Sekstant nedir?

Sekstant, yerküre üzerinde bulunulan yerin enlemini belirlemek amacıyla, bir gök cismiyle ufuk düzlemi arasındaki açısal mesafeyi ölçmekte kullanılan optik seyir cihazı.



Yay biçimindeki parçası çemberin altıda biri büyüklüğünde bir açıya sahip olduğu için, bu gereç sekstant ismini almıştır. 1731 senesinde John Hadley (16821744) tarafından yapılan ilk 45 derecelik oktantla modern sekstant arasında hemen hiç fark yoktur. Sekstant aynı zamanda gemiden veya uçaktan herhangi bir gök cisminin yüksekliğini ölçmeye de yarar. Bunlardan en basiti kuzey yarım kürede kutup yıldızının açısal yüksekliğini bulmaktır. Sekstantla en hassas mevki tayini, güneşin en yüksek noktasına ulaştığı öğlen vakti yapılır. Bu en yüksek noktaya güneşin üst yücelim noktası denir.

Sekstantla açı ölçmek için, gemici sekstant dürbününden, ufuk hattına bakar. Gemici, gemi güvertesinde dik olarak durduğu ve gemiyle beraber sallandığı için ölçülecek açı hiç değişmez. Güneşin aynalardan yansıyan görüntüsü tam ufuk hattıyla çakıştığı an sekstant açısı okunur. Açının okunduğu yerel saat de tablolarda kullanılmak üzere hassas olarak tespit edilir.

Modern sekstantlarda ufuk aynasının yarısı gümüşlenmiştir. Bu durumda sekstant teleskobundan bakıldığında teleskopta hem güneş, hem de ufuk düzlemi yanyana görülür. Ölçüm kolaylığı için güneşin parlaklığını azaltan filtreleme, açıyı hassas bir şekilde okumak ve açı değiştirmede süratli olabilmek için ince ayar (verniyer) sistemi de bulunur.

Sekstantın hava trafiğinde de önemi vardır. Uçak sekstantında çoğu kere ufuk düzlemi yerine su tesviye aleti ölçümde yatay hattı verir.

Sekstant, gök cisimleriyle ufuk düzlemi arasındaki açıları ölçmekte kullanılan optik bir cihazdır. İlk olarak 1731 yılında John Hadley tarafından yapılan sekstantlar, gemilerde ve uçaklarda konum tespiti için kullanılır. Sekstant ile en yüksek hassasiyetle konum belirleme, güneşin en yükseğe ulaştığı öğlen vaktinde gerçekleştirilir. Güneşin en yüksek noktasına "üst yücelim noktası" denir. Sekstant ile açı ölçümü yapmak için gemici, dürbünden ufuk hattına bakarak açıları okur. Modern sekstantlarda ufuk aynasının yarısı gümüşlenmiştir ve teleskoptan bakıldığında güneş ve ufuk düzlemi görülebilir. Ayrıca, filtreleme ve ayar sistemleri ile ölçümler daha hassas ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. Sekstantlar sadece denizcilikte değil, hava trafiğinde de önemli bir rol oynar ve uçaklarda da kullanılır.