm ve idealizm arasında bocalayan öteki karışık kafalılar tarafından kötüye kullanıldığından, bu anlamdaki gerçekçilik terimi yerine, maddecilik terimini kullanıyorum ve bunu biricik doğru terminoloji sayıyorum". Böylelikle gerçekçilik terimi, maddecilik terimiyle de eşanlamlı kılınmıştır. Diyalektik ve tarihsel maddeci gerçekçilik, insanların, bütün yaratıcı eylemleriyle, oluş halindeki gerçeğe ve aynı zamanda da kendi oluşmalarına katkıda bulunmalarıdır.

Realizm ( Gerçekçilik )

Suskun

V.I.P

(19. yüzyılın ikinci yarısında)

Özellikleri

FRANSA’DA

İNGİLTERE’DE

RUSYA’DA

AMERİKA’DA

İRLANDA’DA

ZeyNoO

V.I.P

Benzer konular

Realizm ( Gerçekçilik )

Suskun

V.I.P

(19. yüzyılın ikinci yarısında)​

Özellikleri​

FRANSA’DA​

İNGİLTERE’DE​

RUSYA’DA​

AMERİKA’DA​

İRLANDA’DA​

ZeyNoO

V.I.P

Benzer konular

(19. yüzyılın ikinci yarısında)

Özellikleri

FRANSA’DA

İNGİLTERE’DE

RUSYA’DA

AMERİKA’DA

İRLANDA’DA