5 Ekim 1921'de İngiliz yazar Catherine Amy Dawson Scott ile John Galsworthy ve arkadaşları tarafından Londra'da kurulan PEN, uluslararası yazarlar birliğidir.
Uluslararası PEN Kulübü, İngilizce, poets (şairler), playwrights (dramaturglar), essayists (denemeciler) ve novelists (romancılar) sözcüklerinin baş harflerinden oluşmakta, kuruluşundan bu yana da bütün bu sözcükler yerine sadece kısaltması olan PEN kullanılmaktadır ve pen aynı zamanda İngilizce'de "kalem" anlamına gelmektedir. Nihayetinde 1. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiltere'de birkaç yazarın bir araya geldikleri, kendi inisiyatiflerinde sık sık ziyaret ettikleri bir kulüpte öncelikle arkadaş grubu olarak ortaya çıkmış ancak daha sonra yıllar geçtikçe kurumsal bir yapıya dönüşmüştür.
Merkezi Londra'da olan bu kuruluş, bütün politik sıfatlandırmaların uzağında durmaya çalışarak özellikle düşünce, anlatım ve basın özgürlüğünün sağlanması, yazarların haklarının dünya ölçüsünde korunması için çaba göstermektedir.
1926 yılında PEN'e üye olan ülke sayısı 25 idi. Günümüzde 102 ülkenin üye olduğu ve 144 merkezi olan uluslararası PEN Kulübü aynı zamanda UNESCO'nun insan hakları danışmanlığını yapmaktadır. Her ülkenin PEN grubu kendi içinde kendine has bir örgütlenme biçimine sahiptir. Her yıl başka bir ülkede uluslararası düzeyde yapılan kongrelerin belirlenmesi çok önceden yapılan bir oylamayla belirlenir ve belirlenen ülke o yılki organizasyonun koordinasyonundan kendisi sorumludur. Genel olarak kabul gören anlayış, organizasyonu üstlenen ülkenin uluslararası düzeyde kültür alışverişine üretken bir katkı sunması ve geçirgen, özlü, sürece uygun gelen, politik kalıntılar barındırmayan ve insan haklarına saygılı özelin katılımına izin vermesidir.
Belirli aralıklarla düzenlenen uluslararası PEN kongrelerinde, öncelikle hükümetlerin yazarlar karşısındaki tutumları, sansür ve cezaevinde bulunan yazarların durumları ele alınmaktadır. Bu konuda yayımlanan çağrı ve bildirilerle bir kamuoyu yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle 1960 yılında Writers in Prison committee (Tutuklu Yazarlar Komitesi) oluşturuldu. Ancak yazarların kendi ülkelerindeki durumlarına ilişkin her zaman dışarıdan fazla bir etki yaratamadıklarından bu kez de 1990'lı yılların sonlarında Writers in Exile Network (Sürgündeki Yazarlar Grubu) kuruldu. Ve bu grup dışlanan, ülkesinden ayrılmaya mecbur bırakılan yazarlara insan haklarına saygılı ve güvenli bir ülke bulmak hatta orada hayatını sürdürmeyi sağlamakla görevlendi.
Birliğe üyelik şartı İngiltere'deki kulübün prensipleri doğrultusunda gelişmiştir. Irk, dil, millet, ülke, din ayırımı olmaksızın en az iki eseri yayınlanmış olan her yazar üye olabilmektedir. Ancak üyelik için başvuru yerine tavsiyeler göz önüne alınmaktadır. Kişisel başvurular genellikle kabul görmez.
Uluslararası PEN Kulübü'nün başkanı Kanadalı yazar John Ralston Saul ve başkan yardımcısı Türk asıllı İngiliz yazar Moris Farhi.
PEN Türkiye Merkezi
Tarihçe
Uluslararası P.E.N. Kulüpleri Federasyonu Türkiye Merkezi 1950'de Halide Edip Adıvar'ın girişimiyle kuruldu. O tarihte Başkanlığı Halide Edip Adıvar üstlendi. Öteki üyeler arasında Refik Halit Karay, Fuat Köprülü; Ahmet Hamdi Tanpınar; Reşat Nuri Gültekin; Nadir Nadi; Muhsin Ertuğrul, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nurullah Berk, Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, Fikret Adil, Macit Gökberk, İbrahim Hoyi, Semih Tiryakioğlu, Tahir Alangu, Cavit Orhan Tütengil; Oktay Akbal, Necati Cumalı, Burhan Arpad ve Hüsamettin Bozok'un adları yer alıyordu.
Genel Sekreterliğe Fikret Adil getirildi ve Yönetim Kurulu toplantıları onun Taksim'deki evinde yapılmaya başlandı. Halide Edip Adıvar'ın ölümünden sonra Refik Halit Karay, daha sonra Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, son olarak da Tahsin Yücel başkan seçildi.. Türk P.E.N'in son genel sekreterleri ise, Alaattin Asna ve Doğan Hızlan'dı.
Türk P.E.N. üyelerinin sayısı ilk başta 30'u aşmıyor ve yeni üye alınmasında Yönetim Kurulu fevkalade titiz davranıyordu. Türk P.E.N'i 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi üzerine kendi kendini dağıttı.
Dokuz yıl süren bir ölü dönemden sonra yeni bir P.E.N kulüp kurulması amacıyla 1988'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı Aziz Nesin'in girişimiyle Gazeteciler Cemiyeti'nde bir toplantı düzenlendi. 12 üyeli bir kurucular kurulu seçildi. Kurucular Kurulu (soyadı abecesine göre) Muzaffer Abayhan, Rona Aybay, Yaşar Kemal, İsmet Kemal Karadayı, Şükran Kurdakul, Ulufer Oğuzcan, Dilara Özmen, Sevgi Sanlı, Salim Şengil, Nezihe (Meriç) Şendil, Hıfzı Topuz ve Bekir Yıldız'dan oluştu.
Kurucular toplu olarak Valiliğe giderek bir dilekçeyle Derneğin Tüzük tasarısını yetkililere sundu. Tüzükte, Derneğin "başka ülkelerdeki P.E.N dernekleri, Uluslararası P.E.N ve UNESCO ile temaslarda ve işbirliğinde" bulunacağı yazılı olduğundan, kuruluşun kesinleşmesi için Bakanlar Kurulu kararı gerekiyordu ve bu karar ancak 1989 Kasım ayında alınabildi. Derneğin ilk Yönetim Kurulu Yaşar Kemal'in Başkanlığında Bekir Yıldız, Salim Şengil, Rona Aybay, Şükran Kurdakul, Muzaffer Abayhan ve Hıfzı Topuz'dan oluştu.
1991 sonunda yapılan Olağan Genel Kurul sonrasında Başkanlığa Şükran Kurdakul getirildi. 1992'de yapılan olağanüstü Genel Kurul toplantısı sonunda Başkanlığa yeniden Şükran Kurdakul seçilirken, ikinci Başkanlığa Cevat Çapan, Genel Sekreterliğe Yurdanur Salman, Saymanlığa Alpay Kabacalı getirildi. Diğer Yönetim Kurulu üyelikleriyse Cengiz Bektaş, Egemen Berköz ve Güven Turan arasında paylaşıldı.
1997'nin Mayıs ayında yapılan Genel Kurul toplantısı sonucu, Başkanlığa bu kere Alpay Kabacalı getirilirken, İkinci
başkanlığa Aydın Hatipoğlu, Genel (İç) Sekreterliğe Öner Yağcı, Genel (dış) Sekreterliğe Suat Karantay, Saymanlığa Turgay Fişekçi seçildiler. Konur Ertop ile Nihal Yeğinobalı Yönetim Kurulu üyesi oldular. Bu yönetimde Haziran
1998'de Aydın Hatipoğlu'nun ayrılmasıyla boşalan İkinci Başkanlığa Konur Ertop getirilirken, yedek üye Sezer Duru da Hatipoğlu'nun yerine Yönetim Kuruluna dahil oldu.
5 Haziran 1999 tarihinde yapılan Genel Kurul toplantısında Alpay Kabacalı Başkanlığa, Konur Ertop İkinci Başkanlığa, Suat Karantay Genel (Dış) Sekreterliğe, Turgay Fişekçi Saymanlığa yeniden getirildi. Mario Levi Genel (İç) Sekreterlik, Ergin Koparan ve Sulhi Dölek Yönetim kurulu üyeliği görevlerini üstlendiler. Oysa, Mario Levi, Ergin Koparan ile Turgay Fişekçi "daha uyumlu bir çalışma ortamına yol açabilmek" amacıyla 8 Haziran 1999 tarihinde istifa ettiler. Bu durumda, Yedek Üyelerden Arife Kalender Genel Sekreterlik, Sulhi Dölek Saymanlık görevlerini üstlendi. Diğer Yedek Üyelerden Sezer Duru ve Nihal Yeğinobalı ikilisinden, Sezer Duru'nun ret yanıtı ile Mahir Öztaş göreve çağırıldı. Ancak, Mahir Öztaş ve çağrı yapılan diğer Yedek Üye Ülker İnce de görev kabul etmediler. Hal böyle olunca, Yönetim Kurulu altı üye ile göreve devam kararı aldı.
5 Mayıs 2001 tarihindeki Genel Kurul sonrası yapılan Yönetim Kurulu toplantısındaysa, Nebile Direkçigil Başkanlığa, Deniz Kavukçuoğlu İkinci Başkanlığa, Üstün Akmen (Genel (Dış) Sekreterliğe, Zeynep Aliye Genel (İç) Sekreterliğe, Sabri Kuşkonmaz Saymanlığa, Tahsin Yücel ise Yönetim Kurulu üyeliğine seçildiler. 1 Kasım 2001 tarihinde Nebile Direkçigil'den boşalan üyeliğe Nursel Duruel dahil olurken, yapılan yeni görev bölümünde Üstün Akmen Başkanlığa getirildi.
31 Mayıs 2003 tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul Toplantısında 43 üyenin oylarıyla seçilen yeni yönetim kurulu, 4 Haziran 2003 Çarşamba günü saat 17.00'da Dernek Merkezinde toplandı. Yapılan görev bölümü sonunda Başkanlığa yeniden tiyatro eleştirmeni ve öykü yazarı Üstün Akmen, 2. Başkanlığa şair Sabri Kuşkonmaz, Dış Genel Sekreterliğe sinema eleştirmeni-yazar Vecdi Sayar, İç Genel Sekreterliğe şair Bedrettin Aykın, Saymanlığa öykü yazarı Ulviye Alpay, Üyeliklere gazeteci-roman yazarı Duygu Asena, çocuk şiir ve öyküleri yazarı-yayıncı Yalvaç Ural seçildi.
Uluslararası PEN Kulübü, İngilizce, poets (şairler), playwrights (dramaturglar), essayists (denemeciler) ve novelists (romancılar) sözcüklerinin baş harflerinden oluşmakta, kuruluşundan bu yana da bütün bu sözcükler yerine sadece kısaltması olan PEN kullanılmaktadır ve pen aynı zamanda İngilizce'de "kalem" anlamına gelmektedir. Nihayetinde 1. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiltere'de birkaç yazarın bir araya geldikleri, kendi inisiyatiflerinde sık sık ziyaret ettikleri bir kulüpte öncelikle arkadaş grubu olarak ortaya çıkmış ancak daha sonra yıllar geçtikçe kurumsal bir yapıya dönüşmüştür.
Merkezi Londra'da olan bu kuruluş, bütün politik sıfatlandırmaların uzağında durmaya çalışarak özellikle düşünce, anlatım ve basın özgürlüğünün sağlanması, yazarların haklarının dünya ölçüsünde korunması için çaba göstermektedir.
1926 yılında PEN'e üye olan ülke sayısı 25 idi. Günümüzde 102 ülkenin üye olduğu ve 144 merkezi olan uluslararası PEN Kulübü aynı zamanda UNESCO'nun insan hakları danışmanlığını yapmaktadır. Her ülkenin PEN grubu kendi içinde kendine has bir örgütlenme biçimine sahiptir. Her yıl başka bir ülkede uluslararası düzeyde yapılan kongrelerin belirlenmesi çok önceden yapılan bir oylamayla belirlenir ve belirlenen ülke o yılki organizasyonun koordinasyonundan kendisi sorumludur. Genel olarak kabul gören anlayış, organizasyonu üstlenen ülkenin uluslararası düzeyde kültür alışverişine üretken bir katkı sunması ve geçirgen, özlü, sürece uygun gelen, politik kalıntılar barındırmayan ve insan haklarına saygılı özelin katılımına izin vermesidir.
Belirli aralıklarla düzenlenen uluslararası PEN kongrelerinde, öncelikle hükümetlerin yazarlar karşısındaki tutumları, sansür ve cezaevinde bulunan yazarların durumları ele alınmaktadır. Bu konuda yayımlanan çağrı ve bildirilerle bir kamuoyu yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle 1960 yılında Writers in Prison committee (Tutuklu Yazarlar Komitesi) oluşturuldu. Ancak yazarların kendi ülkelerindeki durumlarına ilişkin her zaman dışarıdan fazla bir etki yaratamadıklarından bu kez de 1990'lı yılların sonlarında Writers in Exile Network (Sürgündeki Yazarlar Grubu) kuruldu. Ve bu grup dışlanan, ülkesinden ayrılmaya mecbur bırakılan yazarlara insan haklarına saygılı ve güvenli bir ülke bulmak hatta orada hayatını sürdürmeyi sağlamakla görevlendi.
Birliğe üyelik şartı İngiltere'deki kulübün prensipleri doğrultusunda gelişmiştir. Irk, dil, millet, ülke, din ayırımı olmaksızın en az iki eseri yayınlanmış olan her yazar üye olabilmektedir. Ancak üyelik için başvuru yerine tavsiyeler göz önüne alınmaktadır. Kişisel başvurular genellikle kabul görmez.
Uluslararası PEN Kulübü'nün başkanı Kanadalı yazar John Ralston Saul ve başkan yardımcısı Türk asıllı İngiliz yazar Moris Farhi.
PEN Türkiye Merkezi
Tarihçe
Uluslararası P.E.N. Kulüpleri Federasyonu Türkiye Merkezi 1950'de Halide Edip Adıvar'ın girişimiyle kuruldu. O tarihte Başkanlığı Halide Edip Adıvar üstlendi. Öteki üyeler arasında Refik Halit Karay, Fuat Köprülü; Ahmet Hamdi Tanpınar; Reşat Nuri Gültekin; Nadir Nadi; Muhsin Ertuğrul, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nurullah Berk, Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, Fikret Adil, Macit Gökberk, İbrahim Hoyi, Semih Tiryakioğlu, Tahir Alangu, Cavit Orhan Tütengil; Oktay Akbal, Necati Cumalı, Burhan Arpad ve Hüsamettin Bozok'un adları yer alıyordu.
Genel Sekreterliğe Fikret Adil getirildi ve Yönetim Kurulu toplantıları onun Taksim'deki evinde yapılmaya başlandı. Halide Edip Adıvar'ın ölümünden sonra Refik Halit Karay, daha sonra Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, son olarak da Tahsin Yücel başkan seçildi.. Türk P.E.N'in son genel sekreterleri ise, Alaattin Asna ve Doğan Hızlan'dı.
Türk P.E.N. üyelerinin sayısı ilk başta 30'u aşmıyor ve yeni üye alınmasında Yönetim Kurulu fevkalade titiz davranıyordu. Türk P.E.N'i 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi üzerine kendi kendini dağıttı.
Dokuz yıl süren bir ölü dönemden sonra yeni bir P.E.N kulüp kurulması amacıyla 1988'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı Aziz Nesin'in girişimiyle Gazeteciler Cemiyeti'nde bir toplantı düzenlendi. 12 üyeli bir kurucular kurulu seçildi. Kurucular Kurulu (soyadı abecesine göre) Muzaffer Abayhan, Rona Aybay, Yaşar Kemal, İsmet Kemal Karadayı, Şükran Kurdakul, Ulufer Oğuzcan, Dilara Özmen, Sevgi Sanlı, Salim Şengil, Nezihe (Meriç) Şendil, Hıfzı Topuz ve Bekir Yıldız'dan oluştu.
Kurucular toplu olarak Valiliğe giderek bir dilekçeyle Derneğin Tüzük tasarısını yetkililere sundu. Tüzükte, Derneğin "başka ülkelerdeki P.E.N dernekleri, Uluslararası P.E.N ve UNESCO ile temaslarda ve işbirliğinde" bulunacağı yazılı olduğundan, kuruluşun kesinleşmesi için Bakanlar Kurulu kararı gerekiyordu ve bu karar ancak 1989 Kasım ayında alınabildi. Derneğin ilk Yönetim Kurulu Yaşar Kemal'in Başkanlığında Bekir Yıldız, Salim Şengil, Rona Aybay, Şükran Kurdakul, Muzaffer Abayhan ve Hıfzı Topuz'dan oluştu.
1991 sonunda yapılan Olağan Genel Kurul sonrasında Başkanlığa Şükran Kurdakul getirildi. 1992'de yapılan olağanüstü Genel Kurul toplantısı sonunda Başkanlığa yeniden Şükran Kurdakul seçilirken, ikinci Başkanlığa Cevat Çapan, Genel Sekreterliğe Yurdanur Salman, Saymanlığa Alpay Kabacalı getirildi. Diğer Yönetim Kurulu üyelikleriyse Cengiz Bektaş, Egemen Berköz ve Güven Turan arasında paylaşıldı.
1997'nin Mayıs ayında yapılan Genel Kurul toplantısı sonucu, Başkanlığa bu kere Alpay Kabacalı getirilirken, İkinci
başkanlığa Aydın Hatipoğlu, Genel (İç) Sekreterliğe Öner Yağcı, Genel (dış) Sekreterliğe Suat Karantay, Saymanlığa Turgay Fişekçi seçildiler. Konur Ertop ile Nihal Yeğinobalı Yönetim Kurulu üyesi oldular. Bu yönetimde Haziran
1998'de Aydın Hatipoğlu'nun ayrılmasıyla boşalan İkinci Başkanlığa Konur Ertop getirilirken, yedek üye Sezer Duru da Hatipoğlu'nun yerine Yönetim Kuruluna dahil oldu.
5 Haziran 1999 tarihinde yapılan Genel Kurul toplantısında Alpay Kabacalı Başkanlığa, Konur Ertop İkinci Başkanlığa, Suat Karantay Genel (Dış) Sekreterliğe, Turgay Fişekçi Saymanlığa yeniden getirildi. Mario Levi Genel (İç) Sekreterlik, Ergin Koparan ve Sulhi Dölek Yönetim kurulu üyeliği görevlerini üstlendiler. Oysa, Mario Levi, Ergin Koparan ile Turgay Fişekçi "daha uyumlu bir çalışma ortamına yol açabilmek" amacıyla 8 Haziran 1999 tarihinde istifa ettiler. Bu durumda, Yedek Üyelerden Arife Kalender Genel Sekreterlik, Sulhi Dölek Saymanlık görevlerini üstlendi. Diğer Yedek Üyelerden Sezer Duru ve Nihal Yeğinobalı ikilisinden, Sezer Duru'nun ret yanıtı ile Mahir Öztaş göreve çağırıldı. Ancak, Mahir Öztaş ve çağrı yapılan diğer Yedek Üye Ülker İnce de görev kabul etmediler. Hal böyle olunca, Yönetim Kurulu altı üye ile göreve devam kararı aldı.
5 Mayıs 2001 tarihindeki Genel Kurul sonrası yapılan Yönetim Kurulu toplantısındaysa, Nebile Direkçigil Başkanlığa, Deniz Kavukçuoğlu İkinci Başkanlığa, Üstün Akmen (Genel (Dış) Sekreterliğe, Zeynep Aliye Genel (İç) Sekreterliğe, Sabri Kuşkonmaz Saymanlığa, Tahsin Yücel ise Yönetim Kurulu üyeliğine seçildiler. 1 Kasım 2001 tarihinde Nebile Direkçigil'den boşalan üyeliğe Nursel Duruel dahil olurken, yapılan yeni görev bölümünde Üstün Akmen Başkanlığa getirildi.
31 Mayıs 2003 tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul Toplantısında 43 üyenin oylarıyla seçilen yeni yönetim kurulu, 4 Haziran 2003 Çarşamba günü saat 17.00'da Dernek Merkezinde toplandı. Yapılan görev bölümü sonunda Başkanlığa yeniden tiyatro eleştirmeni ve öykü yazarı Üstün Akmen, 2. Başkanlığa şair Sabri Kuşkonmaz, Dış Genel Sekreterliğe sinema eleştirmeni-yazar Vecdi Sayar, İç Genel Sekreterliğe şair Bedrettin Aykın, Saymanlığa öykü yazarı Ulviye Alpay, Üyeliklere gazeteci-roman yazarı Duygu Asena, çocuk şiir ve öyküleri yazarı-yayıncı Yalvaç Ural seçildi.
