Türkiye'de Geleneksel Başgiyimi
Türkiye'de geleneksel başgiyimi, halkbiliminin (Folklor) bir inceleme alanıdır. Köylerde, kasabalarda ve şehirlerdeki geleneksel örtünme biçimleri genelde yöresel özellikler gösterir.
Türkiye'de geçmişten günümüze kullanılan kadın başgiyiminin kendine has geleneksel özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Türk toplumunda kadınların başlarını bağlama geleneği vardır, ama tek tip, tek biçim bağlamazlar. Örtünme konusunda asırlar boyunca kendi modasını kendi yaratmış, yaşmak, ferace, kadın fesi, felek tabancası, hotoz, maşlak, tandırbaş, yemeni, kundak yemeni, salma yemeni, ter-lik, başbezi gibi çeşit çeşit modellerle yöresel ve zarif bir çizgi yakalamıştır.
Anadolu köylerinde ve kasabalarında kadınların kullandığı baş örtülerinin ortaya çıkmasında nedenler şöyle sıralanabilir:
1. Geleneksel nedenler: Gerek müslüman toplumlarda gerekse gayrimüslim toplumlarda başörtüsünün yer aldığı görülmektedir. Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde bile kırsal kesim kendine özgü başörtülerini hala kullanmaktadır. Baş örtüsü öncelikle kadının günlük işlerini daha kolay yapabilmesi için uzun saçlarını gerektiğinde kapatma gereğini ortaya çıkarmıştır.
2. Toplumsal nedenler: Ataerkil ve feodal toplumlarda erkeklerin ve değer yargılarının ön plana çıkması kadınların örtünmelerini gerektirmiştir. Belirli bir yaşa gelen kadının topluma katılabilmesi ve toplumda yaşamayı başarabilmesi için başını örtmek gereği duymuştur.
3. Dini nedenler: Bazı dinler kadınların başlarını örtmesi konusunda emirler getirmiştir.
Bu nedenler birleştiğinde, Anadolu'da eskiden günümüze kadar gelen "Geleneksel Anadolu Başgiyimi Formları" oluşmuştur. Köy ve kasabalardaki kitlelerin büyük merkezlere göçmesiyle bu başgiyim formları şehirleştirilmiştir. Önceleri eşarp, tülbent, yemeni gibi geleneksel formlar güncel tarzlarda yorumlanmış ve şehir hayatına adapte edilmiştir. Bu klasik formlara genel olarak "baş örtüsü" denmektedir ve 1980'lere kadar büyük şehirlerde bu formların yaygınlığı görülmektedir.
Genelde şehirlerde 1980'lerden sonra ise "türban" adı verilen başgiyim tarzı yayılmaya başlamıştır. Ancak türban "Geleneksel Anadolu Başgiyim Formları"ndan oldukça farklıdır ve Anadolu'nun geleneksel/yöresel formları ile benzeşmez. Genel olarak türban omuzlara ve bedenin üst tarafına kadar inmekte ve boğazı ve göğsü sıkı sıkıya örtmektedir. Bedenin üst tarafını kapatmak istenmezse boyundan bağlanmaktadır. Bu tür baş bağlama formları, geleneksel/klasik/yöresel Türk baş bağlama modellerinin bir yansıması ve adaptasyonu değildir. Günümüz "türban" benzeri örtünme, 1970'lerin başında Lübnan'da ortaya çıkmış ve bir moda olarak tüm ortadoğu ülkelerine yayılmıştır.
Türkiye'de geleneksel başgiyimi, halkbiliminin (Folklor) bir inceleme alanıdır. Köylerde, kasabalarda ve şehirlerdeki geleneksel örtünme biçimleri genelde yöresel özellikler gösterir.
Türkiye'de geçmişten günümüze kullanılan kadın başgiyiminin kendine has geleneksel özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Türk toplumunda kadınların başlarını bağlama geleneği vardır, ama tek tip, tek biçim bağlamazlar. Örtünme konusunda asırlar boyunca kendi modasını kendi yaratmış, yaşmak, ferace, kadın fesi, felek tabancası, hotoz, maşlak, tandırbaş, yemeni, kundak yemeni, salma yemeni, ter-lik, başbezi gibi çeşit çeşit modellerle yöresel ve zarif bir çizgi yakalamıştır.
Anadolu köylerinde ve kasabalarında kadınların kullandığı baş örtülerinin ortaya çıkmasında nedenler şöyle sıralanabilir:
1. Geleneksel nedenler: Gerek müslüman toplumlarda gerekse gayrimüslim toplumlarda başörtüsünün yer aldığı görülmektedir. Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde bile kırsal kesim kendine özgü başörtülerini hala kullanmaktadır. Baş örtüsü öncelikle kadının günlük işlerini daha kolay yapabilmesi için uzun saçlarını gerektiğinde kapatma gereğini ortaya çıkarmıştır.
2. Toplumsal nedenler: Ataerkil ve feodal toplumlarda erkeklerin ve değer yargılarının ön plana çıkması kadınların örtünmelerini gerektirmiştir. Belirli bir yaşa gelen kadının topluma katılabilmesi ve toplumda yaşamayı başarabilmesi için başını örtmek gereği duymuştur.
3. Dini nedenler: Bazı dinler kadınların başlarını örtmesi konusunda emirler getirmiştir.
Bu nedenler birleştiğinde, Anadolu'da eskiden günümüze kadar gelen "Geleneksel Anadolu Başgiyimi Formları" oluşmuştur. Köy ve kasabalardaki kitlelerin büyük merkezlere göçmesiyle bu başgiyim formları şehirleştirilmiştir. Önceleri eşarp, tülbent, yemeni gibi geleneksel formlar güncel tarzlarda yorumlanmış ve şehir hayatına adapte edilmiştir. Bu klasik formlara genel olarak "baş örtüsü" denmektedir ve 1980'lere kadar büyük şehirlerde bu formların yaygınlığı görülmektedir.
Genelde şehirlerde 1980'lerden sonra ise "türban" adı verilen başgiyim tarzı yayılmaya başlamıştır. Ancak türban "Geleneksel Anadolu Başgiyim Formları"ndan oldukça farklıdır ve Anadolu'nun geleneksel/yöresel formları ile benzeşmez. Genel olarak türban omuzlara ve bedenin üst tarafına kadar inmekte ve boğazı ve göğsü sıkı sıkıya örtmektedir. Bedenin üst tarafını kapatmak istenmezse boyundan bağlanmaktadır. Bu tür baş bağlama formları, geleneksel/klasik/yöresel Türk baş bağlama modellerinin bir yansıması ve adaptasyonu değildir. Günümüz "türban" benzeri örtünme, 1970'lerin başında Lübnan'da ortaya çıkmış ve bir moda olarak tüm ortadoğu ülkelerine yayılmıştır.
