Sabiha Sertel

Sabiha Derviş Sertel, Türk gazeteci, gazete sahibi, yazar.

(d. 1895, Selanik – ö. 2 Eylül 1968, Bakü).

Gazeteciliği meslek olarak benimsemiş ilk Türk kadın yazardır. Türkiye’de feminizmin öncüleri arasında sayılır. Sol görüşlü bir yazardır.

Türk basın tarihinde önemli bir isim olan Zekeriya Sertel’in eşidir.

Yaşamı​

1895 yılında Selanik’te doğdu. Ortaöğrenimini Selanik İnas Lisesi ve bir Fransız Okulu’nda tamamladı. Selanik’in Yunan işgaline uğraması üzerine 1912 yılında ailesiyle İstanbul’a göçtü. 1915’te gazeteci Mehmet Zekeriya (Sertel) Bey ile evlendi. Şehzadebaşı'nda Suphi Paşa Konağı'nda yapılan nikahta Sabiha Hanım'ın vekilliğini Talat Paşa, Mehmet Zekeriya Bey'in vekilliğini Tevfik Rüştü (Aras) Bey yaptı

Büyük Mecmua​

Gazeteciliğe eşiyle birlikte Büyük Mecmua adlı haftalık dergiyi çıkararak başladı. Halide Edip'in başyazarı olduğu ve Falih Rıfkı, Köprülüzade Fuat, Reşat Nuri, Faruk Nafiz, Ömer Seyfettin gibi aydınların yazılar yayınladığı Büyük Mecmua’da, kadın sorunlarına eğilen yazılar yazdı. 1917 yılında ilk çocuğu Sevim dünyaya geldi.

ABD’de öğrenim yılları​

1919 yılında Halide Edip’in önerisiyle burs imkânından yararlanarak yüksek tahsil için eşi ile beraber ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi’nde sosyoloji öğrenimi gördü. ABD’de kaldığı süre içinde Amerika'da yaşayan Türkler'i örgütleyerek Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu)'ne çok yüksek miktarda bağış toplanmasını sağladı. İkinci çocuğu Yıldız, 1922 yılında dünyaya geldi. 1923 yılında karı-koca öğrenimlerini tamamladıktan sonra Türkiye’ye döndüler.

Resimli Ay Dergisi​

1924- 1931 yılları arasında eşiyle beraber Resimli Ay dergisini çıkardı. Makalelerinde işçi sınıfının haklarını savundu, sosyal ve politik düzeni eleştiren yazılar yazdı. Cevat Şakir’in dergide yayımlanan bir yazısı yüzünden eşinin Sinop’ta kalebentliğe mahkûm edilmesi üzerine 3 yıl dergiyi tek başına yönetti. 1929 yılında dergide yayımladığı “Savulun Geliyorum” başlıklı yazısı nedeniyle mahkemeye sevkedildi ve “neşriyat yüzünden mahkemeye sevkedilen ilk Türk kadını” oldu

Ansiklopedicilik​

1927- 1928 yılları arasında eşi Mehmet Zekeriya Bey ve Faik Sabri (Duran) Bey ile Çocuk Ansiklopedisi hazırladı. 1932 yılında Cumhuriyet Gazetesi’nin çıkardığı Hayat Ansiklopedisi’nde çalıştı.

Çeviri Etkinliği ve Dergiler​

1931 yılında Resimli Ay’ın kapanınca yazı yayımlama olanağından yoksun kaldı ve 1936 yılına kadar çeşitli sosyalist yayımları tercüme edip yayımlamakla meşgul oldu. 1935 yılında Resimli Her Şey adlı bir haftalık dergi çıkardı. İlk sayısı 28 Eylül 1935’te çıkan derginin yazı kadrosu Nazım Hikmet ve arkadaşlarından oluşuyordu. Bu derginin kapatılmasının ardından 1936 yılının Mart ayında Projektör adlı aylık bir fikir dergisi çıkardı. Dergi, ilk sayısında kapatıldı.

Tan Gazetesi ve Görüşler Dergisi​

1936 yılında eşiyle birlikte Tan Gazetesi’ni kurdu.Gazete, özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında faşizm karşıtı görüşleriyle ilgi gördü. Sabiha Sertel, 3 Eylül 1945 günü Tan Gazetesi’nde yayımlanan Muvafakatin Feryadı başlıklı yazısı nedeniyle tutuklandı.

II. Dünya Savaşı sonrasında Demokrat Parti ileri gelenlerinin kurmaya çalıştığı İleri Demokrasi Cephesi adlı politik girişimin içinde yer aldı. Bu girişimin yayın organı olan Görüşler adlı dergiyi çıkardı. 1 Aralık 1945 günü okura sunulan dergide iki yazısı yer aldı.

Görüşler’in okurla buluşmasından 3 gün sonra, 4 Aralık 1945 günü gerçekleşen Tan Olayı, Tan Matbaası’nın yerle bir edilmesi; Serteller’in linç girişimine maruz kalması ile sonuçlandı. Bu olaydan sorumlu tutularak eşi ile birlikte 3 ay tutuklu kaldıktan sonra beraat etti. Sertel Çifti, Tan olayından ve davalardan çok yıpranmaları nedeniyle 1950 yılında ülkeyi terk etti.

Sürgün Yılları​

Sabiha Sertel, sürgün yıllarını Paris, Budapeşte, Moskova ve Bakü’de geçirdi. Türkiye Komünist Partisi’nin çalışmalarına katıldı. Budapeşte Radyosu’nun Türkçe yayınlar servisinde çalıştı. Son yıllarında Türkiye’ye dönme talebinde bulundu ancak reddedildi

Vefatı​

2 Eylül 1968 günü Bakü’de hayatını kaybetti. Mezarı, Bakû, Fahri Hıyaban’dadır Anılarını topladığı ‘’Roman Gibi’’ adlı kitabı ölümünden sonra yayımlandı (1969). 1998 yılında Nilgün Eroğlu Maktav tarafından, Bir Roman Gibi adıyla hayatını anlatan bir belgesel yapıldı

Kitapları​

• Tevfik Fikret-Mehmet Akif Kavgası (1940)
• Tevfik Fikret İdeolojisi ve Felsefesi (1946)
• Roman Gibi (1969)