Tümleç Eksiklikleri
Cümlede, kullanılması gereken bir ögenin bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar. Bu, daha çok ortak kullanılan ögelerde görülür. Çünkü Türkçede her fiil, ögeleri aynı eklerle kendine bağlamaz.
Türkçe öğretmeninin yanına gitti, bir soru sordu.
cümlesindeki ögeleri inceleyelim: gitti ve sordu yüklemdir. Giden ve soran kişi yani o gizli öznedir. Yani o ögesi her iki yüklemin ortak ögesidir. Bu ortak ögeyi yüklemlerle kullanalım. Türkçe öğretmeninin yanına gitti. doğrudur; ancak Türkçe öğretmeninin yanına soru sordu. denemez, Türkçe öğretmenine soru sordu veya ona soru sordu. olmalı. Yani ikinci cümleye bir dolaylı tümleç gerekmektedir.
Bebeğe sevgiyle baktı, sevdi.
cümlesinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Bu bozukluk ikinci cümleye onu sözcüğü getirilerek giderilir:
Bebeğe sevgiyle baktı, onu sevdi.
Sıralı isim cümlelerinde ekfiilin kullanılması da bazen bozukluğa yol açar.
Kardeşimin boyu uzun, kilosu fazla değildi.
cümlesinde iki yargı vardır: Kardeşimin boyunun uzun olduğu, aynı zamanda kilosunun fazla olmadığı, yani kilosunun az olduğu. Oysa cümlede uzun sözcüğü yüklem gibi kullanılmadığından değildi edatına bağlanıyor ve böylece çocuğun uzun boylu olmadığı anlamı çıkıyor. Bunu düzeltmek için uzun sözcüğü uzundu şekline getirilmelidir.
Cümlede, kullanılması gereken bir ögenin bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar. Bu, daha çok ortak kullanılan ögelerde görülür. Çünkü Türkçede her fiil, ögeleri aynı eklerle kendine bağlamaz.
Türkçe öğretmeninin yanına gitti, bir soru sordu.
cümlesindeki ögeleri inceleyelim: gitti ve sordu yüklemdir. Giden ve soran kişi yani o gizli öznedir. Yani o ögesi her iki yüklemin ortak ögesidir. Bu ortak ögeyi yüklemlerle kullanalım. Türkçe öğretmeninin yanına gitti. doğrudur; ancak Türkçe öğretmeninin yanına soru sordu. denemez, Türkçe öğretmenine soru sordu veya ona soru sordu. olmalı. Yani ikinci cümleye bir dolaylı tümleç gerekmektedir.
Bebeğe sevgiyle baktı, sevdi.
cümlesinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Bu bozukluk ikinci cümleye onu sözcüğü getirilerek giderilir:
Bebeğe sevgiyle baktı, onu sevdi.
Sıralı isim cümlelerinde ekfiilin kullanılması da bazen bozukluğa yol açar.
Kardeşimin boyu uzun, kilosu fazla değildi.
cümlesinde iki yargı vardır: Kardeşimin boyunun uzun olduğu, aynı zamanda kilosunun fazla olmadığı, yani kilosunun az olduğu. Oysa cümlede uzun sözcüğü yüklem gibi kullanılmadığından değildi edatına bağlanıyor ve böylece çocuğun uzun boylu olmadığı anlamı çıkıyor. Bunu düzeltmek için uzun sözcüğü uzundu şekline getirilmelidir.
