Şah-ı Cihan (Şah Cihan)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şah-ı Cihan (Dünyanın şahı; d. 5 Ocak 1592 - ö. 22 Ocak 1666), eşi için Tac Mahal'i yaptıran Hindistan'da kurulmuş olan Babür İmparatorluğu'nu 1627 - 1658 yılları arasında yönetmiş hükümdardır.
Şah Cihan (veya Prens Kuhhram) en aristokratik Türk Hanedanlarından birine mensuptur; atası ve hanedanın kurucusu Babur Şah baba tarafından Timur'un, anne tarafından ise Cuci Han kanalı ile Cengiz Han'ın torunudur. Yıllarca mirasçılarından oluduğu Timurlu İmparatorluğu'nu yeniden kurmaya çalışmış, Maveraünnehir'e defalarca seferler düzenlemiştir. Büyük atası Timur'un hayallerinin kenti Semerkant'ı 3 kez geri almış, ancak kaybetmiştir. Hükümdarı olduğu Kaşmir Devleti'nin sınırlarını genişleterek Hindistan'a girmiş, selefleri tarafından ise tüm Hindistan ele geçirilmiştir.
Mümtaz Mahal
Eşi Mümtaz Mahal ve anıt mezar Tac Mahal
Şah Cihan daha ziyade efsanevi aşkı ile tanınır. Eşi Ercüment Banunun babası, hem krallığın en soylularından biri hemde Şah Cihanın üvey annesi Nur Cihanın kardeşi idi. Mümtaz Mahal aslında Şah Cihan'ın üçüncü ama en sevdiği eşidir. Mümtaz Mahal ondördüncü kızları Gauhara Begüm'ü doğururken 1631 yılında ölmüştür. Bunun üzerine Şah Cihan, Agra kentinde Tac Mahal adlı efsanevi anıt mezarı yaptırmıştır. Mimari eserlerde atalarının tercih ettiği sarı kum taşı yerine Şah Cihan, tutkulu bir şekilde beyaz mermer kullanmıştır. 1632'de inşasına başlanan eser, 20 yıl sonra 1652'de tamamlanmıştır. Bu eşsiz yapıyı meydana getirenler; mimar Sinanın öğrencilerinden, İsa Mehmet Çelebi ve ona yardım etmek üzere Agra'ya davet edilmiş Semerkantlı Mehmet Şeriftir. Kubbenin yapımından sorumlu kişi yine mimar Sinanın talebelerinden İsmail Çelebidir. Duvarlardaki mermere oyularak yazılanlar İstanbul'dan hattat Settar Efendinin hüneridir.
Kültür ve sanata desteği
Şah Cihan atalarından kalan birçok sıkıntı ile yüz yüze kalmış, iç isyanlar ve hanedanlıktaki çekişmelerle mücadele etmiştir. Ancak Babür ve Timurlu kültürü açısından tartışmasız bir altın çağın yaşanmasını sağlamıştır. Döneminde bir çok şair ve minyatür sanatçısına destek vermiş, Hint minyatür sanatınında Babür ekolünün inşaasını sağlamıştır. Ancak hiç kuşkusuz en büyük desteği, tutkunu olduğu mimari çalışmalara vermiştir. Ülkenin bir başından bir başına kaleler, türbeler, saraylar, camiler ve medreseler yaptırmıştır. Şahcihanabad yani bugünkü Delhi kenti de bu hükümdar tarafından kurulmuştur.
Son dönemi
Ancak hanedan içindeki iktidar mücadelesi, onun henüz yaşarken tahtan indirilmesine neden olmuştur. Tac Mahal'in tamamlanmasından çok kısa bir zaman sonra, akli dengesini kaybettiği gerekçesi ile oğluAlemgir [Avrangazab] tarafından tahtan indirilerek Agra Kalesinde oda hapsine mahkûm edilmiştir. Efsaneye göre kalan günlerini burada, küçük bir camdan Tac Mahal'i izleyerek geçirmiştir.
Ölümünün ardından oğlu Avrangazab tarafından Tac Mahal'e, hayatının aşkı Mümtaz Mahal'in yanına defnedilmiştir.
Babür İmparatoru Şah-ı Cihan'ın, doğum sırasında ölen eşi Mümtaz Mahal'in anısına Agra'da yaptırdığı Tac Mahal anıt mezarının 1863-1869 yılları arasında Samuel Bourne tarafından çekilen fotoğrafı
