TÜRKİYE’DE DOĞAL GÖLLER VE OLUŞUMLARI
Doğal Göl: Karalar üzerindeki çukur alanların sularla dolması sonucu oluşan su birikintisidir.
Türkiye’nin yeryüzü şekillerini çeşitlendiren ve ona daha da .ok güzellik veren varlıklardan biri de göllerdir.Memleketimizde büyüklü küçüklü çok sayıdaki göllerin yüzölçümü 9243 km² yi bulur. Bu göllerden 50’ye yakını 10 km² den daha büyüktür. Sayıları 70’i geçen kimi zaman geçici gölcükler olarak daha da çok olanların yüzölçümü ise 250 km² ye yaklaşır.
Türkiye’nin gölleri çok farklı büyüklükte ve derinliktedir. İçlerinde Van Gölü 3738 km² yüzölçümünde ve 100 m. ye yaklaşan derinlikte olanı bulunduğu gibi yüksek dağlarda ve karstik bölgelerimizde orta ölçekli haritalarda bile gösterilemeyecek kadar küçük göller de vardır.Ancak bu pek küçük göller içinde çok derin olanları da bulunmaktadır.Buna karşılık yüzölçümü çok fazla görünen Tuz Gölü (1642 km²) gibi bazı büyük göllerde derinlik çok yerde 2 m. yi geçmez.Sadece Koçhisar kasabası güneyindeki bölümünde 10 m. ’ye yaklaşır. Bu durumuyla Tuz Gölü yılın uzun süren kurak mevsiminde çok çekilerek küçük bir göl ve yer yer tuzlu bataklıklar halinde kalır yağışlı mevsimde yayvan çanağına yayılarak büyük bir göl görünüşü alır.
Doğal göllerimizn bir kısmının ayağı vardır ve bu yol ile fazla suları denize ulaşmak üzere boşaltılır. Bir kısım göllerimizin ise ayağı yoktur ve fazla suları ya yayılmak suretiyle gölün büyümesine yol açar ya da kenarları yüksek yerlerle çevrili ise göl seviyesinde belirgin kabarmalar olur.Böylece sözgelişi Sapanca Gölünün fazla suları çark suyunun yoluyla Sakarya’ya dökülerek gölün seviyesi normale yakın bulunurken ayağı olmayan Van Gölünün seviyesi yükselmektedir.Gerçekten Van Gölü’ne oldukça kuvvetli dereler ve çaylar bolca su getirir buharlaşma ise nispeten azdır.Bu yüzden gölün suları özellikle son 100-150 yıl içinde yükselmiş.
Türkiye Göllerinin Meydana Gelişi çeşitli olaylara bağlı bulunarak birbirinden farklı oluşlar gösterir.Göl sularının birikmesine yer veren çanak nasıl oluşmuş ise;göl de oluşması bakımından o soydandır:
1-Tektonik Göller
Gölün oluştuğu yerde daha önce bir yerkabuğu çöküntüsü olmuşsa göl çanağının esası bu yol ile hazırlanmış demektir.Böyle yerkabuğu kırılmaları ve bükülmeleri yoluyla oluşmuş çanaklardaki göllere tektonik göller adı verilir.Her tektonik çöküntü yerinde göl bulunması gerekmez.Çünkü göl birikebilecek suların bulunduğu ve bunların birikebileceği çanak biçimi şartının mevcut olduğu yerlerde oluşur.Böyle göllerin sayısı Türkiye’de çoktur (30 kadar göl böyledir).
2-Volkanik Göller
Bir kısım göller de vardır ki yanardağ püskürmeleri ve patlamaları sonunda meydana gelmiş bulunan çukurlarda (çanaklarda) suların birikmesinden doğmuştur:Krater gölleri kaldera gölleri maar gölleri gibi.Memleketimizde bu türlü göller de çoktur.
3-Buzul Göller
Bir kısım göller de vardır ki bunlar geçmiş yakın bir devirde buzlar altında kalarak bu buzların yeri aşındırması ve oyması nedeniyle küçük çanaklar doğmuş buralarda sular birikerek gölcükler oluşmuştur.Türkiye’nin buzul aşındırmasına uğramış yüksek dağlarında bu göllerden çok sayıda vardır.
4-Karstik Göller
Kalker ve jips gibi eriyebilen taşların kalın tabakalar halinde bulunduğu yerlerde oluşmuş bulunan çanaklar içinde de suların birikmesi halinde çoğunca yanyana birçok göller teşekkül etmiştir ki bunlar karstik göllerdir.Türkiye’de karstik göllerin sayısı çoktur.Hele yağışlı mevsimlerin ardından da bu olaylara yer veren bazı dağlarımızda bunlar geçici göller halinde sayılamayacak kadar çoğalır.
5-Set Göller
Birçok göllerimizde vardır kiönleri herhangi bir şekilde bir set ile kapanmış bulunan ve böylece çanak şekline girmiş olan eski çukurluklar içinde suların birikmesiyle o gibi yerlerde çeşitli büyüklükte göller oluşmuştur.Bunlara setleşme gölleri denir.Türkiye’de sayıları çok olan böyle göllerin oluşmasında set işi gören engelin çeşidine göre farklı adlar verilir:Heyelan seddi gölü alüvyonlu set gölülav seddi gölüyapma set gölü gibi.
1-TEKTONİK GÖLLER:
Memleketimizin başlıca gölleri yerkabuğunun çöküntülere uğramış ve bu yol ile geniş çanaklar biçimi almış yerlerinde suların birikmesinden doğmuş olup sayıları büyükçe göl olarak 20’den çoktur.Güney Marmara bölgesi gölleri (Kuş gölüUlubat gölüİznik gölü) SimavAcıgöl EğridirKovadaIlgın BeyşehirHazarTuzlaYaygölüSeyfeEberAkşehir gölleri esas çizgileriyle bu şekilde meydana gelmişlerdir.VanSapancaAmik göllerinin temeli de böyle olmakla beraber biraz aşağıda bunlar karma oluşumlu olarak belirtilecektir.
Kuş Gölü(Manyas gölü) 162 km² yüzölçümlü bir göldür.En uzun yeri 18eni 10-12 km olup birkaç metre derinlikte (en derin yeri 10 metre) pek yayvan bir çanakta oluşmuştur.Bu nedenle göl seviyesinde ufak bir kabarma sonucu sular çevreye doğru hemen yayılır.Yine bu nedenle türlü mevsimlerde gölün yüzölçümü değişik değerler verecek şekilde daralırgenişler.Çevresi bu yüzden sazlık ve bataklıktır.Buralarda çok çeşitli kuşlar yaşar.Bundan ötürü burası kuş cenneti adı ile anılır.Buna bağlı olarak Manyas gölü adı yerine Kuş gölü denir.Bu çanak Gönen-Bursa uzun çöküntü alanındaki çukurluklardan biridir.Bu çöküntü alanı içinde Gönen ovasıKuş gölü çanağı Ulubat gölü çanağıBursa ovası vardır. Gölü besleyen başlıca akarsu Balıkesir taraflarından inen Kocaçay’dır.Gölün deniz yüzeyinden yüksekliği 15 m. dir.Fazla suları Güneydoğu ucundan Karadere adıyla çıkar Simav çayına doğru akar.Turistik bir göl olduğu kadar balık bakımından da zengindir.Balık iskelesi Sığırcık köyündedir.
Ulubat Gölü(Apolyont gölü) 136 km² yüzölçümlü bir göldür.Uzunluğu 24 kmgenişliği 12 km derinliği 2-3 m. en derin yeri 10m. denizden yüksekliği 5 m.dir.Bu yayvan çanaklı gölde yağışlardan sonra kabarma ve çukur yerlere taşkınlar olurbu sıralarda gölün yüzölçümü 160 km² yi geçer.Kirmasti çayı ile beslenir bir ayak ile suları Simav çayına dökülür.Gölde balık yoktur (yayınsazanturna…).Bir kısım köyler balıkçılıkla geçinir.
İznik Gölü Gemlik körfezinin bir uzantısı görünüşünde 308 km² yüzölçümlü bir göldür.Uzunluğu 32genişliği 12 km. yüksekliği 85 m. derinliği 65 m. dir.Bu derinlik kuzey bölümünde 10-15 metre güney tarafında 40-60 metredir.İznik gölü çanağı batıda Gemlik körfezindendoğuda Geyve-Pamukova çöküntü alanına kadar uzanan tektonik çukurlar dizisi içindedir.İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi arasında birinci ve üçüncü zaman tabakalarından oluşmuş dar bir eşik vardır.Şimdi bu eşiğin iki yanı alüvyonlarla çevrilidir.Buna göre İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi çukurluğu birbirinden ayrı iki çöküntü alanı olarak aynı olaylarla doğmuştur.İznik gölünün beslenme alanı dardır.Çevredeki dağlardan göle inen derelerle kaynaklar gölü besler.Gölden Gemlik körfezine doğru açıktan bir çok gözelerden çıkarsonra Garsak deresi ile birleşerek Gemlik körfezine dökülür.Bu tatlı sulu ve duru gölde çok çeşitli balıklar üremiştir.
Acıgöl göller bölgesinde yüzölçümü 154 km² olan birkaç metre derinlikteen uzun yeri 25eni 8 kmdenizden yüksekliği 836 m. olan bir göldür.Çevreden inen küçük akarsularla beslenir. Az yağışlı bir çevrede bulunan bu gölün ayağı ve dışarıya akışı yoktur.Bu nedenle suyu tuzludur. AcıgölBüyük Menderes çöküntü hendeğine bir bölümündeki çanakta oluşmuştur.Gölde yaz ve kış arasında önemli seviye değişikliği olur.
Eğridir Gölü yüzölçümü 486 km²uzunluğu 50eni 3-15 km. derinliği en çok 17m. çok yeri 5-10 m. denizden yüksekliği 916 m. olupkuzey-güney uzanışlı büyük bir çöküntü alanının bir bölümündeki çanakta oluşmuştur.Biraz güneyindeki Kovada gölü (10 km. boyunda 2 km eninde) de bu çevredeki dağlardan inen dereler ve gölün yakınından ve dibinden çıkan gür su kaynakları ile beslenir.Göl kalın kalker tabakalarının çok yaygın olduğu bir bölgede bulunduğundan bu çanağın oluşmasında karstik olayların bu arada yer altı akarsularının önemli yeri olmuştur.Bu gölyerkabuğu çöküntülerinin esası hazırlandığı ve karstik erime olaylarının oluşmalara katıldığı iki büyük polyenin yani gülovanın (kuzeyde Hoyramgüneyde Eğridir) birbirine eklenmesinden doğmuştur. Gölün seviyesi son 15-20 yıl içinde kabarma göstermiştir.Gölün fazla suları güney ucundan çıkan bir ayak ile 10 km. güneyindeki ova Kovada gölüne dökülür.Bu ayak bir iki km. enindeki Boğazova hendeğinden geçerek Kovada’ya ulaşır.Gölün kabarık zamanında Kovada gölüne bol su taşır burada düdenlerden dibe iner.Böylece Eğridir çöküntü alanı karstik yol ile yani suyutan delikleri yoluyla sularını yerlere boşaltan kapalı bir tekne ikensonraları Aksu çayının bir kolu bu suları boşaltmaya başlamıştır.Elektrik üretiminde bölge için önemli yeri vardır.
Ilgın Gölü Türkiye’nin çöküntü göllerindendir.İç Anadolu’nun bu düz kenarlı uzun gölü(boyu 16eni 3 kmyüzölçümü 50km²yüksekliği 1019m.) kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir çöküntü hendeğinin bir bölümünde oluşmuştur.
Beyşehir Gölü(650 km²boyu 45eni 20 kmyüksekliği 1121 mderinliği 10 m. ’yi geçmeztatlı suluTürkiye’nin üçüncü büyük gölü).Bozkır-Seydişehir-Beyşehir teknesinin bir bölümünde oluşmuştur bu büyük tekne Toros kıvrımları arasında kalmış.Üçüncü zaman göl tortularına yer vermiş yer kabuğunun buradaki çöküntü alanlarındandır.Gölün batı yanında kıvrım dağları uzanışına paralel kırılma yerleri de vardır.Buradaki sıra sıra adalar göl suları altında kalmış tepe uzanışlarıdır.Gölün fazla suları önceleri Suğla gölüne ve oradan da Çarşamba suyuna karışarak Konya ovasına doğru akardı.Şimdi Suğla gölünün yanından geçirilen kanalgölü doğruca Çarşamba suyuna bağlanmıştır.Ancak su çok fazla gelirse Suğla gölüne verilir.Konya ovasının sulanmasını düzenlemek için Beyşehir kasabası yanında bir refülatör yapılmıştır.Gölden çok miktarda balık tutulur bir kısmı tuzlanarak başka yerlere gönderilir.
Hazar Gölü(85 km²boyu 25eni 5 kmderinliği 100 metreye kadaryüksekliği 1248 m). 40 km kadar uzunluktaki bir çöküntü hendeğinin bir bölümündedir.Bu uzun çukur alan bu bölgedeki kıvrımlar eksenine paralel çöküntü yerlerindendir.Bu bakımdan oluşu Batı Toros göllerinin oluşlarını andırır.Hazar gölü dere ve kaynak suları ile beslenir fazla suları Dicle’ye boşalır.
Tuzla Gölü(23 km²boyu 8eni 4 kmderinliği batı kıyılarında 10-15 mdenizden yüksekliği 1138 metre).Batı bölümünde kırılmaların bulunduğu bir çöküntü alanında oluşmuş çok tuzlu ve dışarıya akışı olmayan bir göldür.Kayseri’nin hemen kuzeydoğusundaki bu göl çanağına çevre dağlarından inen dereler çok alüvyon getirmişbu nedenle bir yandan burada genişçe bir ova oluşmuş.Gölün bir yanı bataklık olmuştur.Gölün tuzundan faydalanılıryazın bu gölün suları çok çekilir.
Yay Gölü(yağışlı mevsimlerde çok genişleyerek 60 km’yi geçen kurak mevsimde çok çekilerek 20 km. den aşağıya inen bir göl kiderinliği 1-2 metreyüksekliği 1017 m). Erciyes dağının güneyindeki çok büyük Develi ovasının (1000 km²) bir bölümünü kaplayan bir göldür.Bu ova geniş bir çöküntü alanı olup yay gölü ve bunu yaygın durumundaki şekli sayılabilen sultan sazlığıbir çöküntü alanının bataklık-sazlık-göl halidir.Yay gölübu pek geniş çöküntü alanının en çukurda kalmış çok yayvan bir çanağındandır.
Seyfe Gölü(15 km²boyu 10eni 4 km.en derin yeri 5m. yüksekliği 1110 m.)Çiçek dağı dağlık alanı ile Kırşehir kütlesi arasındaki çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur.Birkaç küçük dere ve kaynakla beslenen kapalıtuzlu ve yazın çok çekilen bir göldür.
Eber Gölü(genişlemiş zamanında yüzölçümü 125 km²yazın en çekilmiş zamanında 15 km² ye inerçanağı yayvan ve derinliği birkaç metreye kadar olupyüksekliği 967 m.)Afyon-Akşehir arasında ve Sultan Dağları’nın önünde uzanan çok geniş çöküntü alanının bir bölümündeki yayvan bir çanak içinde oluşmuştur.Gölün çevresi geniş sazlıkbataklık ve otluklarla kaplıdır.GölAfyon taraflarından gelen Akarçay ve Sultan dağlarından inen derelerle beslenir. Kabardığı zamanlarda gölün fazla suları yakınındaki Akşehir gölüne dökülür.
Akşehir Gölü(yüzölçümü kabarık zamanlarda sazlık ve bataklıklarla birlikte 332 km²’yi bulur yazın çekilirgöl küçülür 100 km² ye iner. 50 yıl kadar önce bu göl kuruyacak duruma bile gelmişti.Gölün en derin yeri 8m. kadardır. Yüksekliği 958 m. dir) yanındaki Eber Gölü gibi büyük bir çöküntü havzasının bir bölümünde oluşmuştur.
Tuz Gölü(suların göl çanağını doldurduğu aylardaki yüzölçümü 1642 km²normal zamanlarda 1000 km²suların çok çekildiği kurak aylarda 200 km²derinliği birkaç metredoğu bölümünde 10 m.denizden yüksekliği 925 m.)kırılmalara ve bükülmelere uğrayarak çanaklaşmış geniş bir çukur alanda oluşmuştur. Göl sularıbu pek geniş çukurlaşma alanının bir bölümünü örtmüştür. Gölüngeçmiş yakın devirlerde daha geniş olmuş bulunduğu sanılıyor.Tuz gölüçevreden inen derelerle beslenir. Haritalarda Van gölünden sonra Türkiye’nin en büyük gölü olarak görünen Tuz gölügerçekte çok yayvan bir çanak içinde suların yayıldığı pek sığ bir gölden ibarettir.Yazları iyice çekildiği zaman Koçhisar güneyindeki Körfez ile gölün ortasındaki bazı derince yerlerden başka göl görünüşünde bir yer kalmaz.Böyle zamanlarda gölün az derin yerleri çatlaklarla dolu tuzlu topraklar olarak görünür.Çok tuzlu olan göl suları buharlaştığı zaman yerinde birkaç mm.den 20-30 cm. ye kadar türlü kalınlıkla tuz tabakaları meydana gelir.
Suğla Gölü(sularla iyice örtüldüğü zaman yüzölçümü 165 km²yaz sonlarında 30 km²bazı yıllarda 10 km²bazı yıllarda da kuruyacak hale gelirderinliği birkaç m. kadardır.Yüksekliği 1040 m.). Bozkır-Seydişehir-Beyşehir çöküntü teknesinin güney bölümündeki yayvan bir çanakta oluşmuştur.Güneydeki göl girintisinde bulunan birçok su yutan deliklerden (düdenlerden) göl sularının bir kısmı dibe dalar.Suğla gölü Konya ovasını sulamak için bir rezervuar görevi yapmıştır. Burada doğal bir göl durumu bulmak güçtür.Çok verimli topraklardır.
Burdur Gölü(176 km²boyu 30eni 6 kmyüksekliği 845 m.) dağlar arasındaki geniş bir çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur.Göl çanağının çevresinde yer yer faylar vardır.Dar bir eşik ile Isparta ovasında ayrılır.Burdur gölünün denize akıntısı yoktur.Bu yüzden suları tuzlucadır.Göl çevreden inen çay ve derelerle beslenir.Derin yerleri vardır.
Doğal Göl: Karalar üzerindeki çukur alanların sularla dolması sonucu oluşan su birikintisidir.
Türkiye’nin yeryüzü şekillerini çeşitlendiren ve ona daha da .ok güzellik veren varlıklardan biri de göllerdir.Memleketimizde büyüklü küçüklü çok sayıdaki göllerin yüzölçümü 9243 km² yi bulur. Bu göllerden 50’ye yakını 10 km² den daha büyüktür. Sayıları 70’i geçen kimi zaman geçici gölcükler olarak daha da çok olanların yüzölçümü ise 250 km² ye yaklaşır.
Türkiye’nin gölleri çok farklı büyüklükte ve derinliktedir. İçlerinde Van Gölü 3738 km² yüzölçümünde ve 100 m. ye yaklaşan derinlikte olanı bulunduğu gibi yüksek dağlarda ve karstik bölgelerimizde orta ölçekli haritalarda bile gösterilemeyecek kadar küçük göller de vardır.Ancak bu pek küçük göller içinde çok derin olanları da bulunmaktadır.Buna karşılık yüzölçümü çok fazla görünen Tuz Gölü (1642 km²) gibi bazı büyük göllerde derinlik çok yerde 2 m. yi geçmez.Sadece Koçhisar kasabası güneyindeki bölümünde 10 m. ’ye yaklaşır. Bu durumuyla Tuz Gölü yılın uzun süren kurak mevsiminde çok çekilerek küçük bir göl ve yer yer tuzlu bataklıklar halinde kalır yağışlı mevsimde yayvan çanağına yayılarak büyük bir göl görünüşü alır.
Doğal göllerimizn bir kısmının ayağı vardır ve bu yol ile fazla suları denize ulaşmak üzere boşaltılır. Bir kısım göllerimizin ise ayağı yoktur ve fazla suları ya yayılmak suretiyle gölün büyümesine yol açar ya da kenarları yüksek yerlerle çevrili ise göl seviyesinde belirgin kabarmalar olur.Böylece sözgelişi Sapanca Gölünün fazla suları çark suyunun yoluyla Sakarya’ya dökülerek gölün seviyesi normale yakın bulunurken ayağı olmayan Van Gölünün seviyesi yükselmektedir.Gerçekten Van Gölü’ne oldukça kuvvetli dereler ve çaylar bolca su getirir buharlaşma ise nispeten azdır.Bu yüzden gölün suları özellikle son 100-150 yıl içinde yükselmiş.
Türkiye Göllerinin Meydana Gelişi çeşitli olaylara bağlı bulunarak birbirinden farklı oluşlar gösterir.Göl sularının birikmesine yer veren çanak nasıl oluşmuş ise;göl de oluşması bakımından o soydandır:
1-Tektonik Göller
Gölün oluştuğu yerde daha önce bir yerkabuğu çöküntüsü olmuşsa göl çanağının esası bu yol ile hazırlanmış demektir.Böyle yerkabuğu kırılmaları ve bükülmeleri yoluyla oluşmuş çanaklardaki göllere tektonik göller adı verilir.Her tektonik çöküntü yerinde göl bulunması gerekmez.Çünkü göl birikebilecek suların bulunduğu ve bunların birikebileceği çanak biçimi şartının mevcut olduğu yerlerde oluşur.Böyle göllerin sayısı Türkiye’de çoktur (30 kadar göl böyledir).
2-Volkanik Göller
Bir kısım göller de vardır ki yanardağ püskürmeleri ve patlamaları sonunda meydana gelmiş bulunan çukurlarda (çanaklarda) suların birikmesinden doğmuştur:Krater gölleri kaldera gölleri maar gölleri gibi.Memleketimizde bu türlü göller de çoktur.
3-Buzul Göller
Bir kısım göller de vardır ki bunlar geçmiş yakın bir devirde buzlar altında kalarak bu buzların yeri aşındırması ve oyması nedeniyle küçük çanaklar doğmuş buralarda sular birikerek gölcükler oluşmuştur.Türkiye’nin buzul aşındırmasına uğramış yüksek dağlarında bu göllerden çok sayıda vardır.
4-Karstik Göller
Kalker ve jips gibi eriyebilen taşların kalın tabakalar halinde bulunduğu yerlerde oluşmuş bulunan çanaklar içinde de suların birikmesi halinde çoğunca yanyana birçok göller teşekkül etmiştir ki bunlar karstik göllerdir.Türkiye’de karstik göllerin sayısı çoktur.Hele yağışlı mevsimlerin ardından da bu olaylara yer veren bazı dağlarımızda bunlar geçici göller halinde sayılamayacak kadar çoğalır.
5-Set Göller
Birçok göllerimizde vardır kiönleri herhangi bir şekilde bir set ile kapanmış bulunan ve böylece çanak şekline girmiş olan eski çukurluklar içinde suların birikmesiyle o gibi yerlerde çeşitli büyüklükte göller oluşmuştur.Bunlara setleşme gölleri denir.Türkiye’de sayıları çok olan böyle göllerin oluşmasında set işi gören engelin çeşidine göre farklı adlar verilir:Heyelan seddi gölü alüvyonlu set gölülav seddi gölüyapma set gölü gibi.
1-TEKTONİK GÖLLER:
Memleketimizin başlıca gölleri yerkabuğunun çöküntülere uğramış ve bu yol ile geniş çanaklar biçimi almış yerlerinde suların birikmesinden doğmuş olup sayıları büyükçe göl olarak 20’den çoktur.Güney Marmara bölgesi gölleri (Kuş gölüUlubat gölüİznik gölü) SimavAcıgöl EğridirKovadaIlgın BeyşehirHazarTuzlaYaygölüSeyfeEberAkşehir gölleri esas çizgileriyle bu şekilde meydana gelmişlerdir.VanSapancaAmik göllerinin temeli de böyle olmakla beraber biraz aşağıda bunlar karma oluşumlu olarak belirtilecektir.
Kuş Gölü(Manyas gölü) 162 km² yüzölçümlü bir göldür.En uzun yeri 18eni 10-12 km olup birkaç metre derinlikte (en derin yeri 10 metre) pek yayvan bir çanakta oluşmuştur.Bu nedenle göl seviyesinde ufak bir kabarma sonucu sular çevreye doğru hemen yayılır.Yine bu nedenle türlü mevsimlerde gölün yüzölçümü değişik değerler verecek şekilde daralırgenişler.Çevresi bu yüzden sazlık ve bataklıktır.Buralarda çok çeşitli kuşlar yaşar.Bundan ötürü burası kuş cenneti adı ile anılır.Buna bağlı olarak Manyas gölü adı yerine Kuş gölü denir.Bu çanak Gönen-Bursa uzun çöküntü alanındaki çukurluklardan biridir.Bu çöküntü alanı içinde Gönen ovasıKuş gölü çanağı Ulubat gölü çanağıBursa ovası vardır. Gölü besleyen başlıca akarsu Balıkesir taraflarından inen Kocaçay’dır.Gölün deniz yüzeyinden yüksekliği 15 m. dir.Fazla suları Güneydoğu ucundan Karadere adıyla çıkar Simav çayına doğru akar.Turistik bir göl olduğu kadar balık bakımından da zengindir.Balık iskelesi Sığırcık köyündedir.
Ulubat Gölü(Apolyont gölü) 136 km² yüzölçümlü bir göldür.Uzunluğu 24 kmgenişliği 12 km derinliği 2-3 m. en derin yeri 10m. denizden yüksekliği 5 m.dir.Bu yayvan çanaklı gölde yağışlardan sonra kabarma ve çukur yerlere taşkınlar olurbu sıralarda gölün yüzölçümü 160 km² yi geçer.Kirmasti çayı ile beslenir bir ayak ile suları Simav çayına dökülür.Gölde balık yoktur (yayınsazanturna…).Bir kısım köyler balıkçılıkla geçinir.
İznik Gölü Gemlik körfezinin bir uzantısı görünüşünde 308 km² yüzölçümlü bir göldür.Uzunluğu 32genişliği 12 km. yüksekliği 85 m. derinliği 65 m. dir.Bu derinlik kuzey bölümünde 10-15 metre güney tarafında 40-60 metredir.İznik gölü çanağı batıda Gemlik körfezindendoğuda Geyve-Pamukova çöküntü alanına kadar uzanan tektonik çukurlar dizisi içindedir.İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi arasında birinci ve üçüncü zaman tabakalarından oluşmuş dar bir eşik vardır.Şimdi bu eşiğin iki yanı alüvyonlarla çevrilidir.Buna göre İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi çukurluğu birbirinden ayrı iki çöküntü alanı olarak aynı olaylarla doğmuştur.İznik gölünün beslenme alanı dardır.Çevredeki dağlardan göle inen derelerle kaynaklar gölü besler.Gölden Gemlik körfezine doğru açıktan bir çok gözelerden çıkarsonra Garsak deresi ile birleşerek Gemlik körfezine dökülür.Bu tatlı sulu ve duru gölde çok çeşitli balıklar üremiştir.
Acıgöl göller bölgesinde yüzölçümü 154 km² olan birkaç metre derinlikteen uzun yeri 25eni 8 kmdenizden yüksekliği 836 m. olan bir göldür.Çevreden inen küçük akarsularla beslenir. Az yağışlı bir çevrede bulunan bu gölün ayağı ve dışarıya akışı yoktur.Bu nedenle suyu tuzludur. AcıgölBüyük Menderes çöküntü hendeğine bir bölümündeki çanakta oluşmuştur.Gölde yaz ve kış arasında önemli seviye değişikliği olur.
Eğridir Gölü yüzölçümü 486 km²uzunluğu 50eni 3-15 km. derinliği en çok 17m. çok yeri 5-10 m. denizden yüksekliği 916 m. olupkuzey-güney uzanışlı büyük bir çöküntü alanının bir bölümündeki çanakta oluşmuştur.Biraz güneyindeki Kovada gölü (10 km. boyunda 2 km eninde) de bu çevredeki dağlardan inen dereler ve gölün yakınından ve dibinden çıkan gür su kaynakları ile beslenir.Göl kalın kalker tabakalarının çok yaygın olduğu bir bölgede bulunduğundan bu çanağın oluşmasında karstik olayların bu arada yer altı akarsularının önemli yeri olmuştur.Bu gölyerkabuğu çöküntülerinin esası hazırlandığı ve karstik erime olaylarının oluşmalara katıldığı iki büyük polyenin yani gülovanın (kuzeyde Hoyramgüneyde Eğridir) birbirine eklenmesinden doğmuştur. Gölün seviyesi son 15-20 yıl içinde kabarma göstermiştir.Gölün fazla suları güney ucundan çıkan bir ayak ile 10 km. güneyindeki ova Kovada gölüne dökülür.Bu ayak bir iki km. enindeki Boğazova hendeğinden geçerek Kovada’ya ulaşır.Gölün kabarık zamanında Kovada gölüne bol su taşır burada düdenlerden dibe iner.Böylece Eğridir çöküntü alanı karstik yol ile yani suyutan delikleri yoluyla sularını yerlere boşaltan kapalı bir tekne ikensonraları Aksu çayının bir kolu bu suları boşaltmaya başlamıştır.Elektrik üretiminde bölge için önemli yeri vardır.
Ilgın Gölü Türkiye’nin çöküntü göllerindendir.İç Anadolu’nun bu düz kenarlı uzun gölü(boyu 16eni 3 kmyüzölçümü 50km²yüksekliği 1019m.) kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir çöküntü hendeğinin bir bölümünde oluşmuştur.
Beyşehir Gölü(650 km²boyu 45eni 20 kmyüksekliği 1121 mderinliği 10 m. ’yi geçmeztatlı suluTürkiye’nin üçüncü büyük gölü).Bozkır-Seydişehir-Beyşehir teknesinin bir bölümünde oluşmuştur bu büyük tekne Toros kıvrımları arasında kalmış.Üçüncü zaman göl tortularına yer vermiş yer kabuğunun buradaki çöküntü alanlarındandır.Gölün batı yanında kıvrım dağları uzanışına paralel kırılma yerleri de vardır.Buradaki sıra sıra adalar göl suları altında kalmış tepe uzanışlarıdır.Gölün fazla suları önceleri Suğla gölüne ve oradan da Çarşamba suyuna karışarak Konya ovasına doğru akardı.Şimdi Suğla gölünün yanından geçirilen kanalgölü doğruca Çarşamba suyuna bağlanmıştır.Ancak su çok fazla gelirse Suğla gölüne verilir.Konya ovasının sulanmasını düzenlemek için Beyşehir kasabası yanında bir refülatör yapılmıştır.Gölden çok miktarda balık tutulur bir kısmı tuzlanarak başka yerlere gönderilir.
Hazar Gölü(85 km²boyu 25eni 5 kmderinliği 100 metreye kadaryüksekliği 1248 m). 40 km kadar uzunluktaki bir çöküntü hendeğinin bir bölümündedir.Bu uzun çukur alan bu bölgedeki kıvrımlar eksenine paralel çöküntü yerlerindendir.Bu bakımdan oluşu Batı Toros göllerinin oluşlarını andırır.Hazar gölü dere ve kaynak suları ile beslenir fazla suları Dicle’ye boşalır.
Tuzla Gölü(23 km²boyu 8eni 4 kmderinliği batı kıyılarında 10-15 mdenizden yüksekliği 1138 metre).Batı bölümünde kırılmaların bulunduğu bir çöküntü alanında oluşmuş çok tuzlu ve dışarıya akışı olmayan bir göldür.Kayseri’nin hemen kuzeydoğusundaki bu göl çanağına çevre dağlarından inen dereler çok alüvyon getirmişbu nedenle bir yandan burada genişçe bir ova oluşmuş.Gölün bir yanı bataklık olmuştur.Gölün tuzundan faydalanılıryazın bu gölün suları çok çekilir.
Yay Gölü(yağışlı mevsimlerde çok genişleyerek 60 km’yi geçen kurak mevsimde çok çekilerek 20 km. den aşağıya inen bir göl kiderinliği 1-2 metreyüksekliği 1017 m). Erciyes dağının güneyindeki çok büyük Develi ovasının (1000 km²) bir bölümünü kaplayan bir göldür.Bu ova geniş bir çöküntü alanı olup yay gölü ve bunu yaygın durumundaki şekli sayılabilen sultan sazlığıbir çöküntü alanının bataklık-sazlık-göl halidir.Yay gölübu pek geniş çöküntü alanının en çukurda kalmış çok yayvan bir çanağındandır.
Seyfe Gölü(15 km²boyu 10eni 4 km.en derin yeri 5m. yüksekliği 1110 m.)Çiçek dağı dağlık alanı ile Kırşehir kütlesi arasındaki çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur.Birkaç küçük dere ve kaynakla beslenen kapalıtuzlu ve yazın çok çekilen bir göldür.
Eber Gölü(genişlemiş zamanında yüzölçümü 125 km²yazın en çekilmiş zamanında 15 km² ye inerçanağı yayvan ve derinliği birkaç metreye kadar olupyüksekliği 967 m.)Afyon-Akşehir arasında ve Sultan Dağları’nın önünde uzanan çok geniş çöküntü alanının bir bölümündeki yayvan bir çanak içinde oluşmuştur.Gölün çevresi geniş sazlıkbataklık ve otluklarla kaplıdır.GölAfyon taraflarından gelen Akarçay ve Sultan dağlarından inen derelerle beslenir. Kabardığı zamanlarda gölün fazla suları yakınındaki Akşehir gölüne dökülür.
Akşehir Gölü(yüzölçümü kabarık zamanlarda sazlık ve bataklıklarla birlikte 332 km²’yi bulur yazın çekilirgöl küçülür 100 km² ye iner. 50 yıl kadar önce bu göl kuruyacak duruma bile gelmişti.Gölün en derin yeri 8m. kadardır. Yüksekliği 958 m. dir) yanındaki Eber Gölü gibi büyük bir çöküntü havzasının bir bölümünde oluşmuştur.
Tuz Gölü(suların göl çanağını doldurduğu aylardaki yüzölçümü 1642 km²normal zamanlarda 1000 km²suların çok çekildiği kurak aylarda 200 km²derinliği birkaç metredoğu bölümünde 10 m.denizden yüksekliği 925 m.)kırılmalara ve bükülmelere uğrayarak çanaklaşmış geniş bir çukur alanda oluşmuştur. Göl sularıbu pek geniş çukurlaşma alanının bir bölümünü örtmüştür. Gölüngeçmiş yakın devirlerde daha geniş olmuş bulunduğu sanılıyor.Tuz gölüçevreden inen derelerle beslenir. Haritalarda Van gölünden sonra Türkiye’nin en büyük gölü olarak görünen Tuz gölügerçekte çok yayvan bir çanak içinde suların yayıldığı pek sığ bir gölden ibarettir.Yazları iyice çekildiği zaman Koçhisar güneyindeki Körfez ile gölün ortasındaki bazı derince yerlerden başka göl görünüşünde bir yer kalmaz.Böyle zamanlarda gölün az derin yerleri çatlaklarla dolu tuzlu topraklar olarak görünür.Çok tuzlu olan göl suları buharlaştığı zaman yerinde birkaç mm.den 20-30 cm. ye kadar türlü kalınlıkla tuz tabakaları meydana gelir.
Suğla Gölü(sularla iyice örtüldüğü zaman yüzölçümü 165 km²yaz sonlarında 30 km²bazı yıllarda 10 km²bazı yıllarda da kuruyacak hale gelirderinliği birkaç m. kadardır.Yüksekliği 1040 m.). Bozkır-Seydişehir-Beyşehir çöküntü teknesinin güney bölümündeki yayvan bir çanakta oluşmuştur.Güneydeki göl girintisinde bulunan birçok su yutan deliklerden (düdenlerden) göl sularının bir kısmı dibe dalar.Suğla gölü Konya ovasını sulamak için bir rezervuar görevi yapmıştır. Burada doğal bir göl durumu bulmak güçtür.Çok verimli topraklardır.
Burdur Gölü(176 km²boyu 30eni 6 kmyüksekliği 845 m.) dağlar arasındaki geniş bir çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur.Göl çanağının çevresinde yer yer faylar vardır.Dar bir eşik ile Isparta ovasında ayrılır.Burdur gölünün denize akıntısı yoktur.Bu yüzden suları tuzlucadır.Göl çevreden inen çay ve derelerle beslenir.Derin yerleri vardır.
