Vergide tarh (tahakkuk) zaman aşımı
VUK’nun 114’ncü maddesine göre. vergi alacağının doğduğu takvim yılını takibeden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.
Örneğin 1995 takvim yılı ile ilgili gelir vergisi tarh zaman aşımı süresi 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren başlamakta ve 31.12.2000 tarihi sonunda bitmekte olup, bu süre içinde tarh ve tebliğ edilmeyen vergiler zaman aşımına uğramış sayılmaktadır.
Beş yıllık süre içinde tarhiyat işleminin yapılması ve aynı zamanda mükellefe tebliğ edilmesi gerekir. Tarh işlemi bu süre içinde yapılmış olmakla birlikte tebliğ işleminin gerçekleşmemesi durumunda, tek başına verginin tarh edilmiş olması hukuki anlam ifade etmemekte, diğer deyişle hukuki geçerliliği bulunmamaktadır.
Matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması durumunda, takdir komisyonunda geçen zaman süresince zamanaşımı süresi durur. Duran zaman aşımı, takdir komisyonu kararının vergi dairesine tebliğ tarihinden itibaren kaldığı yerden yeniden işlemeye devam eder. Dolayısıyla kalan süre kadar zamanaşımı uzamış olur.
Vergi Usul Kanununun 15’nci maddesinde yer alan mücbir sebep halinde de, bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zamanaşımı işlemeyen süreler kadar uzar.
Zaman aşımı süresinin durması, alacaklı lehine tanınan bir olanak olması nedeniyle bu süre zarfında alacaklı borçluyu takip edebilir. Borçlu zaman aşımının durduğunu ileri sürerek vergilendirme işlemlerinin de durmasını isteyemez.
Zaman aşımı süresinin başlangıç tarihi bazı vergiler ve bir kısım haller ile ilgili olarak farklılıklar göstermektedir. Emlak Vergisi Kanununda beyan dışı kalan bina ve araziler bakımından zamanaşımı süresinin, bina ve arazinin beyan edilmediğinin idare tarafından öğrenildiği tarihi izleyen yılbaşından itibaren başlaması öngörülmüştür(Md 40). Veraset ve İntikal Vergisi Kanununda ise beyannamede gösterilmeyen mallar ile beyanname verilmeyen hallerde mükellefiyetin başlangıç tarihinin intikal eden malların idarece tespit olunduğu tarihte başlayacağı hüküm altına alınmak suretiyle zaman aşımı süresi dolaylı biçimde uzatılmaktadır(Md.20). Zaman aşımı süresi başlangıç tarihinin söz konusu vergiler bakımından bu şekilde belirlenmesi suretiyle emlak vergisi ile veraset ve intikal vergisinde kaçakçılığın önlenmesi amaçlanmaktadır. Aynı amaçla VUK’nun 114’ncü maddesinde, şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresinin istisna veya muafiyet şartlarının ihlal edildiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlayacağı hususu hüküm altına alınmıştır.
VUK’nun 114’ncü maddesine göre. vergi alacağının doğduğu takvim yılını takibeden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.
Örneğin 1995 takvim yılı ile ilgili gelir vergisi tarh zaman aşımı süresi 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren başlamakta ve 31.12.2000 tarihi sonunda bitmekte olup, bu süre içinde tarh ve tebliğ edilmeyen vergiler zaman aşımına uğramış sayılmaktadır.
Beş yıllık süre içinde tarhiyat işleminin yapılması ve aynı zamanda mükellefe tebliğ edilmesi gerekir. Tarh işlemi bu süre içinde yapılmış olmakla birlikte tebliğ işleminin gerçekleşmemesi durumunda, tek başına verginin tarh edilmiş olması hukuki anlam ifade etmemekte, diğer deyişle hukuki geçerliliği bulunmamaktadır.
Matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması durumunda, takdir komisyonunda geçen zaman süresince zamanaşımı süresi durur. Duran zaman aşımı, takdir komisyonu kararının vergi dairesine tebliğ tarihinden itibaren kaldığı yerden yeniden işlemeye devam eder. Dolayısıyla kalan süre kadar zamanaşımı uzamış olur.
Vergi Usul Kanununun 15’nci maddesinde yer alan mücbir sebep halinde de, bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zamanaşımı işlemeyen süreler kadar uzar.
Zaman aşımı süresinin durması, alacaklı lehine tanınan bir olanak olması nedeniyle bu süre zarfında alacaklı borçluyu takip edebilir. Borçlu zaman aşımının durduğunu ileri sürerek vergilendirme işlemlerinin de durmasını isteyemez.
Zaman aşımı süresinin başlangıç tarihi bazı vergiler ve bir kısım haller ile ilgili olarak farklılıklar göstermektedir. Emlak Vergisi Kanununda beyan dışı kalan bina ve araziler bakımından zamanaşımı süresinin, bina ve arazinin beyan edilmediğinin idare tarafından öğrenildiği tarihi izleyen yılbaşından itibaren başlaması öngörülmüştür(Md 40). Veraset ve İntikal Vergisi Kanununda ise beyannamede gösterilmeyen mallar ile beyanname verilmeyen hallerde mükellefiyetin başlangıç tarihinin intikal eden malların idarece tespit olunduğu tarihte başlayacağı hüküm altına alınmak suretiyle zaman aşımı süresi dolaylı biçimde uzatılmaktadır(Md.20). Zaman aşımı süresi başlangıç tarihinin söz konusu vergiler bakımından bu şekilde belirlenmesi suretiyle emlak vergisi ile veraset ve intikal vergisinde kaçakçılığın önlenmesi amaçlanmaktadır. Aynı amaçla VUK’nun 114’ncü maddesinde, şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresinin istisna veya muafiyet şartlarının ihlal edildiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlayacağı hususu hüküm altına alınmıştır.