Türkçe Öğretimi

Eğitimde hedef kavramı çok tartışmalı bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Hedef karşılığında amaç, gaye, maksat, erek, niyet gibi farklı anlamları olan, ancak hedefin eşanlamlısı olarak algılanan sözcükler kullanılmaktadır, özellikle de hedefamaç ayrımı tam olarak yapılamamaktadır. Genel anlamda hedef, ulaşılmak istenen nokta, amaç ise bu noktaya ulaşma isteği olarak belirtilmektedir. Eğitim açısından hedef, yetiştirdiğimiz insanda bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özelliklerdir (Ertürk, 1972: 24). Daha kısa bir tanımla, kişide geliştirmek istediğimiz özelliklerdir. Hedef ifadeleri eğitim programlarının başında yer alarak belirleyici olma niteliğine sahiptir. Bu nedenle, programların hedefi, bireylerin de amaçları vardır belirlemesini yaparak hedef-amaç tartışmasına ve kullanımına bu aşamada bir çözüm getirmek istiyoruz. Hedef kavramının temelinde bir öğrencinin planlanmış ve tertiplenmiş yaşantılar sayesinde kazanması kararlaştırılan ve davranış değişikliği ya da davranış olarak ifade edilmeye elverişli olan özellik belirtilmektedir. Bu nedenle öğrenci yetiştirme faaliyetlerinin önceden kararlaştırılmış belli hedefleri gerçekleştirici nitelikte olması beklenir. Bu beklentilere cevap vermek üzere hazırlanan hedefler yatay ve dikey sınıflamaya tabi tutularak, sistematik bir yaklaşım benimsenmektedir.

Hedeflerin dikey sınıflaması yapılırken uzak, genel ve özel hedefler ya da Milli Eğitimin, okulun, dersin ve konunun hedeflerini belirleme yaklaşımı izlenmektedir. Hedeflerin yatay sınıflamasında ise ülkemizde son yıllarda yaygın olarak Bloom’un geliştirdiği sınıflama (taxanomy) kullanılmaktadır. Buna göre hedefler, bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alana göre üç ana gruba ayrılmakta; ve her alan da kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı bilişsel alan olmakta ve bu alanın alt basamakları, bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirmeden oluşmaktadır. Program hedefleri de bu basamaklara göre belirlenmektedir. Bu ünitede, Milli Eğitimin Genel Amaçları, ilköğretim okulları Türkçe programı genel ve özel amaçları ile davranışlar ele alınıp irdelenecektir. Ayrıca Türkçe öğretimin temel ilkeleri açıklanacaktır.



Bu bölümde, Milli Eğitim Genel Amaçları, İlköğretim Okulları Türkçe Programı’nda yer alan genel ve özel amaçlar ile davranışlar üzerinde durulmuştur.

1. Türk Milli Eğitiminin Amaçları

Türk Milli Eğitiminin genel amacı, Türk Milletinin bütün fertlerini;
• AtaTürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan AtaTürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

• Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişkin bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

• İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirmek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamaktır. Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır. Türk Milli Eğitiminin genel amaçları iyi insan, iyi vatandaş ve iyi meslek sahibi insan yetiştirmek olduğu söylenebilir.


2. İlköğretim Okulları Türkçe Programının Amaçları Genel Amaçlar

İlköğretim okullarında Türkçe öğretiminin amacı, Milli Eğitimin temel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak şöyle sıralanabilir:

• Öğrencilere görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını tam ve doğru olarak anlama gücü kazandırmak.
• Onlara görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını, incelediklerini ve düşündüklerini, tasarladıklarını söz ya da yazı ile doğru ve amaca uygun olarak anlatma beceri ve alışkanlığını kazandırmak.
• Öğrencilere Türk Dilini sevdirmek, kurallarını sezdirmek, onları Türkçeyi gelişim süreci içinde bilinçli, özenle ve güvenle kullanmaya yöneltmek.
• Onlara dinleme, okuma alışkanlığı ve zevkini kazandırmak, estetik duygularının gelişmesine yardımcı olmak.
• Türlü etkinliklerle öğrencilerin sözcük dağarcığını zenginleştirmek.
• Onların ulusal duygusunu ve ulusal coşkusunu güçlendirmede kendi payına düşeni yapmak.
• Sözlü ve yazılı Türk ve dünya kültür ürünleri yoluyla Türk kültürünü tanıma ve kazanmalarında, Türk yurdunu ve ulusunu, doğayı, hayatı ve insanlığı sevmelerine yardımcı olmak.
• Onlara bilimsel, eleştirici, doğru, yapıcı ve yaratıcı düşünme yollarını kazandırmada Türkçe dersinin payına düşeni gerçekleştirmek.

Özel Amaçlar

Türkçe programında 6. 7. ve 8. sınıflar için yer alan özel amaçlar, anlama, anlatım, dilbilgisi ve yazı altbaşlıkları altında yer almaktadır. Bu sınıflama doğrultusunda özel amaçlar aşağıdaki gibi ifade edilmektedir.


Anlama Gücüne Yönelik Özel Amaçlar (VI.-VIII. Sınıflar)

• Öğrencilerin edindikleri dinleme, izleme alışkanlık ve becerisini, düzeylerine uygun duygu ve düşünce ürünlerini, konuşmaları güncel yayınları anlayabilecek, eleştirebilecek ve onlardan yararlanabilecek ölçüde geliştirmek;
• Sesli ve sessiz okuma hızını arttırmak ve tekniğini kusursuz duruma getirmek;
• Sözcük dağarcığını, Türk Dil İnkılâbı ve çağdaş gelişimi doğrultusunda zenginleştirmek;
• Öğrencilere dipnot, dizin, sözlük, ansiklopedi, her türlü başvurma ve kaynak eserlerden yararlanma yeteneğini kazandırıp geliştirmek;
• Kitap sevgisini geliştirerek boş zamanlarını kitap okuyarak değerlendirme alışkanlığını kazandırmak;
• Dinleme, izleme, okuma ve anlama ile ilgili becerilerini, kaynaklara başvurarak içinde yaşadıkları yurdu, toplumu, dünyayı daha iyi tanımaları, sevmeleri için kullanabilme yöntemini kazandırmaktır.


Anlatım Gücüne Yönelik Özel Amaçlar (VI.-VIII. Sınıflar)

Öğrencilere kazandırılması amaçlanan beceri ve alışkanlıklar aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
• Herhangi bir konu üzerinde bir topluluk karşısında tekrarlara düşmeden ve yanlışlık yapmadan 5-10 dakika konuşabilme;
• Gereğine uygun olarak bir tartışmaya katılabilme, bir toplantıyı yönetebilme;
• Konunun gereğine göre türlü yapıdaki cümleleri doğru olarak kurabilme;
• Yazım ve söz dizimi yanlışı yapmadan yazabilme, noktalama işaretlerini yerli yerinde kullanabilme;
• Konuşmalarını ve yazılarını uygun bir plâna göre geliştirebilme;
• Türkçe derslerindeki her türlü etkinliklere katılabilme, varılan sonuçları anlatabilme, açıklayabilme;
• Gördükleri, bildikleri bir yeri, bir olayı, bir canlıyı, bir kimseyi vb. anlatabilme, tanıtabilme, bunlar hakkındaki duygu ve düşüncelerini açıklayabilme;
• Okunan bir kitap, dinlenen müzik parçası, gezilen bir sergi, izlenen bir film, bir oyun, bir maç vb. üzerine açıklamalarda, eleştirmelerde bulunabilme; yargıya varabilme;
• Türlü konularda tasarladıklarını ve düşündüklerini anlatabilme; (ileriki öğrenimi ya da hayatı, yurt ve dünya sorunları ile ilgili).
• Toplantı programlarını, düzenleyebilme kararlarını yazabilme, bu konularda bildiriler, duyurular hazırlayabilme, sonuçları rapora bağlayabilme;
• Sözcük grupları, atasözü, özdeyiş, deyim vb. açıklayabilme;
• Çeşitli derslerle ilgili açıklama ve raporları saptayabilme, özet çıkarabilme, not alabilme;
• Günlük hayatta geçerli yazışmaları yapabilme;
• Sözlü ve yazılı sanat etkinliklerine katılabilme, varsa bu alanlardaki yeteneklerini geliştirebilme;
• Her zaman, her türlü kalemle okunaklı, işlek, güzel ve düzenli bir el yazısıyla yazabilme, beceri ve alışkanlıklarını kazandırmaktır.


Dilbilgisi Özel Amaçları (VI.-VIII. Sınıflar)

Dilbilgisi alt başlığında öğrencilere bilinçle şu davranışların kazandırılması amaçlanmaktadır.
• Anlamlarına göre cümleleri, cümle içinde sözcükleri doğru vurgulayabilme;
• Sözcüklerin gerçek, mecaz ve terim anlamlarını kavrayabilme, deyimleri anlayabilme;
• Sözcükleri gerçek, mecaz, terim anlamlarında ve sestaş, anlamdaş, karşıt anlamlı kelimeleri, deyimleri anlatma etkinlikleri içinde doğal olarak kullanabilme;
• Büyük ve küçük ses uyumlarını kavrayıp uygulayabilme;
• Sözcük türlerini cümle içindeki anlamlarına ve görevlerine göre tanıyabilme ve doğal olarak kullanabilme;
• Sözcüklerin yapısı ve dilimizin özelliği olan kelime türetme yollarını kavrayabilme;
• Sözcükleri, takıları doğru anlayabilme ve yazabilme;
• Noktalama işaretlerini tam ve doğru olarak kullanabilme;
• Fiil kiplerini, basit ve bileşik zamanlı biçimlerini, çatılarını, ek fiilleri, yardımcı bileşik fiilleri, fiilimsileri cümle içinde kavrama ve doğru kullanabilme;
• Cümlelerde öğelerin sıralanışını, sıralanışa göre anlam değişikliğini kavrayabilme ve buna göre cümle kurabilme;
• Cümlü türlerini (anlamlarına, yapılarına, yüklemlerine ve öğelerinin sıralanışına göre) öğrenebilme;
• Cümlelerin görevlerini kavrayabilme; davranışlarını kazandırmak; Bir önceki sınıflarda kazandıkları davranışları pekiştirmektir.


Yazı Özel Amaçları (VI.-VIII. Sınıflar)

Yazı programları yeniden düzenleninceye kadar eski programlar, sınıf ve Türkçe öğretmenlerince amacına ve yöntemine uygun olarak, öğrencilere, işlek (okunaklı, çabuk yazılabilen, güzel ve kişisel özellikleri olan) bir yazıyla yazma alışkanlığı kazandırılacak biçimde yürütülmelidir. Bu amaçlar şöyle ifade edilmektedir:
• Öğrencilerin ilkokulda öğrendikleri el yazısını daha işlek, daha okunaklı, daha hızlı ve daha güzel kılmak.
• Anlatım aracı olan el yazısı yanında bir sanat bölümü olan güzel yazıya da yer vermek, ilkokulda başlanan sanat yazısını geliştirmek ve çeşitlendirmek. Türkçe programında yer alan genel ve özel amaçlar incelendiğinde ortaya çıkan sonuç ve ulaşılmak istenen nokta
• Anlama gücünün geliştirilmesi,
• Anlatım beceri ve alışkanlığının kazandırılması,
• Dinleme ve okuma alışkanlık ve zevkinin verilmesi,
• Sözcük dağarcığının geliştirilmesi,
• Dilbilgisi kurallarının kavratılması,
• Dil, sevgi ve bilincinin uyandırılması, olduğu görülmektedir. Türkçe programında amaçların dikey sınıflaması yapılırken Milli Eğitimin, öğretim düzeyinin ve dersin amaçları belirlenmiş; ancak yatay sınıflamada dört temel dil becerisini geliştirmeyi ya da bilişsel, duyuşsal, devinişsel alana uygun sistematik bir yaklaşımı merkez alan bir sınıflamaya gidilmemiştir. Bunun yerine Türkçe öğretim programındaki amaçlar yatay sınıflama açısından anlama, anlatım, dilbilgisi ve yazı temellerine oturtulmuştur.


3. Amaçları Davranışa Dönüştürme

Türkçe programında yer alan genel ve özel amaçların daha işlevsel olması ve birey tarafından kazanılıp kazanılmadığına karar vermek için davranışsal tanımların da oluşturulması gerekecektir. Diğer bir anlatımla, amaçlar davranışa dönüştürülmelidir, yani öğrencinin yapacakları cinsinden ifade edilmelidir. Davranışlara dönüştürülmeyen amaçlar programlarda bir süs olarak kalmaktan öteye gidemezler. Bu nedenle Türkçe programında yer alan özel hedeflerin mutlaka davranışlara dönüştürülmesi sağlanmalıdır. İlköğretim okulu programında yer alan davranışlar yeterli görülmediği takdirde, zümre öğretmenleri bir araya gelip gerçekleşebilir ve ulaşılabilir davranışları birlikte saptayabilirler. Amaçların davranışa dönüştürülmesi yoluyla ölçme ve değerlendirme çalışmalarının da daha sistematik yapılması sağlanmış olur. Türkçe programında yer alan özel amaçlara ilişkin davranış ifadelerine ek olarak sizden yeni davranışlar yazmanız istenirse şu kurallara uymanız uygun olur.
• Davranışlar, hedef alanını kapsamalıdır. Özellikle son yıllarda çıkan programlarda yer alan davranış ifadeleri incelendiğinde uygulama basamağındaki bir hedef ifadesinin altında yer alan davranışların bilgi düzeyinin davranış ifadesi olduğu gözlenmektedir.
• Davranışların sınırları belli olmalı ve aralarında binişiklik bulunmamalıdır.
• Davranış ifadeleri gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.

Türkçe öğretiminde programda belirlenen amaçlara ulaşabilmek için öğretim etkinliklerinde uyulması gereken bazı temel ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler aşağıdaki gibidir.
• Dört temel dil becerisinin birlikte öğretilmesi,
• Anadil öğretiminin doğal bir ortamda yapılması,
• Türkçe öğretiminde bütün derslerden yararlanılması,
• Anadilin kurallarını öğretirken tümevarım yaklaşımının izlenmesi,
• Temel dil becerileri ile öğretim etkinlikleri arasında sıkı bir ilişkinin kurulması
• Konuların seçiminde tematik bir yaklaşımın izlenmesi,
• Dil becerilerini geliştirmede çoklu ortamın sağlanması. Bu ilkelerin açıklaması aşağıda verilmiştir.

1. Dört Temel Dil Becerisi Birlikte Öğretilmelidir

Dil, dört temel beceri olarak kabul edilen dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerinin işlevsel bütünlüğünden oluşmaktadır. Dili bir iletişim aracı olarak kullanmayı öğretirken bu dört temel becerilerinin birlikte öğretilmesi gerekmektedir. Son yıllarda buna beşinci beceri de eklenmektedir. Türkçe‘ye tümleşik beceri (integrated skill) olarak çevirilen bu beceri, dört dilin becerisinin birlikte öğretildiği beşinci beceri olarak algılanmaktadır. Özellikle temel eğitim aşamasında anadil olarak Türkçenin öğretiminde tümleşik becerinin geliştirilmesine çok önem verilmelidir


2. Anadil Öğretimi Doğal Bir Ortamda Yapılmalıdır

Anadil öğrenme çocuğun içinde yaşadığı ailede başlar ve yakın çevresinde devam eder. Bu bir bakıma kültürleme sürecidir. Ancak bu kültürleme sürecinin gelişi güzel ve doğal bir ortamda olduğunu söyleyebiliriz. Diğer bir anlatımla, çocuk dilin kurallarını bilinçli bir şekilde değil, dili kullanarak doğal bir yolla öğrenir. Okula başladığı zaman dil kültürlemesi planlı, programlı ve kasıtlı olarak yapılır. Bu aşamada da dil öğrenmenin doğal bir ortamda gerçekleşmesi çok önemlidir. Soyut dil kurallarını ezberleme ya da dil çözümleri yapmak yerine dili kullanmayı doğal bir ortamda öğrenmeyi sürdürmelidir.


3. Türkçe Öğretiminde Bütün Derslerden Yararlanılmalıdır

Okullarımızda öğretim dili Türkçedir ve Türkçe derslerinin dışında diğer bütün dersler Türkçe işlenmektedir. Her derste dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerileri kullanılmaktadır. Bu becerilerin geliştirilmesi, doğru kullanılması Türkçe derslerinin yanı sıra diğer derslerde de olmalıdır. İyi bir anadil eğitimi öğrencilerin akademik başarılarını da olumlu yönde etkileyecektir. Okuduğunu anlama ile akademik başarı arasında doğrusal bir ilişki vardır. Yazılı yoklamalarda ve ödev hazırlamada öğrenciler yazma becerilerini kullanmakta, ders anlatırken, soru sorarken konuşma becerilerini, en çok da ders dinlerken dinleme becerilerini geliştirmek zorundadırlar. Bu beceriler sadece Türkçe dersinde değil bütün derslerde geliştirilmelidir. Bu nedenle Türkçe öğretmenleri diğer branş öğretmenleri ile işbirliği içinde öğretim çalışmalarını yürütmelidir.


4. Anadilin Kurallarını Öğretirken Tümevarım Yaklaşım İzlenmelidir

Tümevarım, örneklerden kurala ulaşma ya da özelden genele gitme yaklaşımıdır. Dil öğretiminde tümevarım yaklaşımı kullanılmak isteniyorsa öğrencilere bol bol örnekler verilmeli, daha sonra kural genellemesine gidilmelidir. Hatta bu kuralları öğrencilerin bulmaları istenebilir. ‘Dil doğal bir ortamda öğretilmelidir’ ilkesi de tümevarım ilkesini desteklemektedir. Doğal ortamda dil kuralları verilmez, bol örneklerle dilin etkili bir şekilde kullanımı sağlanır, daha sonra kurallara geçilir. Özellikle anadil öğretiminde bu ilkeye uyulmasında yarar görülmektedir.


5. Temel Dil Becerileri İle Öğretim Etkinlikleri Arasında Sıkı Bir İlişki Kurulmalıdır

Temel eğitim düzeyinde dil öğretiminde bütüncü yaklaşım çok önemlidir. Diğer bir anlatımla, dil becerilerini ayrı ayrı değil bir bütün halinde geliştirmek esas olmalıdır. Öğretim etkinlikleri de bu dil becerilerini geliştirmeye yönelik olmalıdır. Söz gelimi, bir metin işlerken, dinleme, okuma, konuşma, yazma becerileri birlikte kullanılmalıdır. Yeri geldiğinde telaffuz çalışmaları, dilbilgisi kurallarının açıklanması o metnin bütünlüğü içinde sunulmalıdır. Her öğretme etkinliğinde uygun yöntem ve tekniğe ayrı ayrı yer verilmesi öğrencilere zengin bir öğrenme yaşantısı kazandıracaktır.


6. Konuların Seçiminde Tematik Bir Yaklaşım İzlenmelidir.


Türkçe öğretiminde konuların seçimi MEB tarafından yapılmakla beraber, ders kitaplarında yer alan konular daha çok Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerindeki konularla paralellik kurularak seçilmektedir. Oysa Türkçe derslerinde de belli temalar ele alınıp işlenebilir. Bu konuda öğretmenlere olanak verilmesi bu temaların zümre toplantılarında belirlenmesi ve onlara uygun okuma metinlerinin seçilmesi sağlanmalıdır.


7. Dil Becerilerini Geliştirmede Çoklu Ortam Sağlanmalıdır

Türkçe öğretiminde dört temel dil becerilerini geliştirirken çoklu-ortam (multi-media)’ dan yararlanılmalıdır. Diğer bir anlatımla, değişik araç ve gereçlerden yararlanılmalıdır. Özellikle son yıllarda eğitim teknolojisindeki yeni gelişmelerden anadil eğitiminde de yararlanmak olası görülmektedir. Bu araçlar arasında bilgisayar, video, televizyon, teyp, tepegöz, episkop gibi hem göze hem de kulağa hitap eden araçlar Türkçe öğretiminde etkili bir şekilde kullanılmalıdır. Tiyatro ve drama çalışmalarının yanı sıra, kaynak kitaplar, dergiler, okuma kitapları, roman ve hikayelerin yer aldığı basılı malzemeler de Türkçe öğretiminde etkili olarak kullanılabilir. Önemli olan bütün bu araç gereçlerin iyi seçilmesi, iyi bir planlamanın yapılması ve öğrencilerin bunları kullanmaya istekli olmalarının sağlanmasıdır.


8. Diğer İlkeler

Yukarda açıklanan temel ilkelerin yanısıra dil öğretiminde yer alan bazı ilkeler de bulunmaktadır. Bu ilkeler sırasıyla aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Öğrencilere öğrendikleri dil kalıplarını kullanma olanağının sağlanması,
• Sınıf içinde bireysel farklılıkların dikkate alınması,
• Okuma metinlerinin özgün, otantik olmasına dikkat edilmesi,
• Dersi planlarken öğretme etkinliklerine çeşitlilik getirilmesi,
• Dilin kurallarını öğretirken basitten karmaşığa, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene doğru bir yaklaşımın izlenmesi,
• Verilen bilgilerin günlük yaşama aktarılması,
• Öğrencilerin derse etkin katılımının sağlanması ve dil becerilerini kullanması,
• Dili doğru ve düzgün kullanmaları konusunda öğrencilerin güdülenmesi ve cesaretlendirilmesi,
• Dil becerilerini test ederken sadece öğretilenlerin sorulması, öğretilmeyen konularla ilgili soruların sorulmaması.



• İlköğretim Türkçe programında yer alan amaçlar, Milli Eğitimin amaçlarıyla tutarlı olarak, Türkçe‘yi düzgün kullanma ve günlük yaşamda sözlü ve yazılı iletişimi doğru kurabilmek için öğrencilere gerekli bilgi, beceri ve alışkanlık kazandırmayı amaçlamaktadır.
• Türkçe programında amaçlar genel ve özel amaçlar olmak üzere iki aşamada ele alınmıştır. Özel amaçlar anlama, anlatım, dilbilgisi ve yazı altbaşlıkları altında sıralanmaktadır.
• Özel amaçların davranış cinsinden ifade edilmesi öğrencilerin ne yapacakları, hangi bilgi ve becerileri kazanacakları açısından önemlidir.
• Amaçları gerçekleştirebilmek için belli dil öğretim ilkelerine uyulması temele alınmalıdır. Bu ilkeler öğretim etkinliklerini düzenlerken sürekli dikkate alınmalıdır.
• Türkçe derslerinde dil becerilerini öğrencilere kazandırırken öğretim etkinliklerinin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi aşamalarında programda yer alan amaç ve ilkelere uygun hareket edilmelidir.

Öğrenmek,anlamak demektir.Anlama gücünün geliştirilmesi için,konunun dikkatle okunması,öğrencilerin eski bilgiler ile benzerlik ve bağıntısının kurulması,örneklere dikkat edilmesi,okunulan konunun ana fikrinin ortaya çıkarılması hususları üzerinde durulması gerekir. Bütün-Parça-Bütün Yöntemi
A-İnceleme,
B-Sorular oluşturma,
C-Okuma
D-Hatırlama ve özetleme
E-Tekrarlama

A-İNCELEME: Bir kitabın ya da yazının incelenmesi,o kitap hakkındaki genel bir bilgi sahibi olmak demektir.Bu da kitabın adının,yazarının,basıldığı yılın,kapağındaki tanıtıcı yazıların önsözü ile içindekilerin ve anabaşlıkların genel olarak gözden geçirilmesi ile mümkün olur. Diğer kitabın devamından yararlanılmak isteniyorsa,o zaman daha ayrıntılı bir inceleme yapılamalıdır.

B-SORULAR OLUŞTURMAK: Her kitabı veya yazıyı,bir takım sorulara cevap bulmak için okumak gerekir.Bu nedenle okumaya geçmeden önce,yapılan incelemeden de yararlanılarak söz konusu kaynaktan cevapları bulunabilecek sorular belirlenmelidir.Bu sorular kişiyi daha dikkatli olmaya yöneltecektir.

C-OKUMA: Bir ders kitabını ya da düşündürücü eseri okurken,beyin güçlerini konuya yöneltmek gerekir. Okuduğunu anlamada başarı iyi ve hızlı okuyabilmeye bağlıdır.Okuma sırasında niçin,nasıl, nerede,ne zaman,kim gibi sorular,okuyanın kafasında merak uyandırmaktadır.Özelden genele doğru gitmede,kitabın,her bölümünün ve sonuçta tümünün ana düşüncesini bulmak gerekir. Ele alınan bir kitabın veya yazının en az iki defa okunması,anlamanın ön şartıdır. İlk okumada kitap ya da yazıdaki ana-yan düşüncelerini tespit etmek gerekir.Bu esnada not çıkartma veya satırların altını çizme gibi işlemler yapılamamalıdır.İkinci okumada ise;ana ve yan düşünceler, kesin olarak belirlenmeli,ve satır altları çizilmelidir.

a.İyi okuma:Bütün-parça -bütün yöntemindeki çalışmaları yerine getirmek,iyi okumak demektir.
b.Hızlı Okumak:İyi ve etkili okuma deyince,okuduğunu anlamak akla gelir.ancak hızlı Okumayı engelleyen faktörler vardır.

1.Kavrama uzaklığının ve kesintilerinin kısa oluşu;bazı kişiler bir yazıyı okurken,bir veya daha fazla kelimeyi kavrayabilmektedir.Buna "kavrama uzaklığı" denir.
2.sık sık geriye dönüş;kavrama uzaklığı ne kadar uzak olursa,geriye dönüşler,o oranda çoğalır ve zaman kaybına neden olur.
3.Sessiz okuma alışkanlığının kazanılmış olmasıdır.
Okuma hızının geliştirilmesi için,gözlerin kusursuz olması,sözcük dağarcığını zenginleştirmek,çok okumak,sözlük ve ansiklopedi gibi kaynak kitaplardan yararlanmayı alışkanlık haline getirmek,yeni, yabancı teknik sözcükleri not etmek ve bunları günlük konuşmalarda ve yazılarda kullanmaya çalışmak gerekir.
Okumayı geliştirmede ön şart iyi ve sürekli okuma alışkanlığı edinmek,günde en az 15-20 dakikalık bir zamanı okumaya ayırmaktır.Okumayı daha iyiye götürebilmek için,okuldaki Türkçe ve Edebiyat öğretmenleri ile işbirliği yapılmalıdır.

D- HATIRLAMA-ÖZETLEME
Okuduklarını yeniden gözden geçirmeyen hatırlamaya çalışmayanlar,öğrendiklerinin yarısını kitabı bıraktıktan bir süre sonra unutmaktadır.Bu nedenle öğrendiklerimizi unutmamak için düzenli bir çaba göstermek zorundayız .
Gözden geçirme ve hatırlama çalışmalarınızı parça parça yürütmelisiniz. Her başlık altındaki parçayı dikkatle okuduktan sonra durunuz , okuduklarınızı hatırlamaya çalışınız.Eğer zamanınız sınırlı ise konunun ana çizgilerini belirlemekle yetinebilirsiniz.

Okuduğunuz yere bakmadan o parçayı başarı ile özetleyebilirsiniz o parçayı anlamışsınız demektir. Kimi zaman okuduğunuzu anladığınızı sanırsınız . Ancak özetlemeye sıra gelince bir cümle bile yazamadığınızı görürsünüz .
Özet çıkarma: Bu konuda dikkat edeceğiniz e önemli nokta okuduğunuz yazının özünü yakalamak ve okunan yazıya bakmadan kendi sözcükleriniz ile oluşturacağınız cümleler ile okunaklı ve kısaca yazabilmektedir.
En kolay özetleme paragraf paragraf yapılan özetlemedir.İkinci paragraf kümelerinin özetlenmesidir. Üçüncüsü bölümlerin özetlenmesidir.

Özet çıkarırken yazıdaki planı bozmamaya,yazının amacını yitirmemeye,ana düşüncesini ve onu destekleyen yardımcı düşünceleri belirtmeye ve yazıdaki anlamı korunaya çalışmalısınız. Gerek okurken gerekse yazarken konunu ana çizgilerini belirtmek çok gereklidir.Bunu gerçekleştirmek, yazının çatısını gösteren şemayı oluşturmak demektir. Ana çizgiler ile yazı bütünü çok kısa bir özet biçiminde gözler önüne serilmiş olur.Ana çizgileri çıkarmak için ,okuduğunuz yazının başlıklarından yaralanabilirsiniz. Her bölüm başlığını o bölümün ana düşüncesini içerecek bir cümle biçiminde genişletiniz sonra paragrafların na cümlelerinden yararlanarak alt başlıkları yardımcı düşünceleri yansıtan bir cümle durumuna sokunuz.Üçüncü,dördüncü aşamada alt başlıklar varsa yada siz böyle bir ayrıntılamayı gerekli görüyorsanız birinci ve ikinci derecedeki düşünceleri belirttikten sonra üçüncü ve dördüncü derecedeki düşünceleri de birer cümle olarak belirleyebilirsiniz. Her aşamayı bir öncekinden içerde yazarsanız, bir,iki,üç,dört,beşinci derecedeki düşüncelerin ilk bakışta görünebilmesini sağlamış olursunuz.
Ana çizgileri,özet çıkarma ve not alma madde ( bölüm ve alt bölüm) başlıkları olarak kullanabilirsiniz. Hatırlama ve özetleme aşamasında gerçekleştirilmesi gereken bir iş te okunan yazıyı değerlendirmektir. Özet ile söylersek; bu aşamada bütünü oluşturan her parça,tüm ayrıntıları ile öğrenilmeye çalışılmalıdır. Hafızanın öğrenim çalışmalarındaki fonksiyonu büyüktür.Aslında öğrenme hafızaya fazla dayanmamalıdır. Fakat bazı konular da hafıza olmadan öğrenilmemektedir.Bunun da eğitimine gerekli itimam gösterilmeli, dikkat edilmelidir. Çünkü eğitim ve öğretimin son amacı sayılan "düşünmeyi öğrenmek " hafıza aracılığıyla olmaktadır. Hafıza, düşünme için gerekli olan zihni araçları verir. Eğim psikolojisinin verilerine göre ve C.G Wren ve R.P.Larsen gibi yazarlara göre daha verimli bellemeye götüre öğrenim ilkeleri şöyle sıralanabilir.

1. Öğrenilen şeyler, zihinde bir takım "parçalar " halinde kalmamalı bunlar, dersin özelliğine uygun bir " ilke" ye bağlanmalıdır.
2. Bu ilkeler yalnızca zihinde zihinde veya hafızada duran bir "ilke"olarak kalmalı; her ilke, hayatla ilgili bir konuya da bağlanmalıdır.
3. Bir konunun öğrenilmesi , ileride o konunun , kişinin kendisi için gerekli olunacağına inanılarak yapılmalı, her öğrenme olayı"gelecek"le ilgili bir amaca bağlanmalıdır.
4. Öğrenilen konular sınıflandırılarak dağınıklıktan kurtarılmalıdır.
5. Yeni öğrenilen bir kelime veya fikir, daha önce öğrenilen benzerlerine veya zıtlarına bağlanmaya çalışılmalıdır.
6. Her kesi, öğrenmede yetenekli olduğu bir yönü vardır.
7. Bir konunun örenilmesinde çok kez " bütün " ,"parça","bütün" metodu uygulanmalıdır.
8. Öğrenmede veya bellemede " aralıklı tekrar " a önem verilmelidir.
9. Ezberlnecek bazı teknik kelime veya terimler, bir kartın bir yüzüne yazılmalıdır,diğer yüzünde gerekli açıklamalar bulunmalıdır.
Öğrenilen bir şeyi hatırlayabilme , alışkanlık gerektiren bir iştir. Ama "unutma" olmadan da öğrenmenin ola bileceği şüphelidir.

E - TEKRARLAMA : Bu aşamada,okuyup öğrendiklerinizin doğru olup olmadığını denetlemiş ve doğru olanları pekiştirmiş olacaksınız. doğrulama amacı ile yapacağınız ilk iş , okuduğunuz kitap ya da yazının genel yapısını incelemektir. İkinci işiniz kitap ya da yazı ile ilgili olarak oluşturduğunuz soruların tümünü cevaplayıp, cevaplayamadığınızı yoklamaktır Cevaplanması gereken yeni sorular ortaya çıkmışsa, onları da cevaplamış olmasınız.Üçüncü işiniz ise kitap ya da yazıyı yeniden okumak ve notlarınızdaki eksiklikleri tamamlamaktır.
Not alma:
a. ğretmenin anlattıklarından özellikle ders kitaplarında bulunmayan açıklamanın,
b. Bir konferansçının anlamı bulunan düşüncelerinin ,
c. Okunan kitap ve yazıdaki ilginç bulunan düşüncelerin ,
d. Bir gezide ilgiyi çeken özelliklerin ,
e. Her hangi bir anda akla gelen ilginç görüşlerin kısa sözlerle yazılması.
Yararları :
a. Konuyu kısaltarak not tuttuğunuz için ifade yeteneğiniz gelişir.
b. Öğrenilen zamanla unutulsa bile bu konu ile ilgili notları okumakla konuyu hemen hatırlarsınız.
c. Not tutma anında dikkat devamlı olarak bir noktaya toplandığında bilgi ve fikirler kolayca zihninize yerleşir.
d. Tertip ve düzenleme yeteneklerinizi arttırır.
e. Sizi sürekli olarak etkin , uyanık ve gelişmeye açık tutar.
Not almada dikkat edilecek noktalar :
1. Not almaya başlarken tarih koyunuz.
2. Not tutarken belli bir plana göre hareket edilmelidir. Plan ve taslak, notların tertipli olarak yazılmasına yardım eder. Bu konuyu bölüm ve kısımlara ayırarak not alınız.
3. Notlar kısa ve özlü fikirleri kapsamalıdır.
4. Notları kedi ifadenizle yazmalısınız.
5. Notları yazarken düzenli ve okunaklı bir ifade kullanmalısınız .
6. Notları mümkün olduğu kadar mürekkepli kalem ile tutunuz.
İyi ödev hazırlama :
A.Ödevlerin amacı :
1. Öğrencilerde ödev duygusu ve sorumluluğu geliştirmek ,
2. Çeşitli konularda görüş sahibi olmak , düşüncelerini düzene sokmak ,
3. Araştırma , düşünme ve ifade yeteneğini geliştirmek ,
4. Yazma pratiği kazandırmak amacını taşır.
B. Ödeve başlamadan önce yapılacak işler :
1. Ödev :giriş , gelişme ve sonuç bölümlerinden meydana gelir.
2. Giriş bölümünde , konudan anlaşılan konunun önemi , tanımı , işleniş şekli ve nedenleri anlatılmalıdır.
3. Gelişme bölümünde , görüşler üç - dört ana düşünce evresinde geliştirilmeli şekil , şema , çizgi ve resim bu bölümde kullanılmalıdır.
4. Sonuç bölümünde ana düşünce özetlenerek ödev sorusuna belirli , kesin bir cevap verilmelidir.
5. Ödevin en alt kısmında yararlanılan kaynaklar belirtilmeli , başkasından aynen alınan cümleler tırnak içine alınmalıdır.
6. Ödevler , temiz okunaklı ve dilbilgisi kurallarına uygun olmalıdır.
7. Ödevler , ödev toplama gününden birkaç gün önce yapılıp hazırlanmalıdır.
8. Öğrenciler ödevin toplanacağı günü unutmamalıdır. Bunun için basit bir kural bir çizelge hazırlayıp , her dersin ödev komisyonunu verildiği ve toplanacağı tarihi belirtmek olmalıdır.
9. Ev ödevleri öğretmen tarafından düzeltilip , geri verildikten sonra , öğrenci ödevini bir kez daha okuyarak yaptığı hataları görmeli, aynı hataya bir daha düşmemelidir.